Læknablaðið - 15.01.2012, Blaðsíða 19

RANNSÓKN
Afdrif barna á íslandi sem
eru ættleidd erlendis frá
Málfríður Lorange' sálfræðingur, Kristín Kristmundsdóttir' félagsráðgjafi, Guðmundur Skarphéðinsson' sálfræðingur, Björg Sigríður
Hermannsdóttir2 sálfræðinemi, Linda Björk Oddsdóttir2 sálfræðinemi, Dagbjörg B. Sigurðardóttir' læknir
ÁGRIP
Inngangur: Undanfarin ár hafa allmörg börn verið ættleidd til Islands.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna hvaða áhættuþættir geta haft áhrif
á andlega líðan og hegðun barna ættleiddra erlendis frá.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingum var safnað um áhættuþætti fyrir
ættleiðingu, andlega líðan og hegðunarvanda hjá börnum ættleiddum
erlendis frá. Notaður var yfirgripsmikill spurningalisti um þetta efni sem
var þróaður af Dana Johnson, lækni hjá Háskólanum í Minnesóta í Banda-
ríkunum. Einnig voru lagðir fyrir eftirfarandi staðlaðir hegðunarmatslistar:
Spurningalisti um atferli barna (CBCL), Spurningalisti um styrk og vanda
(SDQ), Ofvirknikvarðinn (ADHD-RS-IV) og Einhverfumatslistinn (ASSQ).
Listarnir hafa áður verið staðlaðir við almennt þýði.
Niðurstöður: Börn ættleidd eftir 18 mánaða aldur og þau sem hafa dvalið
á stofnun lengur en fyrstu 18 mánuði lífsins eru í aukinni áhættu á að sýna
einkenni athyglisbrests með ofvirkni og hegðunar- og tilfinningavanda
en almennt þekkist. Auk þess skora þau börn sem talin eru hafa sætt
alvarlegri tilfinningalegri vanrækslu marktækt hærra á hegðunar og tilfinn-
ingamatslistunum en þekkist í almennu þýði. Tilhneiging í þá veru sást
einnig á skori á einhverfumatslistanum. Þau börn sem voru ættleidd fyrir
12 mánaða aldur skoruðu sambærilega við almennt þýði á öllum mats-
listum.
Ályktun: Niðurstöðurnar bendatil þess að börnum sem eru ættleidd eftir
18 mánaða aldur sé hættara við tilfinninga- og hegðunarvanda samanbor-
ið við almennt þýði. Niðurstöðurnar styðja að leggja beri áherslu á að börn
sem eru ættleidd erlendis frá til (slands komist sem fyrst til kjörforeldra
sinna og dveljist sem styst á stofnun.
Inngangur
Efniviður og aðferðir
’Barna- og
unglingageödeild
Landspítala, 2sálfraeðideild
Háskóla íslands.
Fyrirspurnir: Dagbjörg B.
Sigurðardóttir
dagbjorg@landspitali. is
Barst: 5. júlí 2011 -
samþykkt til birtingar:
5. desember 2011.
Höfundar tiltaka engin
hagsmunatengsl.
Síðustu þrjá áratugi hafa á annan tug barna verið ætt-
leidd til landsins á ári hverju. Mörg þeirra hafa dvalið
á stofnun fyrir komu, sum jafnvel allt frá fæðingu. Lítið
er vitað um hvernig börnunum farnast tilfinningalega
eftir komuna til íslands. Erlendar rannsóknir hafa gefið
til kynna að ættleidd börn sem eru fædd utan ættleið-
ingarlands geti sýnt þroskafrávik, auk þess að stríða
við hegðunar- og tilfinningalega erfiðleika í meira
mæli en önnur börn. Möguleiki barnanna til eðlilegrar
tengslamyndunar getur verið skertur eða jafnvel ekki til
staðar.1'4 Vissir áhættuþættir, til að mynda vannæring,
áfengisneysla móður á meðgöngu og langvinn stofn-
anavist geta aukið líkur á skertum þroska og vexti, sem
og erfiðleikum við myndun geðtengsla og ofvirkni- og
einhverfulíkum einkennum.1'4 Auk þess geta námserf-
iðleikar og skert félagsfærni sést hjá þessum börnum.2'7
Aðbúnaður á stofnunum sem sinna munaðarlausum
börnum getur verið ábótavant og bitnað á líkamlegri og
andlegri umhirðu þeirra. Gjarnan er um marga umönn-
unaraðila að ræða og mörg börn á hvern starfsmann.4'7
Ef áhættuþættir hegðunar- og tilfinningalegra erfið-
leika eru greindir snemma er mögulegt að virk íhlutun
geti dregið úr síðkomnum afleiðingum.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna tengsl
áhættuþátta fyrir ættleiðingu og ákveðinna geðrænna
erfiðleika, metið með stöðluðum kvörðum hjá börnum
sem hafa verið ættleidd erlendis frá.
Rannsóknin er hönnuð eftir fyrirmynd og í samráði
við Dana Johnson og samverkamenn hans við Uni-
versity of Minnesota.8 Þeir hafa gert umfangsmiklar
kannanir á heilsu og líðan barna ættleiddra erlendis
frá. Að auki hafa þeir skoðað viðhorf foreldra þeirra
og þörf á þjónustu sem börnin og fjölskyldur þeirra
þurfa á að halda.
Þau börn, ættleidd erlendis frá, sem tóku þátt í
rannsókninni voru fundin með aðstoð íslenskrar ætt-
leiðingar, sem eru samtök sem hafa staðið fyrir ætt-
leiðingum erlendra barna hingað til lands. íslensk ætt-
leiðing aðstoðaði við útsendingu spurningalistanna
sem voru notaðir við rannsóknina. Spurningalistarnir
voru auðkenndir með númeri fyrir hvert barn, þannig
að nöfn og rekjanlegar upplýsingar um þátttakendur
voru ekki aðgengilegar fyrir rannsakendur. í úrtakinu
voru foreldrar 276 barna á aldrinum eins til 18 ára.
Svör bárust frá foreldrum 130 barna, og svarhlutfall
var því 47%.
Eftirfarandi spurningalistar voru notaðir: Spurn-
ingalisti úr rannsókn Dana Johnson, Spurningalisti
um styrk og vanda, Ofvirknikvarðinn, Skimunarlisti
einhverfurófs og Spurningalisti um atferli barna og
unglinga.
Listi Dana Johnson og félaga, sem vinna við alþjóð-
lega ættleiðingarverkefnið (International Adoption
Project), var þýddur og staðfærður að fengnu leyfi.
Listinn skiptist í 8 hluta sem beinast að mismunandi
þáttum í lífi ættleiddra barna. í listanum er spurt um
LÆKNAblaðiö 2012/98 19