Læknablaðið - 15.01.2012, Blaðsíða 29

RANNSÓKN
enn algengustu sýkingarvaldarnir á íslandi, ólíkt því sem sést í
öðrum þróuðum löndum þar sem S. aureus er orðinn algengari.1'6'
13 Samsetning bakteríuflórunnar líkist helst því sem sést í Suður-
Ameríku,6 sem er nokkuð sérstakt þar sem svipaðar þjóðfélags-
breytingar hafa átt sér stað hér og í öðrum þróuðum samfélögum.
Hugsanleg skýring á þessum mun er lægri tíðni aðgerðartengdra
sýkinga á sjúkrahúsum hérlendis samanborið við erlendar stofn-
anir, en helstu orsakavaldar slíkra sýkinga eru stafýlókokkar.
Óvenju há tíðni enterókokkasýkinga vekur athygli (16%). í er-
lendum rannsóknum er tíðnin á bilinu 8-10%.J'6'13 Enn fremur
voru enterókokkar fátíðir sýkingavaldar (3%) meðal sjúklinga sem
greindust hérlendis á árunum 1976-1985.2 Enterókokkasýkingar
voru einkum áberandi meðal sjúklinga með gervilokur og reynd-
ust marktækt algengari hjá þeim samanborið við aðra. Erlendis eru
enterókokkar ekki algengir í þeim sjúklingahópi.11'14 Meirihluta
enterókokkasýkinga mátti rekja til þvag- og/eða meltingarfæra-
sjúkdóma. Engin haldbær skýring er á þessari háu tíðni sýkinga
af völdum enterókokka. Þar sem nýgengi var fremur lágt og sýk-
ingar tengdar aðgerðum fátíðar, getur verið um skekkju að ræða
og helsti munurinn liggi í raun í lágri tíðni stafýlókokkasýkinga.
Allir sjúklingarnir fengu sýklalyfjameðferð og samræmdist
hún yfirleitt því sem klínískar leiðbeiningar kveða á um. Sam-
kvæmt þeim á sýklalyfjagjöf að vara í tvær til 6 vikur ef sýking
er í upprunalegri loku og minnst 6 vikur ef sýking er í gerviloku.1
Enginn þeirra sem hlaut fulla meðferð var meðhöndlaður í minna
en þrjár vikur og einungis einn sjúklingur með gerviloku fékk
sýklalyf í minna en 6 vikur.
Lokuaðgerð er sjaldgæfari úrlausn hér en víða erlendis en virð-
ist þó heldur algengari en áður. Á tímabilinu gengust 18% sjúk-
linganna undir aðgerð, samanborið við 37-56% sjúklinga í erlend-
um rannsóknum.6'15 Þessi munur er meiri en vænta mætti en á sér
þó hugsanlega nokkrar skýringar. Verið getur að sjúkdómurinn
greinist fyrr hér, samanber lága tíðni húð- og augneinkenna. Sýkla-
lyfjagjöf gæti verið árangursríkari vegna betra næmis baktería og/
eða ágengari meðferðar. Þannig gæti sýklalyfjameðferð dugað til
að uppræta sýkinguna og ekki þurfi því að grípa til lokuaðgerða.
Einnig getur verið að hér séu oftar greind væg tilfelli hjartaþels-
bólgu sem annars staðar væru meðhöndluð með sýklalyfjum í
stuttan tíma án þess að uppruni blóðsýkingar sé staðfestur. Þar
sem nýgengi sjúkdómsins er fremur lágt hér á landi er það ólíkleg
skýring. Loks er hugsanlegt að aðgerðum sé of sjaldan beitt þó
ekkert í niðurstöðum bendi sérstaklega til þess. Enda er þýðið of
lítið til að gera slíkt mat.
Fylgikvillar hjartaþelsbólgu reyndust algengir. Alls fékk rúm-
lega helmingur sjúklinga einhvern þekktra fylgikvilla. Segarek
greindist hjá 32% sjúklinga og er það sambærileg tíðni og í erlend-
um rannsóknum.6 Hjartabilun var fátíðari og greindist hjá 23%
samanborið við 32-60% í öðrum rannsóknum.16
Dánartíðni sjúklinga í legu reyndist sambærileg eða örlítið
lægri en erlendis, 14% hér en um 18% erlendis.6-13 Eins árs lifun
var þó nokkuð betri eða 77% samanborið við 63% í rannsókn frá
Dukes-háskóla.13 Betri eins árs lífshorfur skýrast að hluta af öðrum
sýkingavöldum þar sem tíðni S. aurcus sýkinga er töluvert lægri
hér á landi (19% hér en 40% við Dukes-háskóla). Rannsókn Du-
kes-háskóla sýndi einmitt fram á að eins árs lífshorfur þeirra sem
sýktust af S. aureus voru marktækt verri en annarra (67% saman-
borið við 56%).13 Lífshorfur sjúklinganna hafa skánað töluvert frá
árunum 1976-1985 en þá létust 34% sjúklinganna í legu.2 Þessar
bættu horfur má væntanlega rekja til betri greiningartækni, öfl-
ugri sýklalyfja og þróunar lokuaðgerða.
Rannsóknin er afturskyggn og eru takmarkanir hennar annars
vegar að gögnin eru ófullkomin þar sem skráning í sjúkraskrár
er ekki stöðluð, og hins vegar lítil stærð þýðisins, sem dregur úr
marktæki niðurstaðna. Því var í mörgum tilvikum látið nægja að
nota lýsandi tölfræði. Sjúkratilfelli voru fundin með leit að ICD10
greiningarnúmerum hjartaþelsbólgu. Mögulegt er að einhver til-
felli hafi verið skráð undir öðrum greiningarnúmerum og komi
því ekki í ljós við þetta uppgjör.
Styrkleiki rannsóknarinnar er að hún nær til heillar þjóðar.
Farið var yfir gögn frá Landspítala og Sjúkrahúsinu á Akureyri
sem saman sinna langflestum alvarlega veikum sjúklingum. Auk
þess var farið yfir krufningarskýrslur og teljum við að þannig hafi
náðst til allra greindra tilfella á tímabilinu.
Niðurlag
Töluverðar breytingar hafa orðið á sjúkdómsmynd hjartaþels-
bólgu á íslandi á síðustu 20-25 árum þar sem sjúkdómurinn leggst
nú í auknum mæli á fólk með gervilokur og sprautufíkn. Þrátt
fyrir breytingar á áhættuþáttum hafa sýkingarvaldar ekki breyst
og eru viridans streptókokkar enn algengustu sýkingavaldarnir
ólíkt því sem sést víða erlendis þar sem S.aureus er orðinn algeng-
astur. Horfur sjúklinga hafa skánað verulega frá fyrra tímabili og
eru nú betri en í erlendum rannsóknum, auk þess sem nýgengi
hér er lágt.
Hjartaþelsbólga er þó enn alvarlegur sjúkdómur sem leiðir
til langvarandi veikinda, alvarlegra fylgikvilla og jafnvel dauða.
Sjúkdómurinn læðist gjarnan að með vægum og óljósum ein-
kennum og getur það torveldað greiningu hans og tafið meðferð.
Ávallt skal hafa hjartaþelsbólgu í huga þegar hjartasjúklingur
veikist með óljósum kvörtunum, hjartabilast, fær hjartsláttartrufl-
anir eða greinist með nýtt óhljóð. Niðurstöður þessarar rann-
sóknar undirstrika enn fremur að hafa ber sjúkdóminn í huga hjá
sjúklingum með óþekktan sýkingarstað, jafnvel þótt viðkomandi
hafi ekki þekktan hjartasjúkdóm.
Þakkir
Ingibjörg Richter fær þakkir fyrir aðstoð við leit að sjúklingum í
tölvuskrám Landspítala. Ingveldur Bragadóttir fyrir yfirlestur og
Húnbogi Þorsteinsson fyrir aðstoð við tölfræðilega úrvinnslu og
yfirlestur. Rannís fær þakkir fyrir að styrkja hluta rannsóknar-
vinnunnar.
LÆKNAblaðið 2012/98 29