Fréttatíminn - 21.11.2014, Síða 46

Þ Þar kom að því! Hér eftir stöndum við öll jöfn þegar að nafngiftum kemur. Björt fram-tíð hefur lagt fram frumvarp á alþingi og verði það að lögum verður umdeild Manna-nafnanefnd lögð niður og fólki jafnframt
gert frjálst að taka upp ættarnöfn að vild.
Þá verður öllu rugli um karlmanns- og
kvenmannsnöfn sleppt, enda segja þing-
menn Bjartrar framtíðar það hreina tíma-
skekkju að gera þá kröfu að
drengir beri karlmannsnöfn
og stúlkur kvenmannsnöfn.
Það sé ekki löggjafans að skil-
greina nöfn kynjanna, hvað sé
kvenmannsnafn og hvað karl-
mannsnafn. Með því sé lög-
gjafinn að takmarka frelsi ein-
staklingsins til að skilgreina
sig og sitt kyn.
Mannanafnanefnd hefur
þvælst fyrir hugmyndaríkum
einstaklingum um langa
hríð, bannað eitt og leyft annað. Þótt karlar
sem heita Ágúst og Júlíus séu úti um allar
koppagrundir fékkst nafnið Apríl ekki sam-
þykkt fyrr en nýlega – og þá sem kven-
mannsnafn. Fái Björt framtíð sínu fram-
gengt verður allt slíkt þras úr sögunni og
fólk getur nefnt börnin sín hvort heldur er
Febrúar eða Desember – eða jafnvel Fyrsta
Apríl, svo dæmi sé tekið og foreldrarnir í
léttum gír – og skiptir þá engu hvort barnið
er drengur eða stúlka. Allir mega sjá að
slíkt er mjög til bóta.
Væntanlega munu hefðbundin nöfn halda
sér að einhverju leyti þrátt fyrir samþykkt
frumvarpsins – en frelsið fæst um leið og
kynjaskiptingunni verður úthýst. Ég sé
fyrir mér þegar stoltir foreldrar kynna
Jónínu son sinn til leiks og ekki síður hvað
Guðmundur sé sæt og yndisleg stúlka. Það
gætu auðvitað skapast ákveðin vandamál
ef yngisstúlkan Guðríður verður ástfangin
af yngispiltinum Guðríði – en það er yfir-
stíganlegt og varla vandamál sem vert er að
nefna – enda hefur enginn spáð í það sér-
staklega hvað gerist ef strákurinn Sveinn
verður skotinn í stráknum Sveini og þeir
ákveða að rugla saman reitum.
Aðalbreytingin í frumvarpinu felst þó
í ættarnöfnunum. Hver hefði ekki getað
hugsað sér að flagga annað hvort Thors eða
Thoroddsen, svo ekki sé minnst á Briem
eða Scheving? Breytir þar engu þótt ýmis
ættarnöfn eigi sér furðulegan uppruna og
afbakanir þar sem þeir sem ættaðir voru frá
Brjánslæk fóru að kalla sig Briem, Gröndal
kom væntanlega úr Grænadal og Vídalín
úr Víðidal. Þetta voru allt höfðingjaættir,
skáru sig frá almúganum sem helst var
Jónsson eða Jónsdóttir – eftir kyni, vel að
merkja. Það þarf ansi mikið til að ná langt
í samanburði við þann sem flaggar flottu
ættarnafni, Hafstein, Blöndal eða Steph-
ensen. Í hvaða stöðu var til dæmis mann-
garmurinn sem óperusöngvarinn frægi,
Stefán Íslandi, hitti á förnum vegi og kynnti
sig með stolti hins fræga manns: „Þetta er
Stefán Íslandi, komdu sæll og blessaður.“
Ósjálfráð viðbrögð viðmælanda stórstjörn-
unnar voru að kenna sig við uppruna sinn
og því hrökk upp úr honum: „Sæll sjálfur,
Magnús Hvammstangi hér.“
Björt framtíð segir, í greinargerð með
frumvarpinu, að verndunarsjónarmiðin
sem búa að baki því að tiltekinn hópur Ís-
lendinga hafi leyfi til að bera ættarnafn
vegna erfða feli í sér ójafnræði milli þeirra
sem hafa þessi réttindi og þeirra sem hafa
þau ekki. „Hagsmunir almennings af því
að búa í frjálsu samfélagi þar sem jafnræði
er tryggt er mun ríkara en hagsmunir niðja
þeirra fáu sem fengu í krafti forréttinda eða
fjárhagslegrar stöðu sinnar að halda eða
velja sér ættarnafn á síðustu öld,“ segir enn
fremur.
Hvaða séns áttu forfeður okkar sem
ættarnafnslausir voru? Harla lítinn. Var
það ekki Hannes Hafstein sem varð fyrsti
ráðherrann? Stjórnaði ekki Ólafur Thors
Sjálfstæðisflokknum í áratugi og var for-
sætisráðherra svona nokkurn veginn þegar
honum sýndist? Var Auður Auðuns ekki
fyrsta konan til að gegna borgarstjóraemb-
ætti í Reykjavík? Svona mætti lengi telja.
Jónsson og Jónsdóttir gátu lítið sagt og
gert. Það var ekki fyrr en uppivöðslusamur
strákur í samtímanum tók sér ættarnafn að
eitthvað fór að ganga hjá honum. Það er fátt
sem stoppar mann með ættarnafnið Gnarr.
Spurningin er bara hvaða ættarnafn
maður hefði tekið sér á framabraut æskuár-
anna hefði framsýni Bjartrar framtíðar notið
við í þá daga. Þau eru nefnilega ansi misjöfn
ættarnöfnin og standast ekki öll samanburð
við þessi stóru, Thors og Thoroddsen. Auð-
vitað hefði maður getað kennt sig við æsku-
slóðirnar, eins og Gröndal, Blöndal, Briem
og þeir allir, en það er ekki víst að það hefði
gengið upp.
Jónas Langagerði er ekki alveg að gera
sig, þótt gott hafi verið að alast þar upp.
Sama gildir um þau ættarnöfn sem ég hefði
getað tekið upp fyrir mig og mitt fólk eftir
að við fluttum í Kópavoginn. Óvíst er að
Jónas Furugrund hefði slegið í gegn og
svipað gildir um Jónas Daltún. Kannski
hefði Jónas Daltúns sloppið og jafnvel enn
frekar ef ég hefði bætt fyrsta stafnum í
föðurnafni mínu við: Jónas H. Daltúns. Nú-
verandi heimaslóðir henta ekki sérstaklega
vel sem ættarnafn. Það væri helst að ég
gæti brugðið á gamalt ráð, eins og skáldin
Stefán frá Hvítadal og Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi, og kallað mig Jónas frá
Kópavogsbakka, eða Jónas á Bakka
sem er styttra en þó óþarflega líkt
færeysku nafni og gæti valdið
ruglingi.
Það er frekar að við fjölskyld-
an hefðum tekið upp ættarnafn
sem hægt væri að tengja konu
minni og hennar fólki. Faðir
hennar stofnaði fyrir áratug-
um hópferðafyrirtæki sem
hefur stækkað og blómstrað
síðan. Minn betri helm-
ingur er nú við stjórnvölinn
í því ágæta fyrirtæki með
systkinum sínum. Kannski
ég hefði náð einna lengst
ef ég hefði farið alla leið
með þetta og kallað mig
einfaldlega Jónas Rútan,
frúnni til heiðurs, og á nafn-
spjöldum fyrir erlenda við-
skiptavini því heimsborg-
aralega nafni – Jonas
Rutan.
Það er að minnsta
kosti skárra en
Jónas Lang-
ferða-
bíll.
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Jónas Langagerði?
Te
ik
ni
ng
/H
ar
i
SAMKVÆMT BÓKSÖLU Í PENNANUM EYMUNDSSON UM LAND ALLT

METSÖLULISTI EYMUNDSSON

VIKAN 12.11.14 - 18.11.14
1 2
5 6
7 8
109
43 Gula spjaldið í Gautaborg Gunnar HelgasonSkálmöld Einar Kárason
Þín eigin þjóðsaga
Ævar Þór Benediktsson
Ástarmeistarinn
Oddný Eir Ævarsdóttir
Hallgerður
Guðni Ágústsson
Kamp Knox
Arnaldur Indriðason
DNA
Yrsa Sigurðardóttir
Orðbragð
Brynja Þorgeirsdóttir
Bragi Valdimar Skúlason
Táningabók
Sigurður Pálsson
Gæðakonur
Steinunn Sigurðardóttir
46 viðhorf Helgin 21.-23. ágúst 2014