Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Page 84

KRISTÍN ÁSTGEIRSDÓTTIR
alþjóðastofnanir og Evrópusambandið fengu nýtt hlutverk og settu sér
ný markmið. Bandaríkin voru ein eftir á sviðinu í hlutverki heimsveldis.
Einstaklingshyggja setti sífellt sterkari svip á pólitíska umræðu og stefnu-
mótun. Stórfýrirtæki fluttu sig þangað sem gróðinn var mestur hverju
sinni. Ahrif rótgróinna stétta og félagshreydinga svo sem verkalýðshreyf-
ingarinnar minnkuðu. Miklar bre\’tmgar urðu á vinnumarkaði með vax-
andi menntun og útitínnu k\ænna og aukinni þátttöku þeirra í þjóðfé-
lagsumræðunni. Erlent verkafólk tók í æ ríkara mæli að sér verst launuðu
störfin. Ewópusambandið stækkaði og varð sífellt valdameira. Jafnframt
óx straumur fólks af mismunandi trúarbrögðum og ólíkri menningu til
Evrópu frá fjarlægum heimsálfum. Þetta breytingaferli var reyndar löngu
hafið en fall austurblokkarinnar markaði þáttaskil. Undir lok 20. aldar
stóðu íbúar Ewópu frammi fýrir stórum spumingum um æskilega þjóð-
félagsþróun, lýðræði, vald, umhverfi, menningu og trúarbrögð.3
Það var í ljósi þessarar þróunar sem danska og norska þmgið áktúðu
árið 1997 að láta vinna rækilega úttekt á valdakerfum landa sirnia, þrótm
þeirra og stöðu lýðræðis.4 I báðmn löndum var skipaður fimm manna
hópur fræðimanna, þriggja karla og tveggja kvenna, en hópamir kölluðu
síðan til hðs við sig fjölda annarra sérfræðinga. I greinargerð danska
þingsins með tillögunni um valdaúttektina voru m.a. látnar í ljós áhvggj-
ur af að völd þingsins hefðu minnkað og félögum stjómmálaflokka hefði
fækkað mikið. Spurt var hvaða áhrif þetta tvennt hefði á stöðu lýðræðis-
ins.5 Dönsku ffæðimennimir fengu spurningalista í hendur ffá þinginu
en mótuðu að öðra leyti vinnu sína sjálfir. Norðmeim höfðu miklar
áhyggjur af minnkandi kosningaþátttöku, hægagangi við að tiyggja jafh-
rétti kvenna og karla, menningarárekstrum heimamanna og innflytjenda,
jaðarhópum og samþjöppun eigna og valds í atvinnulífinu. Bent var á
breytingar á félagsþátttöku fólks ffá skipulögðum hreyfingum til sknudi-
aðgerða af ýmsu tagi og spurt hvaða þýðingu það hefði.6 Bæði danska og
norska nefhdin luku störfum á síðasta ári ineð skýrslu en jafhffamt komu
3 Makt og demokrati. Sluttrappport fra Makt- og demokratiutredningen 1998-2002,
(NOU 2003:19). - Magt og demokrati i Danmark. Hovedresultaterfira Mágtudrednin-
gen (2003). Magtudredningen: Arhus Universitetsforlag.
4 Dmiokratiske udfordringer. Kort udgave af Magtudredningens hovedresultater (2003).
Magtudredningen, www.magtudredningen.dk, bls. 7-9. - Makt og denwkrati, bls.
9-10.
5 Demokratiske udfordringer (2003), bls. 8.
6 Makt- og demokrati (2003), bls. 11-15.
82