Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Side 146

ÞÓRDÍS GÍSLADÓTTIR
hvar sem er í heiminum.2 Unglingar í austxi og vestri horfa á sjónvarps-
stöðina MTV, klæðast líkum fötum, hafa svipuð áhugamál og nota jafnvel
sömu slanguryrði þó að þeir tali að öðru leyti ólík tungumál.
Tvítyngi er eitt þeirra fýrirbæra sem bæði hnattvæðing og fjölmenn-
ing ýta upp á yfirborð stjórnmálaumræðunnar. Tvítyngi breiðist út í
tvennum skilningi. Arrnars vegar ýtir hnattvæðing undir það með því að
kunnátta í alþjóðlegu tungumáli verður stöðugt mikilvægari til viðbótar
við kunnáttu í móðurmáli eða heimamáli. Hins vegar laðar íjölmenning-
arhugsunin fram þölbreytni í notkun tunguiuála og hvetur fólk frekar en
letur til að rækta upprunatungumál sín.
Greinin sem hér fer á eftir fjallar almennt um tvítyngi og helstu rann-
sóknir á því um þessar mundir. Því er haldið fram að mtyngisrannsókn-
ir séu brýnar bæði af pólitískum ástæðum og fræðilegum þar sem margt
er enn óljóst um þróun tvítyngis og eðli þess.
Tvítyngi3
Tvítyngi hefur verið rannsakað markvisst af ffæðimönnum síðustu ára-
tugina en fyrstu tvítyngisrannsóknirnar voru gerðar á fyrri hluta 20. ald-
ar. Fræðasvið þessara rannsókna er þverfaglegt. Mannfræðingar, sálfræð-
ingar, félagsfræðingar, mállýskufræðingar og málfræðingar með ýmis
sérsvið og áhugamál hafa rannsakað tvítyngi frá ólíkum sjónarhornum og
ekki er hægt að segja að einhver ein almennt viðurkennd skilgreining á
fýrirbærinu tvítyngi sé til.
Eitt fyrsta rit um tvítyngi skrifaði strúktúralistinn Leonard Bloomfield
árið 1933 þar sem hann skilgreindi tvítyngi sem kunnáttu í tveimur
tungumálum til jafns við innfædda,4 en að þessari skilgreiningu kem ég
betur síðar.
Uriel Weinreich, einn helsti forkólfur félagslegra málvísinda, gaf út
frægt rit árið 1953 þar sem hann beindi sjónum aðallega að tvhyngismál-
um í Sviss út frá sálfræðilegu og félagsmálffæðilegu sjónarhornif Hami
skilgreindi tvítyngi svo: Að nota til skiptis tvö tungumál kallast tvítyngi og
2 Sjá t.d. Klein, Naomi 2001: No Logo. London.
3 Það skal tekið fram að þegar ég nota orðið tvítyngi í þessari grein getur allt eins ver-
ið átt við notkun fleiri tungumála en tveggja (oft kallað fjöltyngi).
4 Bloomfield, Leonard 1933: Language. London.
5 Weinreich, U. Languages in contact. Fmdings and problems. The Hague. 2. útg. 1963.
t44