Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Qupperneq 164

INGIBJORG SOLRUN GISLAD OTTIR
vinnubrögð og hefð þessara flokka sem og það fólk sem þar hefur vahst til
forystu. Forystumenn þeirra eru yflrleitt óskoraðh leiðtogar í sínum flokki
og því vanastir að á þá sé hlustað og þeirra vilji nái fram að ganga. For-
ingjaræðið er hluti af menningu flokkanna og því hætt við að þeir festist í
stjómlyndum viðhorfum og nýjar hugmyndir um lýðræðið eigi ekki greið-
an aðgang að þeim. SKkar hugmyndir hafa reyndar ekki verið fyrirferðar-
miklar í íslenskri stjómmálaumræðu og hafa látið stjómmálaflokkana að
mestu ósnorma ef frá er talinn Kvennahsthm og Bandalag jafhaðarmanna.
Þó að það verði ekki gert hér, þá má færa rök fyrir því að bæði þessi stjóm-
málasamtök hafi átt rót sína að rekja til þeirrar áleitnu tdfinningar að
lýðræðinu á Islandi væri ábótavant bæði að formi og inntaki.
Bæði þessi samtök em horfin af sjónarsviðinu og lýðræðishugmymdir
þeirra virðast ekki hafa haft varanleg áhrif á stjórnmálaflokkana. Nýjar
hugmyndir um lýðræðið hafa hins vegar búið mn sig hjá ahnemiingi og
fundið sér leið að fólki í gegnum ýmis deilumál undangenginna missera
s.s. fiskveiðistefnuna, Kárahnjúkavirkjun, aðild Islands að Iraksstríðinu,
öryrkjadóminn, eftírlaunamálið og nú síðast fjölmiðlafrmnvarpið. Þessar
hugmyndir em kannski ekki mjög vel mótaðar en þær byggja í grundvall-
aratriðum á þfl viðhorfi að stjórnmálamenn eigi að gefa almemiingi hlut-
deild í valdi sínu. Þeir eigi ekki að stjórna fólki heldur stjóma með fólki,
hlusta á andmæh og öndverðar skoðanir og sýna einhver merki þess að
þeir virði þær. I þessum hugmyndum felst viðurkenning á því að lýðræð-
ið taki tíma og það séu nokkur gæði í því fólgin að neyta ekki aflsmunar
ef þess er nokkur kostur. Samkvæmt þessum hugmyndum skiptir sjálf að-
ferðafræðin máli enda er hún líkleg til að skapa betri sátt í samfélaginu
en aðferðafræði stjórnlyndisins (eða feðraveldisins) þar sem gengið er út
frá því sem vísu að stjórnvöld geri það sem þau viti að er fóhdnu fyrir
bestu þó svo að það átti sig ekki á því fyrr en frá líður.
Þetta nýja lýðræði snýst þó ekki bara um aðferðafræði heldur líka um
inntak og ein meginhugmynd þess er að almenn mannréttindi og borg-
araleg og pólitísk réttindi einstaklinganna standi ofar öllurn stofnunum
samfélagsins. (Að einhverju leyti eiga þessar hugmyndir sér samsvörun í
nýjum hugmyndum um einstaklingsmiðaða en ekld stofitanamiðaða al-
mannaþjónustu.) Þessi réttindi eru víða að verða eitt helsta umræðuefni
og viðfang stjórnmálanna og áhersla á þau hefur verið áberandi í mál-
flumingi andstæðinga fjölmiðlafrumvarpsins.
Þessi þátmr hefur einhvern veginn farið fyrir ofan garð og neðan hjá
162