Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2004, Side 181

MTT.T.T FORMS OGINNTAKS LIGGJA GAGNVEGIR
Sigríður Þorgeirsdóttir gerir inntak umræðunnar líka að umfjöllunar-
efni í sinni grein. Hún telur að ein ástæða þess að „samræðulýðræði“ hef-
ur fengið minni undirtektir á Islandi en það á skilið sé sú að það snúist
meira um aðferð en innihald. Hún kallar eftir umræðu um framtíðarsýn
og telur að það geti orðið tímamót í íslenskum stjórnmálum ef tekst „að
frelsa pólitíska menningu úr viðjum hins stjórnlynda valds.“ Um þetta
erum við sammála.
Sigríður nefhir sérstaklega mikilvægi þess að samræðan sé gagnsæ og
að það liggi ljóst fýrir hvaða grundvallarviðhorf og hagsmuni sé tekist á
um. Atelur hún Samfýlkinguna m.a. fýrir að þar hafi ekki fengið að þrífast
gagnrýnin umræða um Kárahnjúkavirkjun. Hér eru ekki tök á því að fara
sérstaklega út í það mál en það er án efa ótti við það í Samfýlkingunni,
eins og öðrum flokkum, að tala opinskátt gegn formlegri stefhu flokksins
í einstökum málum. I stjórnmálaflokkum er gjarnan litdð á það sem ógnun
við flokksheildina og lögð áhersla á að flokkar tali einni röddu - komi
ffam sem liðsheild. Þetta er skiljanlegt en án efa þrengir þetta að flokks-
starfi og gerir það að verkum að fólk og umræða finnur sér ekki farveg í
stjómmálaflokkum. Smátt og smátt breytast flokkarnir í fýrirtæki sem
framleiða stjómmálamenn í stað þess að vera öflugur umræðuvettvangur
fýrir fólk með hugmyndir og hugsjónir.
Hið stjórnlynda vald byggist á sterkum foringja, boðvaldi og hlýðni og
á rót sína að rekja til úreltra hugmynda um feðraveldi. Sem lögformleg
stofnun hefur feðraveldið verið aflagt á Vesturlöndum en hinn hug-
myndalegi arfur þess er enn við lýði. Pólitísk menning á Islandi er mómð
af slíkum hugmyndum og það er eins og nýjar og ferskar hugmyndir um
jafnrétti, valddreifingu og samvinnu hafi ekki enn náð til forysmmanna í
stjómmálum. Og þá komum við aftur að forminu og inntakinu og þeim
gagnvegum sem þar hggja á milli. Ramminn sem dreginn er um stjórn-
málin hefur áhrif á þá útsýn sem þaðan er, á sjónarhorn þeirra sem þar
hafast við. Ef allt er skoðað undir þröngu sjónarhorni foringjaræðisins er
hætt við að menn sjái bara það sem næst þeim er en ekki hitt sem máli
skiptir þegar til framtíðar er htið. Þá fara þeir að eins og Bjartur í Sumar-
húsum og Framsóknarflokkurinn, skera mjólkurkúna til að hún éti ekki
frá hrútunum og standa svo á berum bökkum þegar fram líða stundir.
179