Listin að lifa - 15.10.2001, Síða 44

Þegar ráðamenn ræða um elstu kynslóðina í dag er líkt og maður sé
staddur við jarðarför, líklega vel heppnaða. Svo fagurt er talað að fólk
heldur vart vatni og steinar gráta. Ekkert er of gott fyrir þessa eldri
kynslóð. Hún nútímavæddi íslenskt þjóðlíf, reiddi fram fjármuni til
fiskiflota og virkjana, verksmiðjubygginga, sjúkrastofnana, hjúkrunar-
heimila, skóla og annarra stofnana og færði ísland í hóp velferðarríkja
og auðugustu þjóða heims. Stritaði og sleit myrkranna á milli. Umvafði
börnin hlýju og styrk, leiðbeindi og var góð fyrirmynd fyrir unglinga.
En krafðist aldrei neins. Amen.
Já, íslenska þjóðin er í hópi tíu auðug-
ustu þjóða heims og hefur verið svo
lengi. Stendur jafnvel betur í því efni
en ýmsar aðrar Norðurlandaþjóðir.
Þetta gleymist oft í niðurskurðarræð-
um margra ráðamanna. En hvernig er
ástandið? Hver er staðan? Lífskjara-
vandi á íslandi er umtalsverður, sér-
staklega meðal lágtekjufólks svo sem
margra einstæðra foreldra, öryrkja og
margra el I i lífey risþega.
Niðurstöður ríkisskattstjóra: Við
leitum í vaxandi mæli upplýsinga hjá
opinberum stofnunum. Treystum ekki
ráðuneytum. Sem dæmi má nefna að
samkvæmt upplýsingum frá ríkisskatt-
stjóra búa nær 40% ellilífeyrisþega
við framfærslutekjur undir lágmarks-
framfærslu. Nær 1200 ellilífeyrisþegar
hafa undir 50.000 kr. í mánaðartekjur
og 7160 ellilífeyrisþegar hafa undir
75.000 kr. Forsætisráðherra viður-
kenndi á fundi með samráðsnefndinni
í ár, að þetta væru réttar tölur.
Kaupa stjórnmálamenn aldrei í
matinn? Fram að þessu hefur verið
deilt um staðreyndir. Ekki afleiðingu
staðreynda. Yfir 84% hafa tekjutrygg-
ingu sem staðfestir takmarkaðar líf-
eyrissjóðstekjur þeirra. Þetta stangast
á við 76. grein stjórnarskrárinnar, að
áliti tveggja lagaprófessora, og máls-
höfðun er í gangi eina ferðina enn.
Skattleysismörk eru svo lág, að ríkið
hirðir verulega skatta af öryrkjum sem
einungis lifa af 80.000 krónum.
Hvernig lifa menn á 70.000 kr. á mán-
uði? 25% öryrkja búa í leiguíbúðum.
Vandi lágtekjustétta er útbreiddari og
meiri en hjá grannþjóðum.
Aðalorsakir vandans eru lágur líf-
eyrir, lág laun og víðtækar tekjuteng-
ingar þar sem þröskuldurinn er settur
svo lágt að stór hópur manna lifir ekki
við lágmarkskjör. Aftur segi ég: Þetta
stenst ekki lög! Ef bótaþegar freistast
til að vinna sér inn meira fé, missa
þeir bætur og standa jafnfátækir eftir í
fátækragildru. Fátækragildan er mun
opnari á íslandi en meðal grannþjóða
og dregur úr fólki dug og kjark.
Frá 1991 hefur orðið 20% gliðnun
milli kaupmáttar ellilauna og almennrar
launaþróunar í landinu. Við höfðum
krafist leiðréttinga en fengið smásporsl-
ur. Litlu skiptir hverjir eru við stjóm.
Leiðréttingar hafa náðst með málaferl-
um sbr. öryrkjadóminn, sem lögmenn
launaðir af valdhermm snem út úr. Það
var dómur hæstaréttar. Ég endurtek: Það
var dómur hæstaréttar! Nú er enn eitt
málið í uppsiglingu, um skattlagningu
ávöxtunarþáttar lífeyrissjóðsgreiðslna.
Hér verður væntanlega að grípa til
harðra málaferla eina ferðina enn.
Bankamálin: Við hjá FEB heyrum
oft kvartanir eldra fólks yfir lágum
vaxtagreiðslum. Við komumst að því
að um 60% af sparifé bankanna er í
eign 60 ára og eldri. Eigi að síður kom
í ljós í bréfi, undirrituðu af félagsmála-
ráðherra og flestum bankastjórum, að
70 ára og eldri væru ekki að öllu jöfnu
æskilegir ábyrgðarmenn að lánum fyrir
börn sín. Við áttum fundi með banka-
stjórum og sýndum þeim bréfið. Eng-
inn vildi eiginlega kannast við bréfið.
Furðuleg upplifun. Hvað mega
menn hafa há laun til þess að segja
ósatt? Við kröfðumst hæstu vaxta á
jafnvel minnstu innlán - áður þurfti
250-500.000 sem innlán. Og viti
menn, bankarnir gáfu sig. Nú fá menn
hæstu vexti, rúm 11%, það er 5.14%
raunvexti án allrar bindingar, sumir
bankar krefjast enn lágmarksinni-
stæðu. Þetta sýnir, að við getum náð
árangri ef við stöndum saman, sjá
októberblað „Listin að lifa“. Fyrrnefnt
bréf hefur nú verið tekið til endur-
skoðunar af hálfu banka, neytenda-
samtaka og félagsmálaráðherra. Nú
eiga allir, jafnt ábyrgðarmenn og
greiðendur lána, að gangast undir
greiðslumat. Efri aldursmörk ábyrgð-
armanna 70 ára og eldri falla út. Við
fögnum þessum breytingum.
Hvernig eru svo viðbrögðin við
óskum okkar? Á landsþingi aðalstjóm-
arflokksins, árið 1999, kom fram og
var samþykkt að afnema skyldi tekju-
tengingu lífeyrisgreiðslna almanna-
tiygginga meðal ellilífeyrisþega.
I stað grunnlífeyris, tekjutryggingar,
heimilisuppbótar og sérstakrar heimil-
isuppbótar eigi sérhver einstaklingur
rétt á tilteknum ellilaunum á mánuði
sem ekki verði skert með neinum
hætti. Ég endurtek: Ekki skert með
neinum hætti og að eftirlaun taki ár-
lega breytingum í samræmi við verð-
lagsbreytingar. En ekkert hefur gerst.
Um skattlagningu á ávöxtunarþætti
lífeyrissjóðsgreiðslna stóð í samþykkt-
um flokksþingsins frá 1999 að þeir
styddu ki'öfur um eðlilega skattlagningu
á ávöxtun lífeyrisgreiðslna, en nú, árið
2001, er þetta nokkuð lauslega orðað.
Stuðningur sem náðst hefur er með und-
irbúningi að málarekstri. Af þessu má
44