Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.2008, Blaðsíða 15

DV Helgarblað föstudagur 4. júlí 2008 15
Kynferðisglæpum gagnvart börn-
um sem eiga upptök sín á netinu fer
stöðugt fjölgandi. Fórnarlömb í slík-
um málum sem komu til Barnahúss
fjölgaði ferfalt milli áranna 2006 og
2007. Lögreglan og aðrir sem vinna
að heill barna telja netglæpaölduna
gegn börnum enn í vexti.
Ólöf Ásta Farestveit, forstöðu-
maður Barnahúss, segir börn allt
niður í átta ára aldur hafa verið tæld
af netníðingum. Hún segir níð-
ingunum einkum takast að glepja
einmana börn. Hlíf Böðvarsdóttir,
verkefnisstjóri vakningarátaksins
Samfélag, fjölskylda og tækni, seg-
ir á ábyrgð foreldranna að kenna
börnum sínum umgengnisreglur á
netinu.
Ómælanlegar þjáningar
Netglæpir gagnvart börnum geta
verið margs konar. Líkt og DV hefur
áður greint frá er algengt að íslensk-
ir netníðingar skiptist á óviður-
kvæmilegum myndum af ólögráða
stúlkum á þar til gerðum vefsíð-
um. Stúlkurnar hafa jafn vel verið
neyddar til að afklæðast fyrir fram-
an myndavél er þær voru í annar-
legu ástandi.
Petrína Ásgeirsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Barnaheilla, segir að
samtökunum berist að meðaltali 53
ábendingar um óviðeigandi myndir
af börnum á netinu mánaðarlega. Í
um þriðjungi tilfella er um ólöglegt
efni að ræða. Hún segir ómælanleg-
ar þjáningar liggja að baki myndun-
um.
„Þessar myndir geta farið út um
allan heim,“ segir Björgvin Björg-
vinsson, yfirmaður kynferðisbrota-
deildar lögreglunnar, og bend-
ir á nýlegt mál á borði lögreglu því
til sönnunar. Þar höfðu ólögráða
stúlkur samþykkt að afklæðast fyrir
framan myndavél, en áhorfandinn
var staddur í Tyrklandi.
Átta ára börn tæld
Ólöf Ásta segir þess dæmi að
börn niður í átta ára aldur hafi ver-
ið tæld til að sýna á sér kynfærin í
vefmyndavél. „Börnin eru komin
með svo mikla þekkingu. Átta til
níu ára börn eru farin að nota vef-
myndavélar og spreyta sig á MSN.
Við höfum fengið nokkur brot til
okkar þar sem um mjög ung börn er
að ræða. Fórnarlömbin eru samt ef-
laust miklu fleiri úti í samfélaginu.
Þau vantar skilning á persónuleg-
um mörkum og skynja ekki hvað er
að gerast.“
Ólöf bendir á að gerendur jafnt
sem þolendur geri sér ekki alltaf
grein fyrir alvarleika brotsins þegar
bein snerting á sér ekki stað. „Það
er náttúrlega spurning hvort börn-
in átti sig sjálf á því að þetta sé kyn-
ferðisleg misnotkun,“ segir Ólöf.
„Kynferðisleg misnotkun hefur
verið mikið í umræðunni í samfé-
laginu sem einhvers konar snert-
ing. Ég held að börnin átti sig ekki
á því, og jafnvel ekki fullorðna fólk-
ið heldur, að það er kynferðisleg
misnotkun þegar barn er misnot-
að í kynferðislegum tilgangi,“ segir
Ólöf og bendir á að netið sé notað
til þess í síauknum mæli. „Þannig
er verið að setja börnin í heim sem
þau eiga ekki að þekkja.“
Mikill andlegur skaði
Ólöf segir börnin geta orðið fyr-
ir miklum andlegum skaða eftir
að hafa sýnt sig í vefmyndavélum.
Skaðinn komi oft ekki í ljós fyrr en
að nokkrum tíma liðnum. „Öll van-
líðanin kemur eftir á. Börnin fara að
hugsa: Hver var að horfa? Var þetta
skólafélagi minn eða einhver sem
ég mæti út í búð? Hvert fara mynd-
irnar?
Börnin geta farið að óttast al-
menningsstaði þar sem þau hitta
fólk. Þau vita ekki hver var á bak við
myndavélina þegar þau sýndu sína
persónulegu staði,“ útskýrir Ólöf
og bætir við að börnin geti upplif-
að alla í kringum sig sem gerendur
þegar aðstæður eru þannig. Van-
líðanin magnist síðan þegar börnin
þegja yfir netmisnotkuninni.
Ólöf segir mikilvægt að umræða
eigi sér stað svo sem flestir átti sig
á þeim leiðum sem netníðingar fara
að börnunum, svo og alvarleika
brotanna.
Villa á sér heimildir
Ólöf segir einnig að eldri menn
setji sig í samband bæði við unga
drengi og stúlkur í gegnum netið og
reyni síðan að fá börnin til að hitta
sig.
Fyrr á árinu var Anthony Lee
Bellere, sem hafði ýmist tælt eða
viðhaft lostugt athæfi í garð þriggja
stúlkna á aldrinum tólf til sextán
ára, dæmdur til fjögurra ára fang-
elsisvistar. Stúlkunum hafði hann
öllum kynnst með hjálp MSN-
spjallforritsins og ginnt tvær þeirra
til að hitta sig.
„Það eru frekar börn sem eru
einmana sem myndu láta glepjast
til að hitta einhvern. Yfirleitt er ver-
ið að villa á sér heimildir,“ segir Ólöf,
en hún segir gerendurna oft þykjast
vera mun yngri en þeir eru.
Netníðingarnir komast að sögn
Ólafar yfir vefföng barna á heima-
síðum þeirra eða á ýmsum spjall-
vefjum. Þeir geri sér einnig far um
að veiða vefföng vina barna sem
þeir eru í samskiptum við upp úr
þeim. Ólöf segir börn oft halda að
þær upplýsingar sem þau gefi upp
á netinu séu innan vinahópsins, en
geri sér ekki grein fyrir að upplýs-
ingarnar séu fyrir allra augum.
Ábyrgðin foreldranna
Ein af hættunum er þegar þekk-
ing barna á tækninni er orðin meiri
en foreldranna. Björgvin legg-
ur engu að síður mikla áherslu á
ábyrgð foreldra á að gæta að börn-
um sínum. „Mér finnst að foreldr-
ar eigi að átta sig á að netið er al-
heimsmiðill, og vefmyndavél tengd
netinu er bara hluti af þeim tækni-
búnaði. Ég átta mig ekki á því að
foreldrar skuli alltaf skýla sér á bak
við vankunnáttu, mér finnst það
svolítið ábyrgðarlaust.“
Hlíf Böðvarsdóttir tekur undir
að foreldrar séu mikilvægasta for-
vörnin. Það sé á ábyrgð foreldranna
að kynna sér umhverfi barnanna.
„Þegar börnin kunna ekki reglurn-
ar, og við kunnum ekki að kenna
þeim þær, hvernig eiga þau þá að
læra?“ segir Hlíf.
Hún bendir til dæmis á að for-
eldrar segi oft við börnin að þau eigi
ekki að hitta ókunnuga sem þau
kynnist á netinu, en átti sig ekki á
að börnin hafi kannski verið í sam-
skiptum við viðkomandi lengi. „Það
er enginn ókunnugur á netinu,“
segir Hlíf og segir heppilegra að
nota orðið netvinur. Hlíf vill benda
sérstaklega á vefsíðurnar Netsvar.is
og SAFT.is, þar sem foreldrar geta
kynnt sér netið og aflað sér upp-
lýsinga um hvernig sé best að ræða
netöryggi við börn.
Hlíf segir þó enga þörf á að
henda tölvunum út um gluggann,
enda séu netglæpir hlutfallslega
ótíðir. Hverju tilfelli sé þó ofaukið.
hafsteinn gunnar hauksson
blaðamaður skrifar: hafsteinng@dv.is
„Það eru frekar börn
sem eru einmana sem
myndu láta glepjast til
að hitta einhvern. Yfir-
leitt er verið að villa á
sér heimildir.“
Yngsta fórnarlambið sem kynferðisbrotamenn hafa fengið til að bera kynfæri sín á netinu var átta ára. Sífellt
fleiri kynferðisbrot gegn börnum eiga rætur sínar að rekja til veraldarvefjarins. Fórnarlömbum sem leituðu
til Barnahúss vegna slíkra glæpa fjölgaði ferfalt milli áranna 2006 og 2007. Fólk sem vinnur að heill barna telur
netglæpaölduna gegn börnum enn í vexti.
Kynferðisbrota-
­faraldur­á­netinu
Gátlisti samfélaGs,
fjölskyldu oG tækni
n Ég veiti aldrei persónulegar upplýsingar á spjallrás.
n Ég segi fullorðnum frá ef ég finn eitthvað ógeðslegt á netinu.
n Ég haga mér alltaf á netinu eins og ég vil láta koma fram við mig.
n Ég móðga engan á netinu, jafnvel ekki í gríni. Kannski skilur fólk það ekki
þannig.
n Ég skemmti mér alltaf á netinu og man að netheimurinn er ekki raunveruleg-
ur.
n Ég segi öðrum frá reynslu minni á netinu.
n Ég sannreyni alltaf efni sem ég finn á netinu.
n Ég bið foreldra/forráðamenn um leyfi áður en ég kaupi eitthvað á netinu.
n Ég tek mér reglulega hlé frá netinu.
n Ég bið ekki aðra um persónulegar upplýsingar.
n Ég hef ekki áhuga á efni fyrir fullorðna. Það er fyrir eldra fólk.
n afritun af netinu er hugsanlega ólögleg. Ég bið alltaf eiganda vefsíðu um leyfi
til að nota efni af netinu.
n Ég afrita aldrei efni í stórum stíl af netinu fyrir heimaverkefnin mín. Það er
svindl.
n Ef einhver sendir mér tölvupóst sem mér líkar illa sendi ég hann aldrei áfram á
aðra.
samtök heimilis og skóla og saft hvetja foreldra til að fara yfir ofangreindan
gátlista ásamt börnum sínum. Ef svar barnsins við öllum spurningum er „já, það
er satt“ er netnotkun þess örugg. Nánari upplýsingar er að finna á Netsvar.is og
saft.is.
Barnaníðingar Nýta sér netið í síauknum
mæli til að ná fram vilja sínum.
Ólöf Ásta farestveit „Það er verið að setja
börnin í heim sem þau eiga ekki að þekkja.“
Mikill andlegur skaði
getur komið fram löngu
eftir að brotin eiga sér stað.