Fréttatíminn - 24.04.2015, Blaðsíða 30

Vorkoman 2045
P
Páll Bergþórsson, veðurfræðingur og
fyrrverandi veðurstofustjóri, er kominn
á tíræðisaldur – en ern vel og enn er til
hans leitað sem eins helsta sérfræðings
í veðurfari – ekki síst þegar hugað er að
framtíðarspám. Veðurfar nýliðins vetrar
hefur verið einkar leiðinlegt. Þegar slíkt
gerist í kjölfar tveggja rigningarsumra,
að minnsta kosti sunnan heiða, setur það
mark sitt á lundarfar fólks. Ekki skán-
aði það þegar Páll, af hyggjuviti sínu og
lærdómi, sagði í viðtali við Fréttatímann
nýverið að sennilega væri 30 ára hlýinda-
skeiði að ljúka og við á leiðinni inn í jafn
langt kuldaskeið. Léttan hroll setur jafn-
vel að bjartsýnustu mönnum við þá til-
hugsun að það vori hér á landi á ný árið
2045, eða þar um bil.
Annar virtur og margreyndur veður-
fræðingur, Trausti Jónsson, benti hríð-
skjálfandi löndum sínum á það, á veður-
bloggsíðu sinni í vikubyrjun, að svala
loftið sem hefur leikið um okkur í vetur
hafi aðallega verið ættað frá Kanada. Nú
í sumarbyrjun bregði hins vegar svo við
að norrænn kuldi sæki að okkur, beint úr
Norður-Íshafinu. Á þessum árstíma geti
kuldapollar í norðurhöfum tekið á rás suð-
ur á bóginn, stundum til okkar, stundum til
Skandinavíu eða eitthvert annað. Veturinn
kveður okkur því með sínu lagi og sumarið
fagnar okkur með norðanátt og frosti.
Ekki líst öllum vel á byrjunina og blogg-
viðmælandi Trausta segir ósköp einfald-
lega um veðráttuna nú að hún fari að slá
út vorhretið 1963, sem hafi verið upphafið
að kuldaskeiði – væntanlega til þrjátíu ára.
„Það skyldi þó ekki vera að spá Páls Berg-
þórssonar skuli vera að ganga eftir,“ bætir
maðurinn við.
Ég man eftir þessu fræga óveðri sem
skall á 9. apríl 1963, þá á ellefta ári, al-
ræmdasta páskahreti síðari áratuga. Þá
ruddist heimskautaloft suður með Græn-
landsströnd hingað til lands með hörku-
frosti og stormi en blíða hafði verið dagana
á undan. Gróður hafði tekið vel við sér en
fór illa. Ég fann nokkuð fyrir því vegna
þess að nokkru áður hafði ég haft frum-
kvæði að aspakaupum á mínu bernsku-
heimili. Aspir voru þá nokkur nýlunda í
íslensku umhverfi en Hákon Bjarnason,
þáverandi skógræktarstjóri, hafði haft
forgöngu um innflutning aspa eða aspa-
fræja frá Alaska. Þessi tré spruttu hraðar
en önnur og það vakti athygli mína, þótt
ungur væri að árum. Því vildi ég eignast
ösp og gróðursetja í okkar garði. Foreldrar
mínir létu þetta eftir mér og úr varð að þeir
keyptu eina ösp handa hverju okkar
systkinanna sem gróðursettar
voru í garðinum heima.
A s p i r n a r t ók u
vel við sér og
spruttu upp
bein-
vaxnar
og
fagr-
ar,
að minnsta kosti
að mati hins unga
áhugamanns um
skógrækt. Erlendur
uppruni aspanna kom
þeim hins vegar í koll
í þessu alræmda hreti.
Birkið hafði vara á sér,
þekkti duttlunga íslensks
veðurfars og beið eftir raun-
verulegu vori. Aspirnar þutu
hins vegar af stað í blíðunni en
fengu heldur betur á baukinn.
Þær kól niður í rót. Þar með taldi
ég að skógræktarátaki mínu væri
lokið en, merkilegt nokk, aspirnar
lifnuðu við á ný. Mín varð hins veg-
ar tvístofna í kjölfar áhlaupsins.
Aspir hafa síðan vakið upp
ýmsar kenndir. Þær virðast hafa
lært á íslenskt veðurfar en vaxa enn miklu
hraðar en önnur tré í íslenskri mold – og
geta stofnar þeirra orðið gildir og laufkrón-
ur miklar, auk þess sem ræturnar skjóta
sér út um allt. Þessi hraði vöxtur gleður
ákafamenn í skógrækt en veldur öðrum
ókæti. Reynslan hefur sýnt að aspir eiga
illa við í görðum þéttbýlisins, skyggja á
sól hjá nágrönnum þeirra sem leyfa ris-
unum að vaxa, auk þess sem rætur stærstu
ófreskjanna lyfta gangstéttarhellum og
malbiki. Runnar af ýmsum gerðum henta
því betur á mörkum þéttbýlislóða en hin
hávöxnu tré, en aspirnar hafa sannað gildi
sitt í sveitum landsins þar sem pláss er nóg
og þörf er á skjólbeltum fyrir annan og við-
kvæmari gróður.
En aftur að sumrinu sem byrjaði í gær.
Það var svo sannarlega íslenskt. Hann var
að norðan og það var kalt, víða él og vægt
frost, þó skárra á suðurhelmingi landsins
en þeim nyrðri. Lærin á skátunum voru
því blá og herkja í munnvikum lúðrasveit-
arbarna. Blöðrubólga er því óhjákvæmi-
leg hjá ungu kynslóðinni og hætta á nef-
rennsli. Það jafnar sig samt, það vitum
við af reynslu, þó varla um helgina því í
dag, föstudag, og á morgun, laugardag,
er spáð stífri norðanátt og frosti um allt
land. Það verður að vísu þurrt sunnantil en
annars snjókoma og él. Norðanáttin helst
á sunnudag og þá snjóar fyrir norðan. Það
geta ekki margar þjóðir boðið upp á svo
hressilega sumarkomu og ætti vitaskuld
að auglýsa slíka viðburði ytra, ókeypis
lærabláma, kvef, hálsbólgu og hæsi.
Enn einn veðurfræðingurinn, Haraldur
Eiríksson, sagði í viðtali við Moggavefinn
að svona væri vorið bara á Íslandi. „Það
koma hret og vorið er ekkert alltaf komið
til að vera. Ég man eftir mjög fáum vorum
þar sem ekki hefur verið eitthvert hret en
þetta er svona frekar í harðari kantinum
sýnist manni. Þetta er bara ekta vorhret,“
sagði fræðingurinn og klykkti svo út með
því að engin hlýindi væri heldur að sjá eftir
helgina. „Við verðum bara að harka þetta
hret af okkur,“ sagði hann.
Gott hjá honum, þótt hann gangi ekki
alveg eins langt og sá veðurreyndi Páll
Bergþórsson sem sér vorið koma á ný það
sæla framtíðarár 2045. Gangi það eftir
verður pistilskrifarinn kominn á aldur við
Pál nú, sem sagt yfir nírætt, þegar aftur
vorar á landinu bláa. Frumburður okkar
hjóna verður 72 ára það sama vor og elsta
barnabarnið komið á fimmtugsaldur.
Gleðilegt sumar!
Jónas
Haraldsson
jonas@
frettatiminn.is
HELGARPISTILL
Te
ik
ni
ng
/H
ar
i
Bíldshöfða 18 - 110 Reykjavík - sími: 557 9510 - www.patti.is
Opið virka daga kl. 10-18
laugard. 11-16
Torino
Rín
ÍSLENSKIR SÓFAR
SNIÐNIR AÐ ÞÍNUM ÞÖRFUM
Mósel
Kansas
Basel
Nevada
Roma
SKRÁÐU ÞIG Á PÓSTLISTANN HJÁ OKKUR OG FÁÐU
50 ÞÚSUND KR INNEIGN
SENDA MEÐ TÖLVUPÓSTI
GJAFABRÉF
GJAFABRÉFATILBOÐI LÍKUR
30. APRÍL
30 viðhorf Helgin 24.-26. apríl 2015