Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Blaðsíða 78

Tímarit Máls og menningar
hernaðar- og efnahagsaðstoðar Bandaríkjanna (og alþjóðlegra lánastofnana
sem Bandaríkin ráða yfir) við ýmsa þætti stjórnmála, efnahags og mann-
réttinda. Taflan beinir athygli að pólitískum straumhvörfum í tíu löndum
sem eru skjólstæðingar Bandaríkjanna; ártöl viðburðanna eru í 1. línu. 2—
4. lína sýna áhrif þessara atburða á pólitískar aðstæður og mannréttindi.
5. lína sýnir hvernig tiltekið ástand eykur (eða dregur úr) bandarískri fjár-
festingu. 5a sýnir -þ þegar reglugerðum eða lögum hefur verið breytt
fljótlega á þann veg, að skattar á erlendum fyrirtækjum lækkuðu eða þeim
varð auðveldara að flytja ágóðann úr landi og 5b sýnir -þ þegar ástand á
vinnumarkaðnum var bætt að áliti hinna erlendu fjárfestingaraðila á þann
hátt að stjórnvöld takmörkuðu laun, eða hömluðu eða eyðilögðu starfsemi
óháðra verkalýðsfélaga. Línur 6—10 sýna í prósentum breytingu á aðstoð
og lánum frá Bandaríkjunum og alþjóðlegum stofnunum fyrstu tvö til þrjú
árin eftir hin pólitísku straumhvörf, í samanburði við hliðstætt tímabil á
undan þeim atburðum.6 Til dæmis eru í Brasilíu pólitísk straumhvörf árið
1964, eins og kemur fram í 1. línu. Við sjáum að mannréttindum hefur
hrakað, fjárfestingarskilyrði verið bætt, og að hvers konar aðstoð og lán
Bandaríkjanna og fjölþjóðastofnana jukust um 112 prósent á næstu þremur
árum eftir valdaránið, borið saman við þrjú ár á undan.
Rétt er að geta fáeinna vandamála í sambandi við þessa töflu. Það er
ekki hlaupið að því að fá örugga vitneskju um breytingar á ógnum og
fjölda pólitískra fanga, og í nokkrum tilvikum eru upplýsingarnar óáreið-
anlegar. Tölur um veitta aðstoð geta einnig verið villandi, þar sem óskyldir
þættir falsa myndina af hinum raunverulegu tengslum: t. d. stafar lækkun
aðstoðarinnar við Suður-Kóreu eftir valdarán Parks árið 1972 að mestu
leyti af því að Suður-Kórea kallaði málaliða sína heim frá Suður-Víetnam
og þess vegna dró úr greiðslum Bandaríkjanna til hinna aðkeyptu her-
manna. Lækkun hernaðaraðstoðarinnar við Chile eftir valdarán fasistanna
1973 er einnig villandi, þar sem hin mikla hernaðaraðstoð á dögum All-
ende endurspeglaði stuðning Bandaríkjanna við hinn hægrisinnaða her til
að greiða fyrir gagnbyltingunni — hin almenna efnahagsaðstoð dróst veru-
lega saman á dögum Allende. Gríðarleg rýrnun aðstoðar fjölþjóðastofn-
ana við Chile á Allende-tímanum og skjótur vöxtur hennar aftur við valda-
töku fasistanna sýna mjög glöggt hvern forgang efnahagslegir og póli-
tískir hagsmunir Bandaríkjanna hafa við ákvarðanatöku í viðkomandi fjöl-
þjóðastofnunum.7
Þrátt fyrir annmarkana sýnir taflan á aðgengilegan hátt tengsl sem eru
64