Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
fyrir áframhaldandi róttæknisþróun með-
al verkalýðsins. Það er einungis hægt að
fullreyna það í sjálfri stéttarbaráttu ör-
eiganna, hvort tvísýnt ástand leiðir til
byltingar, og það var verkefni byltingar-
sinnanna að undirbúa nýjar uppreisnir.
I löndum Vestur-Evrópu gat verkefnið
einungis falist í baráttu gegn þingræðis-
legu lýðræði, baráttu gegn þeim flokk-
um og verkalýðsfélögum, sem voru í
bandalagi við borgarastéttina, og á þann
hátt í baráttu fyrir ráðaskipulaginu og
verkalýðsalræði í þess orðs sönnustu
merkingu. I þessum löndum var hvorki
til byltingarsinnuð bændahreyfing né
byltingarsinnuð millistétt, sem öreiga-
stéttin gæti átt samstöðu með í valda-
töku. En með tilliti til samfélagslegrar
stöðu vestur-evrópskrar verkalýðsstéttar
og þess styrks sem liggur í einstöku
fjölmenni hennar, var hún fyllilega fær
um að yfirvinna pólitíska og hernaðar-
lega veikleika sína með því að yfirtaka
efnahagslífið. Samt sem áður varð öll
frekari viðleitni til að þróa öreigabylt-
inguna áfram árangurslaus.
Eins og þegar hefur verið minnst á,
var Lenín sannfærður um það upp úr
1920, að ekki væri lengur rétt að gera
ráð fyrir byltingu í Vestur-Evrópu, en
jafnframt að hættan á ósigri ráðstjórn-
arinnar væri um garð gengin fyrst um
sinn, vegna þess að á alþjóðlegum vett-
vangi hefði myndast jafnvægi á milli
stéttaaflanna og einnig hins að innbyrðis
andstæður heimsvaldasinna hefðu auk-
ist. Það sem skipti máli væri að nota
þetta tækifæri til að endurreisa Rússland
og byggja nýtt ríki. Þeir erfiðleikar, sem
við var að etja í Rússlandi, gerðu ekki
aðeins NEP-undanhaldið nauðsynlegt,
heldur einnig undanhaldið frá hvers
kyns byltingarsinnaðri utanríkisstefnu.
Það ýtti enn undir þetta undanhald, að
Lenín eygði möguleika á að flytja inn.
erlent auðmagn og auka svigrúm Rúss-
lands til athafna á heimsmarkaðnum.
Öreigastétt Vesmr-Evrópu hafði
brugðist, og sömuleiðis ollu þær þjóðir
vonbrigðum, sem bjuggu við nýlendu-
kúgun. Að vísu urðu víða til and-heims-
valdasinnaðar hreyfingar, sem byggðu
m. a. á kröfu Leníns um „sjálfsákvörð-
unarrétt þjóða“ og sýndu valdstjórn bol-
sévika samstöðu. Það varð þó ekki fyrr
en með seinni heimsstyrjöldinni, sem
afnám eða a. m. k. umbreyting á ný-
lendustefnunni átti sér stað. í fyrstu
höfðu bolsévikar aðeins aðlagað sig ai-
mennu afskiptaleysi, en þeir töldu sig
brátt neydda til að vera með öllu af-
skiptalausir, til þess að tefla uppbygg-
ingu Rússlands ekki í tvísýnu á nýjan
leik. Eftir 1921 starfaði 3. alþjóðasam-
bandið einungis með andbyltingarsinn-
uðum hætti. Þannig lýsir Trotskí því
yfir á þriðja þingi 3. alþjóðasambands-
ins, þar sem hann er að fjalla um upp-
reisnina í Miðþýskalandi: „Við megum
ekki leyfa okkur að fela gagnrýnina á
Mars-aðgerðina2Db með frösum, heldur
erum við skyldugir til að segja þýskri
verkalýðsstétt tæpitungulaust, að við
álítum þessa árásarheimspeki stórhættu-
lega og við lítum á það sem meiriháttar
pólitískan glæp að fylgja henni eftir í
verki."30
Á sama tíma þróaðist nýr yfirráða-
hópur í Rússlandi, og var hann nátengd-
ur flokknum. Sú krafa, sem kom fram
fyrir byltinguna, um „jöfn laun og jafna
vinnu" eins og Lenín setti hana fram
í Ríki og byltingu, varð einungis að
veruleika á tímabili hins svokallaða
stríðs-kommúnisma, enda voru aðstæður
þá slíkar, að brýna nauðsyn bar til að
spara og nýta lífsviðurværið til hins
ítrasta. Þess var þó ekki langt að bíða,
94