Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
Þið ættuð að skrifa á móti þessari
bölvuðu vitleysu, að ætla að láta
herinn fara héðan og fá í staðinn
kreppu og atvinnuleysi. Héld þeir
megi vera hérna, ef þeir vilja. Þeir
eru öngum til meins. Hvað sosum
ætli þeir séu fyrir okkur. Eg hef
aldrei unnið hjá eins alminlegum
mönnum, skal ég segja ykkur... Þið
sem kunnið að semja ættuð að skrifa
um það í blöðin, að við eigum að
biðja hermennina að vera hér kjura,
ef þeir geta, og biðja þá að hafa
okkur áfram í vinnu hjá sér. (332
—3)
Þótt Páll Jónsson færðist undan og skoð-
un Jóns Guðjónssonar þætti ekki uppi
hafandi á því herrans ári 1945 hafa
síðan fundist menn sem kunna að semja
og reynst hafa fáanlegir til að flytja er-
indi þetta fyrir alþjóð. En á sögutím-
anum eru þessar skoðanir ekki í hámæli
hafðar af finum mönnum eins og Árna
Árnasyni bankastjóra, Bjarna Magnús-
syni skrifstofustjóra eða ritstjóranum
húsbónda Páls. Enda grunar Páll þá
varla um slíkt hugarfar. Eða hvað? Á
slíkur grunur kannski einhvern þátt í
martröð hans í bókarlok? Getur verið
að gátan um uppruna hans dylji það að
líf hans standi að hálfu rótum í borg-
arastéttinni?
Verk Olafs Jóhanns streyma hægt
fram með lygnu yfirborði. Það er nú
einu sinni hans höfundareinkenni. En
spurningarnar sem hann vekur eru
áleitnar og straumurinn virðist svo stríð-
ur undir niðri að lesandi hlýtur að láta
í Ijós þá ósk að við þurfum ekki að
biða tuttugu og tvö ár eftir næstu bók
um Pál Jónsson, helst ekki meira en
tvö.
Vésteinn Olason
„ÞEGAR VANN ÉG
VIÐ SIGÖLDU.. .“1
Fagurbókmenntir —
afþreyingarbókmenntir
Undanfarin ár hefur mikið verið rætt
og ritað í nágrannalöndum okkar um
vitundariðnað, þ. e. alls konar bækur og
blöð, kvikmyndir, útvarp og sjónvarp,
„Listina" o. s. frv. Það er ekki að ástæðu-
lausu því að óhugnanlega stór hluti
heildarframleiðslunnar er „neysluvarn-
ingur“ fyrir vitundina.
Vitundariðnaðurinn getur svo haft
mismunandi áhrif á vitund neytandans:
slævandi og staðfestandi eða áhuga-
vekjandi og hvetjandi, svo að eitthvað sé
nefnt.
I þessu sambandi hefur verið reynt
að skilgreina muninn á svokölluðum
fagurbókmennmm og afþreyingar- eða
dægurbókmenntum. Framan af ein-
blíndu menn á formlegu og fagurfræði-
legu einkennin: afþreyingarbókmenntir
voru vondar og skildu sig frá fagurbók-
menntum með því að þær voru skrifað-
ar á vondu máli, uppfullar af klisjum,
flatneskjulegum persónulýsingum o. s.
frv. En ljóst er að slík atriði duga
skammt þegar greina skal á milli þess-
ara bókmenntategunda. Ef litið er á bók-
menntir fyrir tíma rómantíkur kemur í
ljós að virmsm bókmenntir eru yfirfull-
ar af endurtekningum og klisjum, og
nægir þar að nefna Islendingasögur og
þjóðkvæði.
Því var það að menn lögðu fagur-
fræðilegu mælistikuna að mestu á hill-
una og tóku að rannsaka hugmynda-
1 Snjólaug Bragadóttir: Lokast inni í
lyftu. Reykjavík, Örn og Örlygur,
1977, 158 bls.
104