Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Side 6

Tímarit Máls og menningar
veittist sem best tækifæri til að leiða í ljós mannlegar sálir og geðs-
hræringar.
(.Fjölnir, fjórða ár 1838, 9—11)
I beinu framhaldi ræðir greinarhöfundur um bækur skoska skáldsins Walt-
ers Scott, og kemur svo að söfnun þjóðfræða sem fylgismenn rómantísku
stefnunnar hvöttu til: „við vildum gera hér kunna þessa skáldskapartegund
— ævintýrin, er Islendingar eiga slíkt efni í.“
Annað sem deilur vakti meðal lesenda Fjölnis var stafsetningin á ritinu.
Ekki er það þó þess vegna sem hér, bæði í tilvitnunum í Fjölni og
endurprentuninni á Eggerti Glóa, er kosið að fara leið skræfunnar, halda
orðmyndum en stafsetja annars eftir núgildandi reglum. Þetta er gert í þeirri
trú að sérkennileg stafsetning eigi engan þátt í að gera efni meira spennandi
eða aðlaðandi. Texti eigi fyrst og fremst að vera læsilegur.
Fremst í fyrsta árgangi Fjölnis er stefnuskrá ritsins. Þar er klausa um
tímarit sem vert er að minna á núna, á dýrðartíma þeirra, þegar að minnsta
kosti þrjú menningartímarit eru að hefja göngu sína í Reykjavík í viðbót við
þau sem fyrir eru. Ritstjórar Fjölnis segja:
Tímaritin eru hentugri en flestar bækur aðrar til að vekja lífið í
þjóðunum og halda því vakandi, og til að efla frelsi þeirra, heill og
menntun. I útlöndum eru menn svo sannfærðir um nytsemi þeirra, að
þau eru um allan hnöttinn; þau koma út daglega svo þúsundum
skiptir, og eru lesin af mörgum milljónum. Þau eru orðin svo ómiss-
andi siðuðum þjóðum, að, til dæmis að taka, þegar Karl lOdi Frakka-
konungur tók upp á því að banna nokkrum þessháttar tímaritum, er
honum þóttu sér mótdræg, að birtast í Parísarborg, liðu ekki þrír
dagar áður öll stræti borgarinnar voru þakin dauðra manna búkum,
og konungur með allri sinni ætt keyrður úr völdum, og varð að fara
útlægur. Enginn þarf að furða sig á þessu um tímaritin, því þau eru
rödd tímans, en tíminn er aldur mannkynsins, og þeir sem ekki fylgja
honum verða á eftir í framförunum.
(Fjölnir, fyrsta ár 1835, 4—5)
Fjölnir lifði ekki lengi. Síðasta heftið kom út árið 1847, og ekki náðu að
koma út nema níu árgangar á þessum tólf árum. Menn eru ekki á einu máli
um hvort hann hafði mikil áhrif á árunum þegar hann var að koma út, en þó
minnumst við hans nú, svona löngu seinna. Líklega er það fyrst og fremst
vegna Jónasar Hallgrímssonar og framlags hans til ritsins, ljóða, smásagna,
greina og þýðinga. Fjölnir er í huga okkar sem nú lifum málgagn hans.
SA.
404