Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Page 62

Þórir Óskarsson
„I gegnum list
að lj óssins vizkusal“
Um hlutverk listarinnar í heimssýn rómantískra skálda.
Frá frumbernsku mannkynsins hefur listin verið snar þáttur í lífi þess, ekki
aðeins sem gleðiauki í skammdeginu eða vaki andlegrar nautnar, heldur
einnig og ekki síst sem hluti hversdagsstarfsins, nytsamt verkfæri eða tæki í
lífsbaráttunni. Þegar víkingurinn og skáldið Egill Skallagrímsson stendur
frammi fyrir slíku ofurefli að sverð hans og skjöldur duga hvergi grípur
hann jafnan til kveðskaparins. Með kvæði má kaupa sér líf, lækna stingandi
hjartasár vegna ástvinamissis, gjalda óvini rauðan belg fyrir gráan. Listin er
einhver mikilvægasta aðferð mannsins til að sættast við veruleikann eða ná
valdi á honum í gegnum þann galdur sem hún býr yfir. Aðferðir hennar og
verksvið hafa vissulega tekið stöðugum breytingum samfara breyttum
tímum og samfélagsháttum. Nútíma vísindamenn og tækni hafa til dæmis að
mestu leyti tekið að sér störf fornra ákvæða- og kraftaskálda. En þó
veraldlegur galdur listarinnar hafi þokað til hliðar er ekki þar með sagt að
gildi hennar hafi rénað. I ringulreið nútímalífs ætti listin að minnsta kosti að
geta haft mikla þýðingu fyrir þann sem leitast við að skilja umhverfi sitt og
aðra menn. Hér á eftir verður örlítið rætt um hlutverk listarinnar í heimssýn
og lífsviðhorfi rómantískra skálda og einkum tekið mið af kvæðabálkinum
Hugfró eftir Benedikt Gröndal Sveinbjarnarson og skrifum hans um listir
og skáldskap.
Þegar rómantíkin birtist á sjónarsviði evrópskrar listar og menningar um og
eftir aldamótin 1800 er hún að einum þræði öflug uppreisnarhreyfing gegn
skynsemistrú og raunhyggju samtímans. I allri listsköpun er lögð sífellt
ríkari áhersla á hughrif og tilfinningatjáningu, auk þess sem listamenn
hverfa æ meira frá hversdagsraunveruleikanum inn í ókunn og dularfull
460