Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Page 79

„Hve líf sem fribar nýtur andar rótt“
Hún sveipaði barnið hári sínu, hóf það á arm sér og sté
inní sólhvítan daginn. Eg sá hana nálgast þar sem ég
beið á vorgljúpri sléttunni, er fagnaði nýsánu fræi. Hún
brosti í augu mér döpur og sagði: þú berst um ást þína
og líf við ógnir og dauða. Þá lutum við höfði, létum
skírast af nýju. Og söngurinn um eilífð jarðargróðans
steig upp úr moldinni fyrir munn okkar beggja, hærra
og hærra uns himnarnir opnuðust og milt frjóregnið
blessaði okkur öll.
(„Regn í maí“ 47)
Svo þýðingarmikil sem ljóð Jónasar Hallgrímssonar hafa verið í íslenskum
skáldskap í hálfa aðra öld er ekki undarlegt þótt við lestur náttúruljóða
Einars Braga komi mönnum ljóð Jónasar í hug en þar er náttúran lengst af
sæl og blíð birtingarmynd andlegs hugsjónaheims.8 Náttúruljóðahefð er
sterk í íslenskum skáldskap, margtengd ættjarðarást, þjóðernishyggju, frels-
isbaráttu sem alltaf stendur; þess vegna er auðvitað samband á milli náttúru-
rómantíkur 19. aldar og náttúrulýríkur á seinni hluta þeirrar 20. A hinn
bóginn eru þau ort í gerólíkum heimi — þann kjarna eiga þau e. t. v. helst
sameiginlegan að í þeim leitar maður á vit náttúru. Samfélagslegt gildi og
hlutverk hlýtur því að vera með misjöfnum hætti.
„Haustljóð á vori“ er eflaust meðal kunnustu ljóða Einars Braga. Það
birtist fyrst á bók í Svani á báru, 1952, hafði þá ártalið 1951 í heiti sínu og
var fimm erindi. I Gestaboði um nótt, 1953, og Hreintjörnum, 1962, er
nafnið hið sama en erindin aðeins þrjú. Sá erindafjöldi helst í / Ijósmálinu,
1970, og Ljóðum, 1983. I þeim gerðum hefur ártalinu verið sleppt. Fimm
erinda gerð ljóðsins er nokkuð margorð og opinská. Á meðan ártalið
stendur að auki í heiti ljóðsins er býsna augljóst að ort er af óhug um veru
bandaríska hersins á Islandi. Svanurinn á báru er landið, lifandi náttúra.
Hann kveður:
Hafa mig svíðingar svikið
og selt mig við gulli.9
I þeirri gerð ljóðsins sem er þrjú erindi stendur mælskulítil ljóðmynd ein
eftir og gefur tilefni til margvíslegri túlkunar, sérstaklega ártalslaus — þótt
hin beina pólitíska blasi enn við. Með breytingunum verður hlutverk
náttúrunnar viðameira, almennara. Lömuð sorg hennar er full sömu angist-
ar og líf okkar, nútímamanna sem ærðir flýjum. I „Haustljóði á vori“ er
með náttúrunni lýst veruleika sömu ógnar og óratandi völundarhús margra
annarra módernískra verka.10
477