Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 111

Yfirlit yfir íslensk atvinnuleikhús
Sumarið 1984 var hann á fullri ferð í tvennum skilningi, þ. e. hann ferðaðist
um landið, hélt workshops og sýningar og mættu aðrir taka sér það til
fyrirmyndar. Sumarið 1985 fór Svart og Sykurlaust með tvö ný leikverk,
samin s. 1. vetur, út fyrir landsteinana og fáum við vonandi að sjá annað
áður en langt um líður í kvikmynd en hitt, Axel, var sýnt á Ung nordisk
kulturfestival í Stokkhólmi.
Nokkrir nýútskrifaðir leikarar stofnuðu Leikhópinn Lyst-Auka undir vor-
ið og léku smáverk eftir Tchechov á Gauki á Stöng. Það er gaman að slíkum
nýjungum þar sem leikarar eru að skapa sér tækifæri sjálfir, áhorfandinn er
þakklátur þegar vel er gert. Þessi uppákoma var með því sniði að boðið var
upp á sýninguna sem part af matseðli veitingahússins og mæltist hún vel
fyrir.
Þá er aðeins ótalið Nemendaleikhúsið, en það hefur nokkra sérstöðu eins og
fram er komið (sjá aths. við yfirlit 1). Verkefnaval þess er háð fjölda og
kynferði nemendanna, þó að nú sé hægt að moða úr fleiru við verkefnaval
eftir að sú stefna var tekin upp hjá Leiklistarskólanum að fá utanaðkomandi
leikara til liðs við leikaraefnin. Eitt leikrit fengu þau skrifað sérstaklega fyrir
hópinn, en óhjákvæmilega verður verkefnaval nemendaleikhúss hvar sem er
fremur ósamstætt enda ekki til annars ætlast. Leikaraefnin þurfa að fá að
spreyta sig á sem ólíkustum verkefnum og persónum.
Mér er ljúft að segja að s. 1. leikár hafi Nemendaleikhúsið sýnt svo ekki
verður um villst að við eigum von á hæfileikafólki.
Þegar leiklistarferill eins leikárs er skoðaður, eins og hér hefur verið reynt
að gera, vakna ýmsar spurningar, og verður þá fyrst að íhuga hvort hin
ýmsu leikhús standi við þá stefnu sem þau hafa sett sér og á hvern hátt, en
jafnframt hvort ekki sé kominn tími til að endurskoða einhver atriði í
stefnumörkuninni.
Við yfirlit yfir heildarmyndina verður fyrst fyrir skilrúmið sem myndast
hefur milli hinna svokölluðu stofnanaleikhúsa og frjálsra leikhópa. Stofn-
analeikhúsin, og þó einkum Þjóðleikhúsið, standa að mínu mati því miður
verr að vígi en frjálsu hóparnir hvað varðar frumleika bæði í verkefnavali og
uppsetningum. Leikhús sem býr við öryggi það sem fjárstuðningur og löng
hefð skapar, á ætíð erfitt með að losa um öryggisfjötrana, en þegar þeir
standa lifandi listinni fyrir þrifum, þá er kominn tími til endurskoðunar.
Allt of lítið er gert af því að nýta nýtt fólk sem kemur með fulla
hugmyndabanka úr skólum hérlendis og erlendis; að leyfa því að takast á
við þó ekki sé nema lítil verkefni í byrjun, leyfa því að mistakast, yfirstíga
509