Fréttablaðið - 13.05.2015, Qupperneq 38

| 10 13. maí 2015 | miðvikudagur
Hin hliðin
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir,
héraðsdóms-
lögmaður á Lex
lögmannsstofu.
ehf.
Nær öll verkalýðsfélög landsins
standa nú í verkfallsaðgerðum
eða hafa boðað slíkar aðgerðir
á komandi vikum. Ástæða boð-
aðra verkfalla er kröfur um allt
að 50% nafnlaunahækkanir á
þriggja ára tímabili, sem hvorki
viðsemjendur verkalýðsfélaganna
hjá hinu opinbera né á almennum
vinnumarkaði hafa samþykkt.
Haldi fram sem horfir er lík-
legt að samningar um verulegar
nafnlaunahækkanir verði niður-
staðan. Verkfallsrétturinn veit-
ir launþegum sterka samnings-
stöðu þar sem fæst fyrirtæki
þola að starfsemi þeirra stöðv-
ist í lengri tíma. Til marks um
það hafa Samtök atvinnulífsins
þegar lagt fram tilboð um 23,5%
hækkun dagvinnulauna yfir þrjú
ár, en því tilboði var hafnað. Til
saman burðar er það mat Seðla-
banka Íslands að svigrúm til
launahækkana nemi um 11% á
sama tímabili.
Launahækkanir umfram svig-
rúm munu óhjákvæmilega leiða
til aukinnar verðbólgu. Nýverið
birtist grein eftir aðalhagfræð-
ing Seðlabankans þar sem áhrif
30% nafnlaunahækkunar á næstu
þremur árum voru áætluð. Niður-
staðan var sú að verðlag myndi
hækka um 15% til viðbótar við
nýjustu spá bankans. Verðbólga
færi þannig yfir 7% á ári saman-
borið við 2,5% á ári ef samið væri
um launahækkanir innan þess
svigrúms sem er til staðar.
Tekjulágir berskjaldaðir
Yfirskrift baráttudags verka-
lýðsins í ár var „jöfnuður býr til
betra samfélag“ og endurómaði
það sjónarmið í ræðum forsvars-
manna flestra verkalýðsfélaga á
deginum. Hið þversagnakennda
er að kröfugerðir verkalýðsfélag-
anna eru til þess fallnar að draga
úr jöfnuði á sama tíma og for-
svarsmenn þeirra gera kröfu um
aukinn jöfnuð.
Ástæða þess er að tekjulægri
einstaklingar eru berskjaldaðri
gagnvart verðbólgu en þeir tekju-
hærri. Tekjulágir verja hærri
hluta launa sinna í neyslu, sem
verður sífellt kostnaðarsamari
eftir því sem verðlag hækkar.
Tekjuháir hafa aftur á móti svig-
rúm til að leggja fyrir og fjár-
festa í eignum sem veita þeim
vörn gagnvart verðbólgu. Verð-
bólga kemur sér því verr fyrir
þá tekjulægri og dregur þannig
úr jöfnuði.
Neikvæð áhrif verðbólgu á jöfn-
uð eru mikil hérlendis saman-
borið við önnur ríki. Samkvæmt
útgjaldatölum frá Hagstofu
Íslands ver tekjulægsti fjórðungur
Íslendinga ríflega helmingi hærra
hlutfalli ráðstöfunartekna sinna í
neyslu en sá tekjuhæsti. Aðstöðu-
munur þessara hópa þegar kemur
að því að verja sig gagnvart verð-
bólgu er því mikill. Auk þess er
verðtrygging útbreidd hérlendis.
Geta tekjuhærri einstaklinga til
að verja sig með beinum hætti
gagnvart verðbólgu, til dæmis
með fjárfestingu í verðtryggðum
skuldabréfum, er því meiri en í
mörgum öðrum ríkjum.
Barátta forstöðumanna verka-
lýðsfélaga fyrir auknum jöfnuði
með ríflegum nafnlaunahækkun-
um getur vart talist skynsamleg.
Slíkar hækkanir munu leiða til
aukinnar verðbólgu sem vinnur
gegn því markmiði. Standi vilji
til að auka jöfnuð í samfélaginu
væri líklegra til árangurs að líta
til þeirra aðferða sem önnur nor-
ræn ríki hafa beitt. Þar hafa hóf-
legar nafnlaunahækkanir og lág
verðbólga stutt við markmið um
aukinn jöfnuð og stöðugt vax-
andi kaupmátt á undanförnum
áratugum.
Munu verkföllin draga úr jöfnuði?
Grískir fjölmiðlamenn kröfðust þess að verða ráðnir aftur
ÚTVARPSSTÖÐIN OPNUÐ AFTUR Fyrrverandi starfsmenn gríska ríkisútvarpsins ERT kröfðust þess í gær að verða samstundis endurráðnir.
Gríska þingið samþykkti þann 28. apríl síðastliðinn að endurvekja ERT-útvarpsstöðina. Henni var lokað í niðurskurðaraðgerðum árið 2013.
Endurreisn útvarpsstöðvarinnar var eitt af kosningaloforðum Syriza-flokksins fyrir síðustu kosningar. NORDICPHTOS/AFP
Skoðun
Björn Brynjúlfur Björnsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs Íslands
Miðað við fréttir liðinna daga
má búast við því að stór
hluti vinnandi fólks fari
í þvingað launalaust
sumar frí og óvíst er
hversu lengi það mun
standa og hverju það
mun skila. Sá stutti
þanki sem hér fer á
eftir vinnur vafalaust
ekki vinsældakosn-
ingu, en hvað um það.
Staðreyndin er sú að
verkföll og þvinguð,
veruleg hækk-
un launa
á hinum
frjálsa
markaði,
munu ekki
skila laun-
þegum
ábata til lengri tíma. Nú skal reynt
að skýra þetta í stuttu máli.
Þegar verkalýðsfélög setja fram
kröfur um hækkun launa má ætla að
slík krafa byggi á því að sækja megi
slíka launahækkun í hagnað vinnu-
veitanda. Í ljósi þeirra umrótstíma
sem verið hafa í íslensku efnahags-
lífi umliðin ár má ætla að þau fyrir-
tæki sem þó lifðu tímabilið af, séu
fjarri því að vera komin í þá stöðu
að miklum hagnaði sé úthlutað til
eigenda. Þegar af þessari ástæðu er
hugmyndin slæm. Þetta er þó ekki
aðalatriðið og hugsanlega gengur
það upp til skamms tíma eða við ein-
stakar aðstæður að launahækkanir
náist á kostnað hagnaðar. Það sem
mun þó að öllum líkindum gerast,
ef launahækkanir eru þvingaðar
fram í fyrirtæki, er að hlutaðeigandi
fyrirtæki mætir auknum kostnaði
með hækkun verðs á seldri vöru eða
þjónustu. Út frá lögmálum hagfræð-
innar er raunar sérstaklega líklegt
að þetta verði raunin hér á landi,
enda fátítt að íslensk fyrirtæki búi
við erlenda samkeppni sem getur
veitt þeim íslensku verulegt sam-
keppnislegt aðhald.
Launahækkunum er þannig velt
yfir á neytendur, og þessir sömu
neytendur eru auðvitað einnig
launafólk. Við hækkun á vöru eða
þjónustu munu raunlaun því aðeins
verða lægri þegar upp er staðið.
Heildarmyndin er þó ekki komin
við þetta eitt, enda kann hækkandi
verð að leiða til samdráttar í sölu og
hagnaður hlutaðeigandi fyrirtækja
verður minni. Líklegasta afleiðing
þessa til lengri tíma er síðan sú að
atvinna dregst saman og heildarlaun
taka að lækka.
Þrátt fyrir markmið verkalýðs-
hreyfingarinnar um verulega hækk-
un launa, þá leiðir af fyrrgreindu að
slík hækkun, gengi hún eftir, væri
aðeins til skamms tíma. Til lengri
tíma verður hin endanlega niður-
staða að öllum líkindum önnur.
Of margir kjósa því miður að líta
fram hjá þessu. Grasið verður því
miður ekki grænna hinum megin
við þvingaða, launalausa sumarfríið.
Það má vonandi hafa það í huga áður
en lagt er af stað.
Tálsýn verulegra launahækkana
Launahækk-
unum er þannig
velt yfir á neytendur og
þessir sömu neytendur
eru auðvitað launafólk.
Það er útbreiddur misskilningur að Ísland sé að mettast þegar
fjöldi ferðamanna er annars vegar. Við höfum aðeins nýtt brot af
því svigrúmi sem við höfum til að auka verðmætasköpum í ferða-
þjónustu með fjölgun ferðamanna.
Ég greip eintak af tímaritinu Details til að stytta mér stundir í
flugi heim til Íslands fyrr í þessari viku. Þar rakst ég á greinar-
korn þar sem lesendur eru hvattir að heimsækja Lofoten-eyjar í
Noregi því þær séu Nýja-Ísland (e. New Iceland) sökum stórbrot-
innar náttúrufegurðar. Í greininni kemur jafnframt fram að það
segi mikla sögu að framkvæmdastjóri Ferðamálastofu (Icelandic
Tourist Board) hafi sagt að það séu nú þegar of margir ferðamenn
á Íslandi. Af þessu dró greinarhöfundur þá ályktun að það væri
miklu betra að fara til Lofoten.
Það er út af fyrir sig skrítið að tímarit-
ið Details sé að vitna í framkvæmdastjóra
Ferðamálastofu en látum það liggja á milli
hluta. Það er mikilvægt að eyða þeirri þjóð-
sögu að það séu of margir ferðamenn á
Íslandi sem fyrst. Því staðreyndin er sú að
það eru of fáir ferðamenn á Íslandi.
Stundum er sagt að það sé betra að fá fleiri
ferðamenn sem eyða milljón krónum en að
fá milljón ferðamenn. Þetta er að hluta til
satt og rétt en að hluta til bull. Ferðamanna-
fjöldinn er þegar kominn upp í milljón á ári.
Skúli Mogensen, stofnandi og forstjóri Wow
Air, benti á það í síðustu viku, að ef spár um
20% árlegan vöxt ferðaþjónustunnar ganga
eftir, gæti þessi fjöldi verið kominn upp í
tvær milljónir árið 2018. Það myndi þýða
100 milljarða króna skatt- og þjónustutekjur
í ríkissjóð á ársgrundvelli. Til að setja þessa
fjárhæð í samhengi þá var upphafleg kostnaðaráætlun vegna nýs
Landspítala 80 milljarðar króna. Þá hefur Hörður Arnarson, for-
stjóri Landsvirkjunar, boðað 10-20 milljarða króna árlegar arð-
greiðslur af rekstri Landsvirkjunar í ríkissjóð eftir fimm ár ef áætl-
anir ganga eftir, svo annað dæmi sé valið af handahófi.
Ferðaþjónustan er orðin ein mikilvægasta atvinnugrein lands-
ins. Á síðustu árum gerðist það annars vegar að hún fór fram úr
sjávarútvegi í gjaldeyrisöflun fyrir þjóðarbúið á einum ársfjórð-
ungi og hins vegar fór bein hlutdeild hennar í VLF líka upp fyrir
sjávarútveg (þó ekki á sama tíma). Því skal þó haldið til haga að
engin atvinnugrein kemst nálægt sjávarútvegi ef klasarnir í kring-
um hann eru teknir með en þá er þetta hlutfall um 26%. Írland
er 84.421 ferkílómetri. Ísland er 103.000 ferkílómetrar. Samt fara
miklu fleiri ferðamenn til Írlands á ári hverju. Ísland er stórt land
og það getur tekið við miklu fleiri ferðamönnum. Ég skynja van-
nýtta auðlind ferðaþjónustunnar svipað og virkjun straumvatns-
ins var fyrir byggingu Búrfellsvirkjunar 1966-1969. Það er galið að
nýta tækifærið ekki.
Af þessum staðreyndum má draga þann lærdóm að það sé ekki
einungis æskilegt, heldur beinlínis skylda, að stjórnvöld forgangs-
raði í þágu ferðaþjónustunnar. Almannahagsmunir krefjast þess.
Sérstaklega í ljósi greiðslujafnaðarvanda þjóðarbúsins. Stækkun
flugstöðvar Leifs Eiríkssonar, sem er komin á framkvæmdastig, er
skref í átt að þessu markmiði og því ber að fagna en það þarf að
gera meira. Að náttúrupassann skyldi daga uppi í þinginu var áfall
og það er nauðsynlegt að ná samstöðu í þinginu um nýjan náttúru-
passa eða sambærilega lausn.
Að breyta ekki innviðum til að gera íslenskt samfélag í stakk
búið að taka á móti tveimur milljónum ferðamanna er álíka
heimskulegt og að selja ekki þorsk til útlanda og veiða hann bara
til manneldis hér á landi.
Það er skylda stjórnvalda að forgangsraða í þágu ferðaþjónustunnar:
Of fáir ferðamenn
á Íslandi
Það er mikilvægt
að eyða þeirri
þjóðsögu að það
séu of margir
ferðamenn á
Íslandi sem fyrst.
Markaðshornið
Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@stod2.is
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
3
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
8
-D
A
7
C
1
6
3
8
-D
9
4
0
1
6
3
8
-D
8
0
4
1
6
3
8
-D
6
C
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
6
4
s
_
1
2
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K