Morgunblaðið - 03.12.2014, Blaðsíða 22

22 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 2014
✝ Baldur Vil-helmsson, fyrr-
verandi prestur og
prófastur í Vatns-
firði við Ísafjarðar-
djúp, lést í Reykja-
vík 26. nóvember
2014.
Baldur var fædd-
ur á Hofsósi 22. júlí
1929. Foreldrar
hans voru Vilhelm
Magnús Erlends-
son, póst- og símstöðvarstjóri á
Blönduósi, áður Hofsósi, f. 13.
mars 1891 á Sauðárkróki, d. 3.
maí 1972 og Hallfríður, f. 25.
sept. 1891 á Höfða, Hofshr.,
Skag., d. 27. febr. 1977 í Reykja-
vík, Pálmadóttir, Þóroddssonar
pr. á Hofsósi. Systkini hans voru:
1) Pálmi Erlendur, f. 27. júlí
1925, d. 23. des. 2006; 2) Ásdís, f.
20. des. 1926; Birgir, f. 26. júlí
1934, d. 8. júlí 2001; Leifur, f. 26.
júlí 1934, d. 11. apríl 2011. Bald-
ur kvæntist 6. okt. 1958 Ólafíu
f. 5. nóv. 1959 í Vatnsfirði; 4)
Stefán Oddur, f. 5. apr. 1966 í
Reykjavík; 5) Guðbrandur, f. 2.
maí 1968 í Vatnsfirði. Hann á
einn son, Stefán, f. 3. ág. 1992.
Fyrir átti Ólafía eina dóttur: Ev-
lalíu S. Kristjánsdóttur, f. 1. júní
1951 í Reykjarfirði. Maður Evlal-
íu er Jóhann Hallur Jónsson hús-
gagnasm., f. 16. sept. 1952. Hún á
fjóra syni.
Baldur varð stúdent frá MA
árið 1950 og lauk cand. theol.
prófi frá Háskóla Íslands árið
1956. Sama ár tók hann við emb-
ætti sóknarprests í Vatnsfirði og
gegndi því til starfsloka árið
1999. Einnig prófastur í Ísafjarð-
arprófastsdæmi frá 1988. Jafn-
hliða prestþjónustu og búskap
sinnti sr. Baldur margvíslegum
öðrum störfum. Var lengi kenn-
ari og prófdómari við Héraðs-
skólann að Reykjanesi og skóla-
stjóri í forföllum. Sinnti
jafnframt félags- og trúnaðar-
störfum í heimasveit sinni og í
þágu Vestfirðinga. Þá skrifaði
Baldur talsvert í blöð og tímarit
og lét að sér kveða á opinberum
vettvangi.
Útför Baldurs fer fram frá
Dómkirkjunni í dag, 3. desember
2014, kl. 13.
Salvarsdóttur, f. 12.
ág. 1931. Hún lést
21. júlí 2014. For-
eldrar hennar voru
Salvar Ólafsson, b. í
Reykjarfirði, f. 4.
júlí 1888 í Lágadal,
Nauteyrarhr., d. 3.
sept. 1979 og Ragn-
heiður Hákonar-
dóttir, handavinnu-
kennari og mat-
ráðskona í
Héraðsskólanum í Reykjanesi, f.
16. ág. 1901 á Reykhólum, d. 19.
maí 1977. Börn Baldurs og Ólafíu
eru: 1) Hallfríður, bókasafnsfr., f.
25. september 1957 í Reykjavík;
2) Ragnheiður, f. 6. okt. 1958 í
Vatnsfirði, bóndi þar, áður póst-
meistari á Ísafirði. Maður hennar
er Kristján Bj. Sigmundsson, f.
28. febr. 1956, frá Látrum í Mjóa-
firði. Þeirra börn: a) Ólafía, f. 9.
júlí 1985, b) Baldur, f. 15. nóv.
1988. Hann á einn son, Kristján
Ólaf, f. 8. júlí 2014; 3) Þorvaldur,
Fyrir jólin í fyrra hringdi í mig
maður sem kynnti sig ekki.
Kvaðst búa á elliheimili og hafa
heyrt ljóðabók mína lesna þar eð
hann væri sjónlaus sjálfur. Hrós-
aði mér mikið, einkum fyrir að
fanga djöfulskapinn í samfélag-
inu sem væri andstyggilegt og
demónískt í alla staði. (Hann er
eini maðurinn sem virðist hafa
skilið að bókin er tragedía en ekki
kómedía.) „Sjálfur á ég ekki mik-
ið eftir af þessu fordæmda jarð-
lífi,“ sagði maðurinn, „mín bíður
önnur vist og það verður á enn
verri stað.“ Ég vissi ekki hverju
ég ætti að svara svo að hann hélt
áfram: „Ég kynnti mig ekki áðan.
Ég geri það aldrei fyrr en í lok
samtals. Ég heiti Baldur Vil-
helmsson og starfaði lengst af við
prestskap vestur á fjörðum. Og
vertu nú sæll og gangi þér vel.“
Nú þegar mér berast fregnir
af vistaskiptum míns góða síma-
vinar hlýt ég að óska honum all-
nokkuð meiri sælu og velgengni
en hann spáði sér sjálfur.
Bjarki Karlsson.
Séra Baldur Vilhelmsson er
látinn.
Ég kynntist séra Baldri fyrst á
árunum kringum 2007, en þá kom
hann iðulega í spjallhópinn okkar
á Kaffi París í Reykjavík er hann
átti leið í bæinn frá Vestfjörðum,
þar sem hann bjó. Snemma kom á
daginn að hann vissi vel hver ég
var, enda hafði hann um árabil
fylgst með greinum mínum og
ljóðum í Morgunblaðinu; og jafn-
vel greinum mínum í DV þar áð-
ur. Upphafið að því hafði verið er
ég hafði sótt um kennarastarf á
Vestfjörðum 1985, þar sem hann
hafði setið í skólanefnd; og verið
þá sá eini þar sem vildi gefa þess-
um rithöfundi, mannfræðingi og
kennara, færi á að spreyta sig
þar. Séra Baldur reyndist enda
vera sérlegur áhugamaður um
bókmenntir og þjóðleg menning-
armál; og fékk hann nú frá mér
að minnsta kosti eina ljóðabók.
Margir þekktu séra Baldur, og
vil ég því ekki lýsa honum frekar;
enda birtist á þessum tíma við-
talsþáttur við hann í Ríkissjón-
varpinu, þar sem honum var lýst í
þaula.
Kunningsskapur hans við
suma félagana á Kaffi París hélt
áfram; þar á meðal við mig.
En mér er einna minnisstæð-
ast er ég sat eitt sinn í sumarblíðu
á bekk við Reykjavíkurtjörnina
og var að horfa á andfuglana; og
kemur hann þá aðvífandi og sest
hjá mér. Var hann þá að koma úr
jarðarför; og spurði mig nú um
hvað ég héldi um þá hlið mála.
Svaraði ég þá snúðuglega sem
svo, að ég þakkaði bara fyrir á
meðan ég þyrfti ekki að mæta í
mína eigin. Þagnaði hann þá
þykku hljóði. Svo svaraði hann af
tilfinningu: Já; við erum víst allir
að bíða eftir Godot! En hann var
þá að vísa í leikritið Beðið eftir
Godot eftir Samuel Beckett.
Mér þótti og vænt um að hann
hafði orðið stúdent frá Mennta-
skólanum á Akureyri; líkt og fað-
ir minn á undan honum, og ég síð-
ar meir.
Í ljósi sameiginlegs bók-
menntaáhuga okkar ætla ég að
kveðja hann með broti úr ein-
hverju eigin ljóði. En það er
svona:
Og er þá dauður hlutur hlutur
ef við erum ekki þar til að upplifa
hann?
Eru hlutirnir til án mannanna?
Getur þú verið til án mín?
Að sjálfsögðu; því annars
væri ég sem sköpunarguð.
Jafnvel í augum eilífs guðs;
sem mun sakna þess að lífið sjálft
er einungis skammvinnt fyrirbæri í
geiminum;
og mun sakna jafnt nashyrninga sem
manna;
þá hefur öll tilveran tilgang í sjálfri sér;
allavega til skamms tíma litið;
en hann er að vera hún sjálf!
Tryggvi V. Líndal.
Kom að því með séra Baldur í
Vatnsfirði sem aðra dauðlega
menn að kveðja þetta jarðarkíf.
Fáir í mannheimi eru jafnsprell-
lifandi fyrir hugskotssjónum og
séra Baldur. Ég veit ekki hvaða
greiningu séra Baldur hefði feng-
ið ungur í dag. Líklega næðu eng-
ir skalar yfir slíkan mann. Næmi
hans var ótrúlegt og tilfinning
fyrir aðstæðum hverju sinni.
Ekki endilega að hann brygðist
við af manngæsku eða umburð-
arlyndi en nam kringumstæður í
einu örskoti. Ekki síst ef honum
sýndist eitthvað spaugilegt sem
honum fanns reyndar oftast.
Minnist þess vestur á Barða-
strönd eftir Alþýðubandalags-
fund á Birkimel að við vorum
staddir í sveitaverslun einni þar á
Ströndinni. Séra Baldur hafði
hugmynd um að kaupmaðurinn
væri hallur undir íhaldið, gretti
sig og glennti á hann skjáina svo
segjandi upp úr eins manns
hljóði: Heyrðu góði, ég skal sjá til
þess að þér verði þyrmt þegar
byltingin verður um garð gengin.
Mér fannst kaupmaður taka
þessu all-feginsamlega og vera
heldur þakklátur séra Baldri fyr-
ir lífgjöfina. Svona gat presturinn
fært upp leikrit á stundinni og öll
búðin hló á sólríkum sunnudegi á
Barðaströnd.
Séra Baldur í Vatnsfirði tók
prestsstarfið alvarlega og lík-
amnaðist í þann íslenska sveita-
prest sem mest mátti verða.
Ýmsir pólitískir samherjar hans í
kommó véfengdu ef til vill stað-
festu klerks eða skildu ekki að
einn og sami maðurinn gæti þjón-
að guði og sósíalismanum og trúr
báðum. En séra Baldur átti auð-
velt með að greina þarna á milli.
Hjá honum var kristindómurinn
bara önnur deild. Ekkert bull um
þá gömlu klisju að Kristur hefði
verið sósíalisti eða þvíumlíkt.
Kenndi bara samkvæmt hand-
bókinni og mat auðugt skáldamál
Biblíunnar.
Minnisstætt þegar ár var liðið
frá snjóflóðunum í Súðavík að
efnt var til minningarstundar
sem ungviðið í brotinni Súðavík
stóð að. Séra Baldur flutti hug-
leiðingu við gafl pósthússins í
þorpinu við týru af ljósakrossi.
Þegar til stóð að taka þetta upp á
segulband, spurði útvarpsmaður-
inn klerk þar sem hann stóð á
sokkaleistunum og í hempunni
innan dyra, hvort hann ætlaði
ekki að hafa einhverja blaðsnepla
sér til halds og traust. Séra Bald-
ur var fljótur til svars: Hvern
andskotann heldurðu að þýði að
hafa einhver blöð, það er myrkur.
En myrkrið varð séra Baldri
ekki til fötlunar og hann flutti
mál sitt af festu og innlifun og
lagði út af spekiorðum Predikar-
ans í Gamla testamentinu:
... áður en silfurþráðurinn
slitnar og gullskálin brotnar og
skjólan mölvast við lindina og
hjólið brotnar við brunninn og
moldin hverfur aftur til jarðar-
innar þar sem hún áður var og
andinn til guðs sem gaf hann.
Og stundin varð þrungin og
áhrifamikil ...
Hugur okkar Hansínu er hjá
börnum og barnabörnum séra
Baldurs sem sáu á eftir góðri
móður og ömmu, henni Ólafíu
Salvarsdóttur, óvænt í sumar og
nú séra Baldri Vilhelmssyni á
haustdögum.
Finnbogi Hermannsson.
Baldur
Vilhelmsson
✝ Þór Guðjóns-son, M.S. fyrrv.
veiðimálastjóri, f.
14. nóvember 1917,
andaðist að morgni
mánudagsins 24.
nóvember.
Foreldrar hans
voru Guðjón Guð-
laugsson, trésmiður
og Margrét Einars-
dóttir, húsmóðir á
Lokastíg í Reykja-
vík, en þau áttu ættir að rekja í
Árnes- og Rangárvallasýslur.
Maki. Dr. phil. h.c. Elsa E. Guð-
jónsson, M.A. fyrrv. deild-
arstjóri textíl- og búingadeildar
Þjóðminjasafns Íslands, f. 1924,
d. 2010.
Börn. Stefán Þór, áfengis-
ráðgjafi, f. 1946, Elsa Margrét,
fatahönnuður, leikmyndateikn-
ari og listmálari, f. 1949 og
Kári Halldór, leikstjóri og leik-
listarkennari, f. 1950.
Þór tók stúdentspróf 1938 og
veturinn eftir var hann skráður
í læknadeild við Háskóla Ís-
lands og lærði einkum efna-
fræði. Hann starfaði síðan á
skrifstofu í tvö ár, en hélt til
náms í fiskifræði við Washing-
hafrannsóknaráðsins allan
starfstíma sinn og sat einnig í
ráðgjafarnefnd alþjóðlegra lax-
verndunarstofnana. Hann lagði
fram fjölda vísindalegra rit-
gerða á ráðstefnum erlendis og
flutt marga fyrirlestra m.a. í
boði erlendra félaga og stofn-
ana, auk þess að rita fjölda
greina í blöð og tímarit.
Þór hlotnaðist fjölmargar
viðurkenningar fyrir störf sín,
m.a. Sankt Olavs riddaraorðu
Noregskonungs árið 1974 og
Riddarakross hinnar íslensku
fálkaorðu árið 1990. Rannsókn-
arráð ríkisins heiðraði Þór árið
1987 fyrir brautryðjendastarf í
þágu veiðimála á ráðstefnu sem
efnt var til í tilefni af 50 ára af-
mæli rannsókna í þágu atvinnu-
veganna.
Þór lagði ýmsum öðrum góð-
um málum lið, m.a. með þátt-
töku í Lionshreyfingunni þar
sem hann tvívegis var umdæm-
isstjóri þeirra samtaka hér á
landi, en hreyfingin heiðraði
Þór með að veita honum Kjar-
ansorðuna á síðast liðnu ári. Og
sem ungur maður stóð Þór að
stofnun Farfuglahreyfingar-
innar á Íslandi ásamt tveimur
félögum sínum.
Útför Þórs fer fram frá Foss-
vogskapellu í dag, 3. desember
2014, og hefst athöfnin kl. 13.
tonháskóla í
Seattle 1941. Þar
naut hann hand-
leiðslu hins heims-
virta vísinda-
manns dr.
Donaldson. Þór
lauk mastersprófi
í fiskifræði með
vatnalíffræði í
öndvegi 1945. Þór
var veiðimálastjóri
frá 1946 til 1986
og lagði áherslu á skipulag
veiðimála og gagnasöfnun í
þágu veiði og fiskræktar, en sú
gagnasöfnun var einstæð meðal
laxveiðiþjóða á þeim tíma. Þá
þótti skipulag veiðimála á Ís-
landi til fyrirmyndar meðal er-
lendra áhuga- og kunnáttu-
manna um veiðimál. Einnig
lagði Þór áherslu á að Veiði-
málastofnun byggi að góðu
bókasafni erlendra bóka og
rita, sem sum hafa reynst fá-
gæt, en erlendar stofnanir leit-
uðu ósjaldan eftir að fá ljósrit
úr þessum ritum.
Þór sat sem fulltrúi landsins
á alþjóðlegum fundum um lax-
eldis- og veiðimál; átti sæti í
Lax- og silungsnefnd Alþjóða
Kveðja frá
Veiðimálastofnun
Með hlýhug og virðingu minn-
umst við Þórs Guðjónssonar og
hans ómetanlega framlags til
veiðimála. Þór kom til starfa sem
veiðimálastjóri árið 1947 og
gegndi embætti veiðimálastjóra í
40 ár, en lét þá af embætti sök-
um aldurs. Þór kom á ákveðnu
skipulagi í veiðimálum, sem
meðal annars fól í sér hófsemi í
nýtingu og góða skráningu á
veiði. Þetta gekk ekki alltaf
átakalaust en tókst með þraut-
seigju og mikilli staðfestu. Nið-
urstaðan varð góð, eigendur
veiðiréttar njóta nú mikils arðs
af veiði, staða fiskistofna í ám og
vötnum landsins er almennt góð
og í mun betra ástandi en gerist
í öðrum löndum. Fyrir þetta
mikilvæga framlag verður Þórs
minnst en fyrir störf sín hlaut
Þór margar viðurkenningar.
Auk þessa hafði Þór mikinn
áhuga á rannsóknum og byggði
upp góðan kost fræðirita auk
þess sem hann keypti rannsókn-
artæki. Fjárskortur hamlaði
hins vegar lengi vel rannsókn-
um. Hann barðist einnig fyrir
þróun fiskræktar og stofnsetti
Laxeldisstöð ríkisins í Kollafirði
árið 1961 þar sem mikilvægt
rannsókna- og þróunarstarf var
unnið í fiskrækt og fiskeldi.
Smám saman jukust rann-
sóknir og Þór notaði nafnið
Veiðimálastofnun fyrir þá starf-
semi. Þegar sá sem þetta ritar
hóf þar störf árið 1983 hófust
kynni okkar Þórs. Þór var
traustur maður og formfastur
embættismaður. Sumum fannst
hann nokkuð stífur. En þegar
kom að rannsóknum og að ræða
þær lifnaði yfir honum, hann
hreifst með og lagði traust á sína
menn. Þegar Þór lét af störfum
þá hélt hann áfram að koma á
stofnunina og sinnti þar ýmsum
ritverkum sem ólokið var. Þá var
sem oki embættisins væri lyft af
honum og hann varð einn af okk-
ur strákunum en í þá daga var
Veiðimálastofnun karllægur
vinnustaður. Minnist ég margra
góðra stunda í starfi og leik.
Eina gjöf færði Þór mér þegar
hann lét af embætti. Það var
vandaður áttaviti. Ég hef ætíð
litið á það sem táknræna gjöf.
Mikilvægt er í veiðimálunum að
halda áfram á þeirri traustu og
góðu braut sem mörkuð var í tíð
Þórs. Við kveðjum nú góðan og
traustan félaga, þökkum sam-
fylgdina og vottum fjölskyldu
hans innilega samúð okkar.
Blessuð sé minning Þórs Guð-
jónssonar.
Sigurður Guðjónsson.
Með þökk og virðingu kveðj-
um við mætan mann, Þór Guð-
jónsson fiskifræðing og fv. veið-
málastjóra. Efst í huga mér á
kveðjustundu eru góðar minn-
ingar um samvinnu og samveru
með þeim sómahjónum Þór og
Elsu E. Guðjónsson, sem lést
fyrir fjórum árum. Eftir andlát
Elsu tók við traust samvinna
Þjóðminjasafns Íslands við Þór í
tengslum við útgáfu rits Elsu um
íslenskan refilsaum frá miðöld-
um sem Lilja Árnadóttir hefur
faglega umsjón með fyrir hönd
safnsins og hafði áður unnið með
Elsu að.
Þór og Elsa voru bæði ötulir
fræðimenn og mikilsvirt á sínu
sviði. Heimsóknir á menningar-
heimili þeirra hjóna á liðnum ár-
um eru eftirminnilegar. Heimili
þeirra bar vitni yfirgripsmiklum
fræðistörfum hjónanna og virð-
ingu fyrir handverki hvers konar
enda Elsa frumkvöðull á sviði
textílrannsókna. Heimili
hjónanna bar merki um einstaka
samvinnu samhentra hjóna. Þar
ríkti gagnkvæmt traust og virð-
ing. Við Lilja, samstarfskona
mín, áttum þar indælar stundir
þar sem Þór bar á borð veitingar
og gætti þess að vel færi um alla.
Þá var spjallað um fræðin og
rætt um málefni líðandi stundar
með kímnina skammt undan.
Þessar stundir mun ég varðveita
í minningunni. Með þakklæti
verður mér sömuleiðis hugsað til
gefandi funda á liðnum árum
með Þór sem hvatti og studdi við
útgáfuverkefnið af tryggð og
staðfestu. Með dyggum stuðn-
ingi Kára sonar síns og fjöl-
skyldu var Þór vakinn og sofinn
yfir framgangi þessa mikilvæga
verkefnis, trúr hugsjón konu
sinnar sem einnig var hans. Fag-
mennska, hlýja og umhyggja
einkenndi öll þau samskipti og
hafði Þór sannarlega góða yf-
irsýn allt til hinsta dags.
Með þakklæti og af heilum
hug votta ég fjölskyldu Þórs
mína innilegustu samúð. Heiðr-
uð sé minning Þórs Guðjónsson-
ar.
Margrét Hallgrímsdóttir.
Í dag kveðjum við Þór Guð-
jónsson, fyrrverandi veiðimála-
stjóra, sem lést 24. nóvember. Af
því tilefni viljum við, sem vorum
nánir samstarfsmenn Þórs í ára-
tugi, nefna helstu verkefni Þórs
á þessu 40 ára tímabili.
Þór gegndi starfi veiðimála-
stjóra frá 1946 til 1986 og sinnti
því stjórnsýslu og rannsóknum í
lax- og silungsveiðimálum í 40
ár. Embætti veiðimálastjóra þró-
aðist síðan í Veiðimálastofnun,
sem unnið hefur að rannsókna-
og ráðgjafarstarfi í málaflokkn-
um allt fram á þennan dag.
Í byrjun taldi Þór mikilvæg-
ast að koma á lögbundnu skipu-
lagi veiðimála og vinna að rann-
sóknum á laxi og silungi auk
erlendra samskipta innan ICES
og NASCO. Mikilvægustu verk-
efnin tengdust uppbyggingu
veiðifélaga, skráningu á veiði og
friðunarákvæðum gagnvart
neta- og stangaveiðum.
Þór sá að vísindalegar upplýs-
ingar voru grunnur að nýting-
arstjórnun og sinnti því rann-
sóknum af mikilli elju. Flestar
rannsóknir voru algjört braut-
ryðjendastarf og skiluðu mikil-
vægri þekkingu. Þegar á leið
réði Þór sérfræðinga til að sinna
ýmsum rannsóknum og lagði
með því grunninn að rannsókna-
starfi í lax- og silungsveiðimál-
um.
Þór hafði mikinn áhuga á fisk-
rækt og fiskeldi. Árið 1961 hóf-
ust rannsóknir í fiskeldi og haf-
beit í Kollafirði, sem var
brautryðjendastarf í þróun fisk-
ræktar- og hafbeitar. Sleppt var
í sjó gönguseiðum til að kanna
heimtur og byggja upp sérvalinn
laxastofn. Um miðjan sjöunda
áratuginn gengu nokkur hundr-
uð laxar árlega í stöðina og voru
yfir 20.000 þegar best lét. Hér
var m.a. lagður grunnur að haf-
beit í Lárósi á Snæfellsnesi og
þeirri laxarækt, sem nú er
stunduð í Rangánum og víðar.
Miklar framfarir urðu á ferli
Þórs sem veiðimálastjóra og fé-
lagslegur rammi veiðimálanna
batnaði með fjölgun veiðifélaga.
Útleiga á stangaveiði var að
verða verðmæt tekjulind fyrir
bændur við veiðiár, sem að hluta
kom til vegna bættrar skráning-
ar og skýrslugerðar. Vegna
þessa er veiðiskráning hér á
landi betri en gerist meðal ann-
arra þjóða og verðmæti veiði-
hlunninda meiri.
Oft er umdeilt þegar innleiða
á nýjar reglur um nýtingu auð-
linda. Þór sinnti viðkvæmum
málaflokki veiðimála og þurfti
oft að fást við erfið mál. Segja
má að Þór hafi verið farsæll sem
embættismaður, bæði fylginn
sér þegar á móti blés en að sama
skapi réttsýnn og samviskusam-
ur. Þar nýttist honum vel ein-
stök prúðmennska, agaður vís-
indalegur bakgrunnur og
yfirgripsmikil þekking.
Eftir að starfi lauk vann Þór
úr ýmsum gögnum, sem hann
hafði áður aflað, og gaf út grein
um gerð fiskvega á Íslandi fram
til 1970 en Þór studdi dyggilega
við gerð þeirra á starfstíma sín-
um.
Þór starfaði mikið að fé-
lagsmálum, meðal annars í
Lionshreyfingunni og var m.a.
umdæmisstjóri hennar. Árið
1974 hlaut hann norsku St.
Olavs-orðuna og var í lok starfs-
ferils síns sæmdur riddarakrossi
Hinnar íslensku fálkaorðu.
Að lokum viljum við þakka
Þór fyrir gott og náið samstarf
Þór Guðjónsson