Morgunblaðið - 19.12.2014, Blaðsíða 28

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Umhverfisstofnun hefurauglýst tillögu að nýjustarfsleyfi fyrir Primexehf. Núverandi starfsleyfi
rennur út á næsta ári en það var gefið
út í febrúar 2003. Samkvæmt tillög-
unni er fyrirtækinu heimilt að
hreinsa kítín eða skel úr auka-
afurðum úr rækjuvinnslu og fram-
leiða kítósan úr kítíninu.
Hámarksframleiðsla miðast við
allt að 500 tonn af kítósan á ári, en ár-
leg framleiðsla fyrirtækisins til þessa
hefur ekki farið yfir 200 tonn, þannig
að hún er langt undir viðmið-
unarmörkum. Í ár er áætlað að út-
flutningsverðmæti frá Primex verði
um 700 milljónir króna og þar starfa
14 manns.
Primex er dótturfyrirtæki
Ramma hf. á Siglufirði og segir Ólaf-
ur Marteinsson framkvæmdastjóri að
fyrirtækið hafi leitað ýmissa leiða til
að fá meira hráefni til vinnslu. Primex
kaupir nú skel af flestum rækjuverk-
smiðjum hér á landi en innflutningur
er ekki einfaldur að sögn Ólafs. Um-
fang hráefnisins er mikið, en nýtingin
lítil, auk þess sem efnið þolir illa með-
höndlun. Unnið er að því að finna leið-
ir til þess að koma hráefninu til
vinnslunnar með viðunandi kostnaði.
Primex hefur síðustu ár náð góð-
um árangri í markaðsstarfi og fer
langmest af framleiðslunni til frekari
vinnslu erlendis undir vörumerkinu
Liposan, en einnig ChitoClear. Þess-
ar afurðir eru notaðar í margvísleg
fæðubótarefni, heilsu-, snyrti- og
lyfjavörur.
Miklar endurbætur
Í frétt á vef Umhverfisstofnunar
segir að við gerð starfsleyfisins hafi
helstu umhverfisþættir hennar verið
skoðaðir, sem eru að mati stofnunar-
innar fráveita og hætta á lykt-
armengun. Þá var skoðað hvaða þörf
gæti verið á umhverfisvöktun vegna
hennar og í tillögunni er lagt til að
rekstraraðili geri eina ítarlega botn-
rannsókn rétt við útrásarop fráveit-
unnar á næsta ár. Umhverfisstofnun
meti þörf á frekari rannsóknum í
framhaldi af rannsókninni.
Í gögnum með umsókn Primex
kemur fram að ýmsar breytingar
hafa verið gerðar á tækjabúnaði og
mannvirkjum á síðustu árum á tíma
gildandi starfsleyfis. Þannig var frá-
veita Primex endurnýjuð vegna
skemmda sem urðu á henni. Nú er
raforka notuð við framleiðsluna í stað
jarðefnaeldsneytis sem áður var
brennt í katli, sem þó er enn til staðar
og er notaður sem varaaflgjafi.
Öryggisþró hefur verið komið
upp við tank sem geymir vítissóda
sem varnar því að sódinn komist út í
umhverfið verði bilun á tanknum.
Primex er með slíkar öryggisþrær í
kringum þá tanka sem geyma salt-
sýru og vítissóda.
Lögn neðanjarðar
Lögð var sérstök neðanjarðar-
lögn frá rækjuvinnslunni Ramma yfir
til Primex þar sem úrgangi frá
rækjuskel er nú dælt beint yfir til
Primex ásamt vinnsluvatni frá
Ramma. Breytingar á lyktarmengun
vegna þeirra breytinga á tækjabún-
aði verksmiðjunnar með tilkomu
fyrrnefndrar neðanjarðarlagnar fyrir
rækjuskel og hlutfallslegrar aukn-
ingar á móttöku þurrkaðrar skeljar,
eru til minnkunar ef eitthvað er, segir
í gögnum frá Primex.
Ástæðan er að báðar þessar
breytingar minnka hlutfallslega mik-
ið það magn af ferskum rækjuskelj-
arúrgangi sem flutt er með bíl til
verksmiðjunnar, en slík skel er oftar
en ekki nokkurra daga gömul við
komu til Primex með tilheyrandi lykt.
Varan orðin eftirsótt, en
vantar meiri rækjuskel
AFP
Vantar hráefni Úr skel rækjunnar eru unnin verðmæt efni til marg-
víslegra nota. Hér við land hefur dregið úr rækjuveiðum.
Sækja um
GMP-vottun
» Primex er með á áætlun
að sækja um GMP-vottun á
framleiðslu fyrirtækisins á
næstu tveimur árum. Breyt-
ingar vegna þessa eru hafnar á
nokkrum framleiðslustigum
vinnslunnar sem og umbætur
á gæðakerfi fyrirtækisins til að
mæta auknum kröfum sem
GMP-vottun væntir.
Fyrirtæki hasla
sér völl í líftækni
» Á undanförnum árum
hafa nokkur fyrirtæki verið að
hasla sér völl í líftækni, sem
byggist á fiskafurðum. Auk Pri-
mex má nefna Genís, Kerecis,
Lipid Pharmaceuticals, Icepró-
tein, MPF Ísland, Codland og
Zymetech.
» Þessi fyrirtæki vinna af-
urðir úr rækjuskel, roði, fiski-
olíu og aukafurðum þorsks og
hafa flest átt í nánu samstarfi
við Matís.
28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
SamkomulagBaracksObama
Bandaríkja-
forseta við Raúl
Castro, leiðtoga
Kúbu, um að
færa samskipti
ríkjanna í eðli-
legra horf markar töluverð
tímamót eftir rúmlega hálfr-
ar aldar fjandskap og við-
skiptabann. Því viðskipta-
banni hefur að vísu ekki
verið sópað út af borðinu því
að slíkt krefst aðkomu
Bandaríkjaþings sem alls
óvíst er að muni fallast á
breytingar. Bandaríkja-
forseti hefur hins vegar tök
á því að minnka vægi við-
skiptabannsins og í sam-
komulaginu felst að leyfilegt
er fyrir brottflutta að senda
meira fé heim til ættingja á
Kúbu, sem munar verulega
um í eymdinni þar í landi, og
nú verður mögulegt fyrir
Bandaríkjamenn að gera sér
dagamun með Kúbuvindlum
án þess að fara á svig við
lög.
Bandaríkin voru fyrir
byltinguna á Kúbu mesta
viðskiptaland eyjarinnar,
enda stutt að fara og við-
skiptatækifærin mikil. Nú
eru Bandaríkin neðarlega á
lista viðskiptalanda Kúbu og
innflutningur þaðan til
Bandaríkjanna, fyrir utan
þann sem fer undir rad-
arinn, er enginn. Þetta þýðir
þó ekki að Kúba eigi ekki í
neinum utanríkisvið-
skiptum. Venesúela á til að
mynda í miklum viðskiptum
við Kúbu og hefur tekið við
því hlutverki Sovétríkjanna
að styðja við efnahag
Castro-bræðra og félaga. Þá
er Evrópusambandið stór
viðskiptavinur og sama má
segja um Kína og Kanada.
Byltingarleiðtogarnir á
Kúbu hafa þrátt fyrir þetta
notað viðskiptabann Banda-
ríkjanna sem afsökun fyrir
því að efnahagur landsins er
jafn bágborinn og raun ber
vitni og kjör landsmanna
rýr. Ekki síst af þessum
sökum er jákvætt að afnema
viðskiptabannið, því að það
mun afhjúpa þennan mál-
flutning og draga fram hina
raunverulegu ástæðu fyrir
ástandinu, sem er sameign-
arstefnan sem Fidel Castro
og svo yngri bróðir hans
Raúl, 83 ára gamall, hafa
staðið fyrir. Þessari stefnu
hefur fylgt hefðbundin kúg-
un almennings og pólitískar
fangelsanir eins og þekkst
hafa í öllum ríkjum með
samskonar
stjórnarfar.
Lækkandi olíu-
verð er sennilega
ein af ástæðum
þess að stjórn-
völd í Havana
hafa nú viljað
samkomulag við
Bandaríkin, því að þau sjá
fram á að stuðningurinn frá
Venesúela fari mjög minnk-
andi eða muni hverfa á
næstunni. Þar í landi hefur
vafasamri stjórnarstefnu
verið haldið uppi með olíu-
sölu, en nú stefnir þar í
verulega efnahagslega erf-
iðleika og augljóst að landið
verður tæpast aflögufært þó
að viljann til að styðja póli-
tíska samherja á Kúbu
skorti ekki.
Deilan í Bandaríkjunum
um afstöðuna til við-
skiptabannsins gagnvart
Kúbu í framhaldi af sam-
komulagi Obama við Castro
er rétt að hefjast en þegar
er ljóst að hún verður hörð.
Obama mun ekki síst sæta
gagnrýni fyrir að eiga í
samningaviðræðum við
stjórnvöld sem hafa komið
jafn illa fram við þegna sína
og stjórnvöld í Havana hafa
gerst sek um, auk þess sem
ríkið hefur verið á lista yfir
ríki sem stutt hafa við
hryðjuverkastarfsemi.
Obama vill nú taka Kúbu
af þeim lista og taka upp
eðlileg pólitísk samskipti við
Castro og félaga, meðal ann-
ars með því að opna sendi-
ráð á Kúbu. Opnun sendi-
ráðs verður þó ekki
þrautalaus því að bandarísk-
ir þingmenn hafa hótað því
að beita sér gegn fjárveit-
ingum til slíkrar starfsemi
og munu margir reyna að
þvælast fyrir forseta sínum
með öllum öðrum tiltækum
ráðum.
Vissulega er skiljanlegt að
þeir vilji sem minnst sam-
skipti hafa við hin miður
geðfelldu stjórnvöld í Ha-
vana. Á hinn bóginn ættu
þeir að styðja aukin við-
skipti á milli landanna, ann-
ars vegar til að fækka afsök-
unum bræðranna fyrir
hörmungarástandinu á eyj-
unni og hins vegar til að
reyna að stuðla að auknum
samskiptum sem gætu orðið
til þess að flýta falli bylting-
arstjórnarinnar. Eftir rúm-
lega hálfrar aldar við-
skiptaþvinganir er í það
minnsta ljóst að sú aðferð er
óþarflega seinleg og full
ástæða til að láta reyna á
aðrar leiðir.
Þrátt fyrir stjórn-
völd á Kúbu er já-
kvætt að stuðla að
auknum viðskiptum
eyjarinnar við
Bandaríkin}
Nýr kafli í Kúbudeilu
E
nginn veit hvað átt hefur fyrr en
misst hefur. Það eru vissulega
orð að sönnu. Margir átta sig
þó sennilega ekki á því fyrr en
þeir reka sig á það. Stundum
harkalega. Kannski þegar það er orðið of
seint að standa vörð um það sem kann að
hafa glatazt. Við erum oft of upptekin held ég
af því neikvæða í lífinu. Því sem við viljum að
sé öðruvísi og betra en það er. Við gleymum
fyrir vikið held ég oft því góða og jákvæða.
Það fellur í skuggann.
Við höfum jú ákveðna tilhneigingu til þess
að taka því góða sem sjálfsögðum hlut. Við
kunnum kannski að meta það í fyrstu en þeg-
ar við höfum vanizt því verður það venjulegt.
En það neikvæða er alltaf álitið neikvætt.
Eðlilega. Við mættum kannski staldra oftar
við og hugsa um það góða sem lífið hefur upp á að bjóða.
Ég er ekki þar með að leggja til einhvern Pollýönnu-
hugsunarhátt þar sem helzt má ekki ræða það neikvæða
heldur einbeita sér að því jákvæða. Meira að ekki sé
einblínt svo á það neikvæða að það jákvæða gleymist.
Flestir eða allir þekkja það vafalaust að vera svolítið
uppteknir af því neikvæða í lífinu. Ekki sízt einhverjum
verkefnum sem þarf að leysa og maður vildi gjarnan
vera laus við. En svo staldrar maður alltaf sem betur
fer reglulega við og þakkar Guði fyrir það hvað maður
hefur það í raun gott á heildina litið. Ekki sízt það að
eiga góða að. Yndislega fjölskyldu og góða ættingja og
vini. Ekki má heldur gleyma þeirri blessun
að eiga heima í landi þar sem friður ríkir og
velsæld. Það er svo sannarlega langt í frá
sjálfsagt. Það má vissulega margt betur fara
hér á Íslandi en það er líka mjög margt gott
og jákvætt við það að eiga heima hér.
Glöggt er gestsaugað eru líka orð að
sönnu. Stundum áttar maður sig ekki á því
hvað maður hefur það í raun gott fyrr en
manni er bent á það af einhverjum utan-
aðkomandi sem býr kannski ekki við eins
góðar aðstæður. Mér varð til að mynda
hugsað til þess eftir samskipti við vest-
uríslenzka ættingja mína í haust sem búsett-
ir eru í Manitoba í Kanada. Þar hlakkar fólk
ekki beinlínis til vetrarins enda fer frost þar
gjarnan niður í 20-40 stig. Fólk fer þá helzt
ekki út úr húsi ótilneytt. Veturnir hér geta
verið leiðinlegir á köflum en það verður þó sjaldnast
eða aldrei svona kalt. Bara svo dæmi sé tekið.
Manni verður líka hugsað til þess á ferðalögum er-
lendis þegar til að mynda er ekki hægt að fara í kran-
ann og ná sér þar í kalt og gott vatn. Víðast hvar í
heiminum er það ekki sjálfsagður munaður. Jafnvel í
ýmsum af löndunum í kringum okkur. Svona mætti
lengi halda áfram. Ég held að það sé klárlega mikill
styrkur fólginn í því að muna eftir því jákvæða í lífinu
þegar tekizt er á við það neikvæða. Vil annars bara nota
tækifærið og óska landsmönnum gleðilegra jóla!
hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Gleymum ekki því jákvæða
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon