Morgunblaðið - 19.12.2014, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2014
Beðið eftir strætó Þeir voru hressir og kátir krakkarnir sem biðu eftir strætó í Lækjargötu í talsverðri ofankomu. Gleðin var allsráðandi enda verða pakkarnir opnaðir eftir fimm daga.
Ómar
Fyrstu viðbrögð við
frumvarpi iðnaðar- og
viðskiptaráðherra um
náttúrupassa hafa al-
mennt verið gagn-
rýnin og tilfinn-
ingahlaðin. Það er
skiljanlegt að frum-
varpið veki sterk við-
brögð, enda er gott
aðgengi að íslenskri
náttúru grundvall-
armál fyrir flesta sem hér búa. Að
því sögðu munu náttúruperlur
áfram liggja undir skemmdum ef
ekki verður ráðist í breytingar á
umgjörð ferðamannastaða á Ís-
landi. Til að réttlætanlegt sé að
leggjast gegn hugmyndum um
náttúrupassa þurfa því aðrar betri
tillögur að liggja fyrir.
Hver eru markmiðin? Fram til
þessa hefur umræðan einskorðast
um of við tekjuöflun. Aukið fjár-
magn til að viðhalda ferðamanna-
stöðum er vissulega mikilvægt
markmið, en á alls ekki að vera
eina markmiðið. Það er ekki síður
brýnt að draga úr átroðningi
ferðamanna á vinsælustu staðina
og dreifa álaginu með uppbygg-
ingu nýrra áfanga-
staða víðar um landið.
Nýtt fyrirkomulag
þarf því að bæta úr
öllum þremur þáttum.
Í Kastljósviðtali
hinn 10. desember
vitnaði iðnaðar- og
viðskiptaráðherra í
tillögur þriggja aðila
náttúrupassanum til
stuðnings: McKinsey
& Company, Boston
Consulting Group
(BCG) og Samráðs-
vettvangs um aukna hagsæld. Það
er rétt að allir þessir aðilar hafa
mælt með gjaldtöku sem leið til
uppbyggingar á innviðum grein-
arinnar. Í öllum þremur tilfellum
eru þó markmið með náttúrupassa
fleiri en tekjuöflun, einkum betri
dreifing ferðamannastraums og
auknir hvatar til nýsköpunar inn-
an greinarinnar. Þar greinir á
milli fyrirliggjandi frumvarps ráð-
herra og tillagna ofangreindra að-
ila.
Aðrir valkostir leysa aðeins
hálfan vandann. Auk gjaldtöku á
ferðamannastöðum hefur umræð-
an beinst að þremur öðrum val-
kostum: beinu framlagi til upp-
byggingar úr ríkissjóði,
komugjaldi á flugferðir og gisti-
náttagjaldi.
Fyrsti valkosturinn – sem er í
raun núverandi ástand – veltir
fjármögnunarvandanum alfarið yf-
ir á íslenska skattgreiðendur. Að
sama skapi leggjast komugjöld á
flugferðir og gistináttagjald á fjöl-
mennan hóp ferðamanna sem ekki
heimsækja náttúruperlur landsins
og eiga því engan þátt í fyrirliggj-
andi vanda. Í öllum þremur til-
fellum væri því verið að sækja
hluta fjármagnsins til annarra en
þeirra sem heimsækja ferða-
mannastaðina. Þá er stærsti
ókosturinn við ofangreindar þrjár
leiðir sú staðreynd að þær leysa
aðeins hálfan vandann. Engin
þeirra dregur úr átroðningi á vin-
sælustu svæðunum og uppbygging
nýrra áfangastaða væri nánast al-
farið upp á hið opinbera komin.
Gjaldtaka á ferðamannastöðum
aflar tekna, getur dregið úr
átroðningi á vinsælustu áfanga-
staðina og hvetur aðila innan
greinarinnar til að koma á fót nýj-
um áfangastöðum. Rétt útfærður
náttúrupassi er hagkvæmasta
leiðin að slíkri gjaldtöku og því
besta lausnin sem í boði er.
Lausnin þarf að breyta hegðun
BCG og Samráðsvettvangurinn
hafa lagt fram tillögur um mark-
aðsmiðaðan náttúrupassa sem
myndi breyta hegðun ferðamanna.
Samkvæmt þeim tillögum myndi
passinn hafa áhrif á framboð og
eftirspurn áfangastaða, þ.e. dreifa
álagi af vinsælustu stöðunum og
skapa hvata til uppbyggingar ann-
ars staðar. Í slíkri útfærslu næði
náttúrupassi breiðari markmiðum
um sjálfbæran vöxt ferðamanna-
iðnaðarins samhliða árangursríkri
umhverfisvernd og notenda-
tengdri fjármögnun uppbygg-
ingar.
Umræddar útfærslur fela í sér
takmörkun á aðgengi að vinsæl-
ustu áfangastöðunum í gegnum
gjaldtöku. Þannig væri dregið úr
átroðningi á viðkomandi stöðum
og ferðamannastrauminum beint
víðar. Þetta er líklega sá þáttur
náttúrupassans sem hefur sætt
mestri gagnrýni. Í því samhengi
er þó eðlilegt að spyrja sig hvers
virði ótakmarkað aðgengi verður
ef átroðningur á viðkomandi svæð-
um heldur áfram að aukast óheft-
ur.
Vandi iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra er fólginn í því að fyrirliggj-
andi frumvarp um náttúrupassa
gengur of skammt í því að breyta
hegðun fólks. Áherslan er fyrst og
fremst á tekjuöflun og frumvarpið
myndi því aðeins leysa hálfan
vandann líkt og aðrir kostir í stöð-
unni. Til að náttúrupassi geti orðið
árangursríkasta lausnin þyrfti iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra að
byggja útfærslu hans í ríkari mæli
á áðurnefndum tillögum BCG og
Samráðsvettvangsins. Sé það ekki
gert er náttúrupassi fyrst og
fremst miðstýrð tekjuöflun til op-
inberrar uppbyggingar ferða-
mannastaða, líkt og komugjöld,
gistináttagjald eða almenn skatt-
heimta. Á meðan svo er verður
áskorun fyrir ráðherra að sann-
færa nokkurn um að náttúrupassi
sé besta lausnin.
Eftir Frosta
Ólafsson » Það er ekki síður
brýnt að draga úr
átroðningi ferðamanna
á vinsælustu staðina og
dreifa álaginu með upp-
byggingu nýrra áfanga-
staða víðar um landið.
Frosti Ólafsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs Íslands.
Náttúrupassinn snýst um fleira en peninga