Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Síða 15

samfélögin í kringum hann. Jafiiframt var
horfið frá hinu skýrandi hlutverki
fornleifafræðinnar til skilnings á
fomleifafræðilegum gögnum (Johnson,
1999, bls. 162 o.áfr.: Kristján Mímisson,
2004. bls. 33-34: Steinunn Kristjánsdóttir,
2004, bls. 57-58).
Innreið síðvirknihvggju í fomleifafræði
á níunda og tíunda áratug síðustu aldar
umbylti samhliða þessu gjörsamlega ferli
rannsókna og túlkana innan femínískrar
fomleifafræði. Það var í raun úr þessum
jarðvegi sem kynjafomleifafræðin spratt
og náði að blómstra á skömmum tíma og
hugtakið kyngervi (e. gender) kom til
sögunnar. Kynjafomleifafræðin beinir jú
sjónum sínum að huglægum jafnt sem
efnislegum leifum, ekki einungis
konunnar, heldur manneskjunnar sjálfrar
og hinu menningarbundna og félagslega
kyngcrvi hennar. aldri. samsemd og minni,
sem allt em óstöðugir og margbreytilegir
þættir mannlegs lífs.
Það mikilvæga var að svigrúm gafst þar
með nú fyrst til þess að raimsaka allt það
sem féll utan viö algilda og staðlaða fortíð,
byggða á tölfræðilegum magnupp-
lýsingum. Minnihlutahópar jafnt sem hið
smáa, hið venjulega jafht og hið óvenju-
lega, varð að algengum og sjálfsögðum
viðfangsefnum fomleifafræðinnar. í stað
þess að beina adi\'glinni að kyni sem staðl-
aðri bre\tu varð kyngervi sem síbre\1ilegt
hugtak að meginviðfangsefni k> njafom-
leifafræði. Litiö er svo áað aldur, samsemd
og minni séu alltaf háð tíma, rúmi og
kyngervi (sjá grein Robertu Gilchrist í
þessu hefti). Viðfangsefni femínískrar
fornleifafræði og kynjafomleifafræði
skarast þó að því levti að konur em enn
oft viðfangsefnið innan þeirra en í langtum
víðari skilningi en áður (Meskell og
Preucel, 2004, bls. 129 o.áfr.).
Fomleifafræðingurimi lan Hodderbenti
nýverið á í grein sinni um kennilega
fomleifafræði, sem gefin var út í íslenskri
þýðingu í Ritinu árið 2004, að femínisminn
og kynjafomleifafræðin væri merkasta
framlagið sem lagt hefur verið til
fornleifafræðinnar síðustu áratugina
(Hodder 2004, bls. 206). Líkja má svo
sannarlega uppgötvuninni á kyngervi við
þær byltingarkenndu uppgötvanir sem
gerðar vom á dýpt fortíðar við upphaf
nútímafomleifafræði urn aldamótin 1900.
Þá gerðu fomleifafræðingar sér grein f\rir
því að fortíðin náði lagt aftur fyrir aldir
Biblíunnar en urn leið opnuðust njjar
víddir og fornleifafræðinni varð að
fræðigrein (Renfrew og Bahn, 2004, bls.
23,26).
Kvnjafomleifafræðin og þær nýju víddir
sem rekja má til hennar eiga ugglaust efhr
að lifa áfram innan fræðanna þrátt fyrir
að augljóst sé að síðvirknihyggjan, sem
leiddi hana úr hlaði, sé að líða undir lok,
enda eru kynjafornleifafræðilegar
rannsóknir ekki undir hana komnar frekar
en aðrar kennilegar nálganir fræðanna.
Segja má að breytingar í fræðum, jafnt
sem listum og tísku, liggi nú í loftinu en
að líkindum verður ekki hægt greina hvers
kyns þær em fýrr en úr fjarlægð. Þegar
hefur verið bent á að hið huglæga sem
helsta viðfangsefni fræðanna sé á
undanhaldi og að „hluturinn" (e. object)
sé afitur að verða miðdepill rannsókna
(Joyce, 2004, bls. 91; Bjöm Þorsteinsson,
2005, bls. 16).
Engar líkur em þó á að horfíð verið aftur
til raunhvggjunnar og greiningu hinna
algildu lögmála í gegnurn tölfræðilegar
greiningar á hluturn. Hluturinn hefur
nefnilega, vegna áhrifa frá síðvirkni-