Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Page 55

Greftrun ungbarna í Rómarveldi
Brynja Björnsdóttir
Inngangur
Vegna hárrar dánartíöni bama í fomöld.
sem talin er að hafa verið sambærileg því
sem þekkist í þróunarlöndunum í dag,
mætti gera ráð fyrir háu hlutfalli ung-
barnagrafa í fomum grafreitum. Viö
fomleifarannsóknir á grafreitum víða um
heim hafa fomleifafræðingar aftur á móti
veitt því athygli hversu lítið hefur fundist
af bamagröfum og þá sérstaklega gröfiun
ungbama í grafreitum meðal fullorðinna.
Gildir það jafnt um grafreiti frá stein-,
brons- eða járnöld sem hámenningar-
samfélaga Grikkja og Rómverja. Ýmsar
tilgátur hafa verið settar fram til að skýra
hvers vegna ungbörn fínnast ekki í
almennum grafreitum. I þessu sambandi
hafa verið nefndar skýringar eins og léleg
varðveisla ungbamabeúia. gmnnargrafir.
ungbamadráp og útburður á bömum.
I greininni verður fjallaó um greftmn
ungbama í Rómaveldi til foma. Ætlunin
er að skoða hvaða siðir tengdust greftmn
ungbarna og hvar þau geta hafa verið
grafin ef ekki í almennum grafreitum
meðal fúllorðinna. Ennfremur er ætlunin
að kanna hvort siðir við greftrun ungbama
geti endurspeglað félagslega stöðu þeirra
og sömuleiðis hvort greina má af
efhiviðnum ríkjandi viðhorf umliggjandi
samfélags til dauða ungbama.
Almennir greftrunarsiðir í Rómaveldi
Samkvæmt rómverskum lögum, þ.e. Tólf
taflna lögunum, frá því um 450 f. Kr. var
skylt að ijarlægja lík látinna sem fýrst eftir
andlátið bæði af hreinlætis- og
siðferðislegum ástæðum (Watson, 1992,
bls. 19). Talið var að ef lík fengi ekki
greftmn sem fyrst gæti það haft slæmar
afleiðingar fy'rir sálina sem væri að yfirgefa
líkamann. Utfararsiðir Rómveija ein-
kenndust nefiiilega af trú á framhaldslíf
eftir dauðann og sáu ættingjar um
greftrunina eða líkbrennsluna. Þeir gengu
jafiiframt úr skugga um að hinn látni fengi
viðeigandi undirbúning til að auðvelda
sálinni að yfirgefa líkamann og fara til
annarra heimkynna (Toynbee, 1996, bls.
43-44).
Grafreitir vom staðsettir utan boiganna
og hafði hver borg yfir að ráða
afmörkuðum svæðum fyrir grafreiti.
Stundum vom grafreitimir fleiri en einn
fyrir hveija borg. Einnig tíðkaðist að
grafreitir væm hafðir með fram vegum
sem lágu út úr borgunum. Greftrunar-
umbúnaður fór eftir þjóðfélagsstöðu hins
látna og gat hann verið látlaus gröf. duftker
ef um líkbrennslu var að ræða, ríkulega
skreytt steinkista í jörðu eða í grafhýsi,
eða jafnvel skrevtt duftker í fonni altaris.
Akveðnar reglur og skyldur (funus
funebra) voru i gildi varðandi umfang
útfarar og minningarathafhar. og eins um
það hversu lengi joótti viðeigandi að syrgja
hinn látna en það var breytilegt eftir því
hvort hann hvort tilheyrði almúgastétt
(fimus translaticum) eða embættismanna-
stétt (fimuspublicum) (Toynbee. 1996, bls.
73-74).
Samkvæmt niðurstöðum fomleifalfæði-
legra rannsókna ágröfum virðast áberandi
brevtingar hafa oiðið á greftmnarsiðum á
allri Italíu á annarri öld e. Kr. Líkbrennsla,
sem áður hafði aðallega tíðkast. leggst þá
53