Morgunblaðið - 28.01.2015, Blaðsíða 14

SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Frá því að gosið hófst í Holuhrauni fyrir nærri
fimm mánuðum hefur það losað 8,3 milljónir
tonna (teragrömm) af brennisteinsdíoxíði. Til
samanburðar losaði gosið í Lakagígum árið
1783 um 100 milljónir tonna af brennisteins-
díoxíði á átta mánuðum, þannig að Holuhraun
á enn langt í land með að slá því gosi við.
Þegar mest lét í Holuhrauni var losunin allt
að 900 kíló á sekúndu en talið er að í dag sé
þetta komið niður í um 400 kg/sek. Samkvæmt
nýjasta stöðuyfirliti Almannavarna hefur
Holuhraun verið að þykkna. Rúmmál þess er
orðið um 1,4 rúmkílómetrar og hraunrennslið
að jafnaði 100 rúmmetrar á sekúndu.
Gasútstreymið gríðarlegt
Einar Sveinbjörnsson veðurfræðingur hefur
verið að skoða mengun frá eldgosinu í Holu-
hrauni og sérstaklega ummyndun á brenni-
steinsdíoxíði yfir í brennisteinssýru.
Sjálf sýran hefur lítið verið mæld og telur
Einar nauðsynlegt að ráðast í enn frekari mæl-
ingar til að átta sig betur á mengunaráhrifum
frá gosinu, ekki hvað síst á heilsu fólks. Hlut-
fall brennisteinssýru sé hátt og eitrunin af því
sé ekki nógu þekkt.
„Gasútstreymið er gríðarlega mikið. Við
höfum orðið vör við mikla uppsöfnun á milli
loftlaga í vetur, sér í lagi í stillu veðri. Loftið er
stöðugt og í kuldanum neðst niðri við jörð ligg-
ur gasið á milli laga, skríður upp hlíðar og ofan
í lægðir. Síðan þegar hreyfir vind þá berst
þetta mikla gasmagn yfir í næsta þéttbýlis-
stað. Það hegðar sér öðruvísi á sumrin og fram
eftir hausti, þegar sólin nær að hita yfirborðið
og gasið blandast betur,“ segir Einar.
Ummyndast í lungum fólks
„Ég hef bent á það margsinnis að gasið er
óhollt og við vitum ekki öll áhrifin af því, sér-
staklega við ummyndun í brennisteinssýru.
Þetta getur farið ofan í lungun á fólki og um-
myndast þar í einhverjum mæli. Hér er á ferð-
inni líffræðilegt og læknisfræðislegt álitamál
sem væri gott að menn rannsökuðu betur,“
bætir hann við.
Brennisteinsdíoxíð, sem kemur upp með
kvikunni, ummyndast í brennisteinssýru með
hjálp vatnsgufunnar í loftinu. Þessu skolar út
með úrkomu og veldur súru regni í mismiklum
mæli, jafnvel langt frá gosstöðinni. Einar segir
það geta tekið nokkra daga að ummyndast og
skolast út.
Mesta mengun síðan í Skaftáreldum
Elín Björk Jónasdóttir, veðurfræðingur á
Veðurstofu Íslands, var meðal þeirra vísinda-
manna sem flogið var með yfir gosstöðvarnar í
síðustu viku í vél Mýflugs, TF-FMS. Þá var
veður nokkuð stillt yfir Holuhrauni og útsýnið
gott. Á meðfylgjandi myndum Elínar hér að
ofan sést vel hvernig gasið getur dreifst og
læðst með jörðu niðri og í þessu tilviki t.d. al-
veg ofan í Öskju og upp aftur. „Sjónrænt mat á
stöðunni er mjög mikilvægt og við sjáum gas-
dreifinguna mun betur úr lofti,“ segir hún.
Elín segir engan vafa leika á að gasmengun-
in í Holuhrauni sé sú mesta síðan í Skaftár-
eldum. Þá barst mikil mengun til Evrópu og
olli þar töluverðum búsifjum. Á fyrstu vikum
eldsumbrotanna í Holuhrauni varð vart við
mengun á nokkrum stöðum í Evrópu, m.a. á
Írlandi og í Austurríki, en að sögn Elínar hefur
lítið borið á þessu síðustu vikur, enda sunnan-
áttir verið ríkjandi á Norður-Atlantshafi og
gasið leitað til norðurs.
Rannsóknarhópur á vegum Sigurðar Reynis
Gíslasonar, vísindamanns hjá Raunvísinda-
stofnun HÍ, hefur mælt brennisteinssýru í snjó
við Holuhraun og er hún allnokkur, að sögn
Sigurðar. Er snjórinn víða um 100 sinnum súr-
ari en venjuleg úrkoma. Ætlunin er að safna
snjókjörnum vítt og breitt um Vatnajökul og í
hæstu fjöllum á Austurlandi í mars.
Eitrunin ekki nógu vel þekkt
 8,3 milljónir tonna af brennisteinsdíoxíði frá Holuhrauni frá upphafi  Á langt í land með að slá
við eldgosinu í Lakagígum 1783  Erfitt að mæla brennisteinssýru  Mengun hefur borist til Evrópu
Úr lofti Gasið frá Holuhrauni liggur eins og slæða yfir Þorvaldstindi og í hlíðum Öskju. Herðu-
breiðartögl eru í forgrunni og fyrir miðri mynd er Vikrafell, milli Öskju og Herðubreiðartagla.
Morgunblaðið/RAX
Holuhraun Eitraðar gastegundir stíga upp frá gosinu í Holuhrauni og út í andrúmsloftið.
Mengun Hér fer gasið upp fyrir Þorvaldstind, ofan í Öskju og liggur í raun yfir Öskjuvatni.
Myndirnar voru teknar í flugi vísindamanna yfir gosstöðvarnar í síðustu viku.
Ljósmyndir/Elín Björk Jónasdóttir
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. JANÚAR 2015
Á sama tíma og gýs í
Holuhrauni, með mun
meiri losun á brenni-
steinsdíoxíði en í allri
Evrópu, þá tók gildi
ný tilskipun Evrópu-
sambandsins um ára-
mótin, sem skikkaði
skipafélög til að
skipta um olíu til að draga úr útblæstri.
Þurfa skipin að notast við gasolíu í stað
svartolíu og skipta á milli þegar komið er
inn í lögsögu ESB. Urðu félögin að breyta
vélbúnaði skipanna til að framkvæma þess-
ar breytingar. Gasolían er um 30% dýrara
eldsneyti og urðu skipafélögin því að
hækka gjaldskrá sína um áramótin með því
að leggja á sérstakt umhverfisgjald. Vöru-
innflytjendum finnst það súrt í broti að
þurfa að greiða hærra verð af þessum völd-
um, á sama tíma og olíuverð fari almennt
lækkandi í heiminum. ESB vildi draga úr
losun brennisteinsdíoxíðs og annarra
mengandi efna en fær engu ráðið um eld-
gosið í Holuhrauni eða aðrar eldstöðvar.
Ólafur William Hand, upplýsingafulltrúi
Eimskips, segist skilja gremju viðskipta-
vina með að hækka hafi þurft gjaldskrár af
þessum sökum. Öll skipafélög hafi hins
vegar orðið að gera þetta. Sé eldgosið
undanskilið þá sé losunin frá Íslandi miklu
minni en frá öðrum löndum en taka þurfi
tillit til fleiri þátta. „Við erum hluti af al-
þjóðasamfélagi og verðum að taka þátt í
því sem þar gerist. Helst hefðum við viljað
sleppa þessu gjaldi en til að geta siglt á
þessar hafnir þá verðum við að gera þetta,“
segir Ólafur.
Meiri gasmengun
en frá allri Evrópu
SKIPUM GERT AÐ SKIPTA UM OLÍU Á
SAMA TÍMA OG GÝS Í HOLUHRAUNI
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík | Sími 567 4840 | www.bilo.is | bilo@bilo.is
FORD TRANSIT T300 TREND LANGUR
09/2012, ekinn 69 Þ.km, dísel 6 gíra.
TILBOÐ 3.220.000+ vsk.
Raðnr.252575 áwww.BILO.is
TOYOTA LAND CRUISER 100 VX
Árg. 2004, ekinn 154 Þ.km, bensín,
sjálfskiptur, leður, lúga ofl. Verð 3.650.000.
Raðnr.253153 á www.BILO.is
AUDI A1 ATTRACTION
05/2011, ekinn 31 Þ.km, bensín, 5 gíra,
bluetooth, agerðarstýri, regnskynjari
Verð 2.380.000. Raðnr.253213 á www.BILO.is
HONDA CR-V LIFESTYLE
12/2011, ekinn 49 Þ.km, sjálfskiptur.
Verð 4.290.000 TILBOÐ 3.990.000.
Raðnr.282860 www.BILO.is
SUZUKI KIZASHI 4WD
01/2013, ekinn 26 Þ.km, sjálfskiptur,
leður, lúga ofl. Verð 4.690.000.
Raðnr.285448 áwww.BILO.is
Þú finnur bílinn á bilo.is Auglýstir bílar eru á staðnum Skráðu bílinn á bilo.is