Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.01.2015, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.1. 2015
Þ
að má hafa góða skemmtun af því að
horfa á heiminn á heljarþröm – að
vísu aðeins á hvíta tjaldinu, og svo
birtast þeir Clint Eastwood, Bruce
Willis, John heitinn Wayne, James
Bond eða Arnold Schwarzenegger
með töngina og klippa sveittir á rétta vírinn, þegar
fáeinar sekúndur eru til ógnarsprengjunnar, sem
eyða átti New York eða London.
Rosalegu reddararnir
Það er eitthvað notalegt við að persónugera björg-
unaraðgerðir af þessu tagi. Í hinum flókna heimi
stórfjármála eru þess háttar tilburðir einnig sjáan-
legir. Paul Volcker, fyrrverandi seðlabankastjóri
Bandaríkjanna, er sagður hafa kæft verðbólguna
með krumlum sínum á stjórnarárum Jimmys Car-
ters og á fyrstu árum Ronalds Reagans. Volcker var
myndarmaður á velli, og hefði hallalaust getað
horfst í augu við Geir Jón og hafði sama lag á verð-
bólgu og hinn á óeirðaseggjum. Volcker var raunar
einn af okkar ágætu Íslandsvinum, en hann renndi
hér stöku sinnum fyrir lax, eins og menn muna. Eft-
irmaður hans, Alan Greenspan, var nánast í guða-
tölu sem seðlabankastjóri Bandaríkjanna, en hann
var skipaður í það embætti af Reagan forseta, sat
áfram í umboði George Bush eldri, svo Bills Clin-
tons og lauk loks löngum ferli sínum undir hand-
arjaðri George Bush yngri. Hann var því í efnahags-
málum næstum jafnþaulsætinn og J. Edgar Hoover
leynilögregluforingi, þó örugglega ekki af sömu
ástæðum. Bréfritari hitti Greenspan aðeins einu
sinni í turnbyggingunni í Basel og þótti hann geð-
felldur og sá að aðrir seðlabankastjórar lutu honum
í lotningu, í þess orðs fyllstu merkingu, og kölluðu
hann „Maestro“. Þess háttar heiti eru auðvitað
brúkuð í virðingarskyni og er til að mynda algengt í
heimi tónlistarinnar. Hér heima kannast menn við
meistara Þórberg og meistara Kjarval.
Forsetinn færir bók
Í árslok 2001 skrifaði sá frægi blaðamaður Bob
Woodward bók um Alan Greenspan sem rauk strax
á metsölulista. Bókina kallaði hann „Maestro“ og
undirtitillinn var „Greenspan’s Fed and the Americ-
an Boom“.
Ólafur Ragnar Grímsson forseti var svo vinsam-
legur að senda þáverandi forsætisráðherra bókina
með handskrifuðu bréfi, dagsettu 2.2. 2002.
Í bókinni útskýrir Woodward hvers vegna hann
gefur bók sinni heitið „Maestro“. Höfundurinn seg-
ist hafa valið heitið að vandlega athuguðu máli og
hafi með því viljað gefa til kynna að „Greenspan
stjórnar hljómsveit, en leikur ekki á hljóðfæri. Hann
skapar skilyrði fyrir leikarana til að leika vel á sín
hljóðfæri, ef þeir vilja og geta. Nálgun hans er
stundum skörp, en aldrei augljós, veifandi sprot-
anum með villtan svip knýr stjórnandinn hljómsveit-
ina áfram. Stundum kýs hann að láta hljómsveitina
– leikendur efnahagslífsins – ákveða hraðann sjálfa.
Stundum, eins og um þessar mundir, hefur hann
ekki val á öðru“.
Bob Woodward segir að Alan Greenspan seðla-
bankastjóri hafi reyndar verið frægur fyrir að tala
eins og í gátum og aðdáendur hans í hópi annarra
seðlabankastjóra slógu sér á lær þegar skilaboð
„Maestro“ voru hvað flóknust og óræðnust. Green-
span á að hafa setið fyrir svörum blaðamanna, þeg-
ar einn þeirra fylgdi spurningu sinni eftir með því
að segja að hann teldi að síðasta svar bankastjórans
hefði verið skýrt og ótvírætt … Áður en blaðamað-
urinn náði að halda áfram greip Greenspan fram í
og sagði efnislega, að væri þetta rétt mat hjá blaða-
manninum þá hefði hann, Greenspan, bersýnilega
hagað orðum sínum ógætilega. Þetta þótti seðla-
bankaelítu á þessum tíma óskaplega flott. Green-
span hætti í sínu embætti árið 2006 og var þá mjög
mærður. Hvergi var orðað af neinum af því tilefni,
að það kynni að verða myndarlegur afturkippur í
efnahagsmálum á heimsvísu tveimur árum síðar.
Þeir sem tóku við keflinu í öflugasta seðlabanka í
heimi og höfðu raunar verið þar innan dyra lengi
flestir höfðu ekki grænan grun um að nokkuð slíkt
væri í spilunum. Stórflóð ókeypis fjár- og undir-
málslána voru hluti af „nýju efnahagslögmálunum“
sem var eins gott að efast ekki um. Skömmu áður
en bók Woodwards um „Maestro“ kom út hafði
tæknibólan sprungið með hvelli. Í bókinni segir að
Greenspan telji sig hafa margvarað við þeirri bólu
og dýfunni sem fylgdi: „Ég margendurtók að keis-
arinn væri klæðalaus, en ekki nokkur maður lagði
við hlustir,“ sagði Greenwood í persónulegum sam-
tölum að sögn Woodwards. En, segir Woodward,
Greenspan varaði aðeins einu sinni við af ein-
hverjum þunga og það var fimm árum fyrr. Síðar
mildaði hann þau ummæli sín mjög og/eða orðaði
með svo þokukenndum hætti að varla nokkur gat
áttað sig á því, hvert hann væri að fara eða hvar
hann stóð.
Þegar hljómsveitarstjórinn
veifar byssuhlaupinu
að hljómsveitinni endar
verkið stundum með hvelli
Reykjavíkurbréf 02.01.15