Bókasafnið - 01.10.2008, Síða 36

BÓKASAFNIÐ 32. ÁRG. 200834
rök, og töldu að öll þingmál yrðu svo vel undirbúin að
ekki væri þörf á að sækja frekari upplýsingar í skjala-
eða bókasöfn í Reykjavík. Þá gætu þingmenn tekið
með sér nauðsynlegar bækur og jafnvel væri hægt að
setja á fót lítið bókasafn á Þingvöllum sem hægt væri
að geyma hjá staðarprestinum.7 Eftir stíf fundarhöld
í júlí gerði nefndin uppkast að tilskipun um Alþingi
í 79 liðum, þar sem menn náðu samkomulagi um að
þingið yrði fyrst um sinn í Reykjavík þar sem yrði
stór „þingstofa“ og „geymsluhús“ fyrir þingbækur
og málsskjöl.8 Þá væri jafnframt hægt að ákveða
framtíðarstaðsetningu þingsins á fyrsta fundi þess.9
Skrif Jón Sigurðssonar og
Tómasar Sæmundssonar
Sama ár og embættisnefndin fjallaði um endurreisn
Alþingis kom út ritgerð eftir sr. Tómas Sæmundsson.
Tómas var afar mótfallinn því að þingið yrði í
Reykjavík, enda sagði hann að ef þingið yrði ekki á
Þingvöllum væri það að hans mati það sama og „að
aftaka það gjörsamlega“ og bætti við að í Reykjavík
væri „eins og í öllum kaupstöðum um sumartímann
miklu leiðinlegra og dauflegra en til sveita; þar sem
að hinu leitinu Þingvellir eru einhvur viðfeldnasti
og skjemtilegasti staður í sveit“.10 Tómas bar mikla
virðingu fyrir hinu forna Alþingi og taldi að skortur
á bókum og gögnum á Þingvöllum væri fyrirsláttur
og áleit að þingmenn ættu að geta komið sér saman
um hvaða bækur væri nauðsynlegt að nota við
þingstörfin og taka þær með sér í ferðakistum sínum,
eða að nálgast rit frá Reykjavík á einum hesti eða svo.
Þingmenn gætu þá tekið bækur með sér heim að loknu
þingi og skilað aftur á því næsta. Bækurnar kæmu svo
að góðum notum í heimahéruðum þingmanna og
aukið útbreiðslu „allskonar fróðleiks um landið“.11
Jón Sigurðsson forseti var fylgismaður Reykjavíkur
í þessu máli og svaraði þessum rökum í greinum sem
hann skrifaði í Ný félagsrit 1841 og 1842. Í greinunum
reyndi Jón að sannfæra lesendur um að Reykjavík
væri þrátt fyrir allt heppilegasti þingstaðurinn.
Hann benti á að erfitt væri fyrir þingmenn að vita
nákvæmlega hvaða bækur þeir þyrftu að taka með
sér á þing hverju sinni eða hvaða skjöl eigi að flytja
frá Reykjavík, og slíkir flutningar gætu skaðað bæði
skjöl og bækur.12 Hann lagði áherslu á að þingmenn
nútímans þyrftu á allskyns upplýsingum að halda við
þingstörfin og að þau væru mun flóknari en á tímum
7 Tíðindi frá nefndarfundum íslenzkra embættismanna í Reykjavík, bls.
33.
8 Fréttir frá fulltrúaþinginu í Hróárskeldu 1842 (Kaupmannahöfn,
1843), bls. 75-76 (liður 40).
9 Fréttir frá fulltrúaþinginu í Hróárskeldu 1842, bls. 104. Bæta má við
að haldnar voru sérstakar þjóðmálasamkomur á Þingvöllum með
hléum á árabilinu 1848-1907.
10 Tómas Sæmundsson, „Alþíng“ Þrjár ritgjörðir (Kaupmannahöfn,
1841), bls. 94 og 98-99.
11 Tómas Sæmundsson, „Alþíng“, bls. 97-98.
12 Jón Sigurðsson, „Um Alþíng“ Ný félagsrit 2 (1842), bls. 51.
þjóðveldisins. Þingmenn þyrftu t.d. upplýsingar
um vöruskipti við útlönd, kostnað við skólahald,
fólksfjöldatölur, manndauða o.fl. og bætti við að þó
að einstakir þingmenn kynnu einfaldlega að muna
þessar upplýsingar, „þá yrði allur þorri fulltrúanna
að reiða sig á þeirra orð, í stað þess að þeir gætu
sjálfir rannsakað bæði bækur og skjöl ef þeir væru
í Reykjavík ...“13 Jón bætir við: „Vera má að menn
segi, að það sé ekki nema gaman fyrir fulltrúana að
ríða suður í Reykjavík, til að grenslast eptir ýmsu sem
þarf, en það tekur þó að vísu 2 daga, og er það ekki
mjög lítið, ef þingið stendur ekki alls nema 3-4 vikur
...“14 Í greinunum svaraði Jón þannig rökum Tómasar
lið fyrir lið á varfærnislegan hátt, enda vissi hann að
stór hluti þjóðarinnar vildi þrátt fyrir allt hafa Alþingi
á Þingvöllum.15 Val á þingstaðnum var t.d. harðlega
gagnrýnt í Fjölni 1844.16
Ráðgjafarþingið í Hróárskeldu 1842
Í árslok 1841 fékk kansellíið uppkast embættis-
mannanefndarinnar til umsagnar og gerði við það
nokkrar athugasemdir.17 Uppkastið var svo sent til
rentukammers og loks til konungs, sem samþykkti
að bera það undir ráðgjafarþingið í Hróárskeldu
sumarið 1842. Á þinginu var ítarlega rætt um málið
og var m.a. fjallað um staðsetningu Alþingis, en það
vakti nokkra athygli að mælt var með Reykjavík sem
þingstað en ekki Þingvöllum, sem var þó upphaflega
hugmyndin.18 Í því sambandi benti Grímur Jónsson
etatsráð fundarmönnum á að þingmenn gætu þurft
að komast í skjalasöfn næstum daglega á meðan
þingstörfum stæði og því væri m.a. ráðlegt að hafa
þingið í Reykjavík þar sem stutt væri í bóka- og
skjalasöfn.19 Málið var afgreitt 8. september 1842
og með konungsúrskurði 8. mars 1843 var ákveðið
að stofna ráðgjafarþing á Íslandi, og átti það að vera
„fyrst um sinn“ í Reykjavík.20
Bókasafn Alþingis
Fyrsti fundur hins endurreista Alþingis var haldinn í
Reykjavík sumarið 1845. Þrátt fyrir að þar væru hin
ýmsu skjala- og bókasöfn sem fylgismenn Reykjavíkur
höfðu lagt svo mikla áherslu á að hafa aðgang að, var
mönnum ljóst að bæta þurfti bókakostinn verulega
13 Jón Sigurðsson, „Um Alþing á Íslandi“ Ný félagsrit 1 (1841), bls.
128-29.
14 Jón Sigurðsson, „Um Alþing á Íslandi“, bls. 129.
15 Sjá nánar um ágreiningsefni Jóns og Tómasar: Sigurður Líndal „Tómas
Sæmundsson og Jón Sigurðsson“ Skírnir 181 (Haust 2007), bls. 292-
326. Sjá einnig: Guðmundur Hálfdanarson, „´Leirskáldunum á ekkji
að vera vært´: Um þjóðlega menningu og íslenska endurreisn“Skírnir
181 (Haust 2007), bls. 327-340.
16 „Um Alþingi“ Fjölnir 7 (1844), bls. 110-138.
17 Fréttir frá fulltrúaþinginu í Hróárskeldu 1842, bls. 102-105 (liður 40
um þingstaðinn).
18 Fréttir frá fulltrúaþinginu í Hróárskeldu 1842, bls. 149.
19 Fréttir frá fulltrúaþinginu í Hróárskeldu 1842, bls. 152.
20 Lovsamling for Island XII. bindi (Kaupmannahöfn, 1864), bls. 510
(liður 40).