Reykjalundur - 01.06.1958, Side 5

vanburði náttúrunnar hjá mörgum mönnum,
ef ekki blátt áfram hafa á þá spillandi áhrif
í menníngarlegum skilníngi. Þó íslendíngar
hafi meira af heitu vatni í húsum sínum en
nokkur þjóð önnur á jarðríki, og sápu eins
mikla og menn vilja, þá eru landar vorir oft
ekki nógu duglegir að þvo sér. Skandinavíu-
menn, sem hafa lítið heitt vatn, eru hreinni.
Jafnvel sumir oddamenn þjóðfélagsins hjá
okkur gánga með óhreinindi undir nöglum
á tyllidögum þegar þeir eiga að koma fram
fyrir aðra menn sem fulltrúar íslenskrar
menníngar innanlands sem utan. Þá grunar
ekki einusinni að slíkt þyki miður sæmi-
legt. Tröllmögnuð skólagánga allra þjóðfé-
lagsþegna hefur ekki heldur getað komið í
veg fyrir það að hér gángi fólk um götu
sem hefur glatað niður íslensku túngutaki
í öllum þessum skólum, svo jafnvel ólæsar
öskukellíngar í afdölum töluðu betra mál
til skamms tíma. Að hafa rétt mál var eitt
meðal annars talið til andlegs þrifnaðar fyrr-
um.
Meðan siðmenníng helst ekki í hendur
við skólamentun og almenna velgeingni í
landinu, þá er gott að eiga enn myndar-
heimili í sveitum. Hlutverk slíkra heimila
stendur enn í fullu gildi, kanski aldrei eins-
og nú. Mér hefur altaf fundist Reykjalundur
í Mosfellssveit vera eitt lifandi dæmi þessara
sígildu myndarheimila. Eg held að mig hafi
einhverntíma endur fyrir laungu dreymt um
að allar íslenskar sveitir væru samansettar
úr þvílíkum myndarheimilum: glæsilegar
hvirfíngar smárra hagkvæmra fjölskyldu-
húsa sem skipað er umhverfis volduga menn-
íngarhöll handa því fólki sem á landið og
ræktar það, — einsog lundur umhverfis hlyn.
Hið stóra miðhýsi „lundarins“ átti vitaskuld
að vera í senn andleg aflstöð heimilisins og
fyrstaflokks hótel fólksins. Við þessu líka
híbýlaprýði fanst mér að þeir ættu að lifa
sem eiga og rækta íslenska jörð.
Einhver kaldhæðni finst mér liggja í því,
að berklaveikir menn, og ekki horskir bænd-
ur landsins skuli hafa framkvæmt þennan
gamla draum um nýtísku íslensk myndar-
heimili til sveita. Af hverju gánga þeir ekki
á undan sem hraustir eru? Því er svarað
til: berklaveikir menn fá alstaðar penínga.
Ég svara: hraustir menn geta líka feingið
penínga. Þá er sagt: það er einginn vandi
fyrir þá berklaveiku, þeir hafa happdrætti.
Mætti ég skjóta því inn að bændur hafa líka
sitt af hverju þó þeir hafi ekki happdrætti;
þeir hafa til dæmis kýr. Þessu er að vísu
ekki neitað, heldur sagt sem svo: reykja-
lundarmenn fá alskonar fríðindi. Svar: bænd-
ur fá líka hitt og annað uppbætt.
Þannig er haldið áfram að reyna að sanna
mér að aungvir geti sett upp verulegt mynd-
arheimili með nútímabrag til sveita á Islandi,
nema þeir hafi berklaveiki.
Draumar skáldanna reynast oft helsti fjar-
stæðukendir. Bændur kæra sig ekki um
að laga sig að draumaríngli. í meira en
hundrað og fimtíu ár hafa öll íslensk góð-
skáld lofsúngið silfurtærar ár þar sem þær
bruna fram til sjár, „skínandi ár að ægi
blám“. Víða í sveitum kem ég að þessum ám
sem höfuðskáldin hafa verið að lofsýngja
fyrir tærleik sinn kynslóð frammaf kynslóð,
og hvað sé ég? Börnum sveitasælunnar dett-
ur ekki í hug að taka mark á Jónasi Hall-
grímssyni eða Steingrími og svoleiðis köll-
um, heldur nota þessar frægu silfurtæru ár
skáldanna til að kasta í þær ónýtu ryðjárni,
gömlum koppum, rifnum dýnum eða brotn-
um dívönum, dauðum hundum og hænsnum
og þar frammeftir götunum. Rödd skáldanna
dregur skamt. En meðan til eru myndar-
heimili sem lýsa kríngum sig í sveitum
landsins, staðir þar sem þrifnaður, smekkur
og siðmenníngaráhugi fær að dafna, þá er
ekki ástæða til að örvænta.
Halldór Laxness.
I*ann dag, sem Iieimurinn er orðinn góður hæltir
skáldið að finna til, en fyr ekki. En um ieið hættir
hann Iíka að vera skáld. — (í.axness).
Reykjalundur
3