Morgunblaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2015
SEPT O AID eru þurrfrystar örverur tilbúnar til
að brjóta niður allan lífrænan úrgang í rotþróm.
Kemi • Tunguhálsi 10, 110 Reykjavík • www.kemi.is • Sími: 415 4000
Opið: Mánudag - fimmtudags: Frá kl. 8.00-17.30. Föstudaga: Frá kl. 8.00-17.00.
KOMDU ROTÞRÓNNI
Í LAG MEÐ
SEPT-O-AID
UMHVER
FISVÆN
VARA F
RÁ KEM
I
Samsetning 13 mismunandi örvera hjálpar til að vinna á og minnka fastan úrgang
og breyta í fljótandi form ásamt því að eyða allri ólykt frá rotþrónni. Einfalt í notkun;
sett í klósettskálina og beðið í 20 mínútur, því næst er efninu skolað niður.
SVIÐSLJÓS
Brynja D. Guðmundsdóttir
brynjadogg@mbl.is
Vigfús Bjarni Albertsson sjúkra-
húsprestur veit um mörg dæmi þess
að barn sem hefur misst annað for-
eldri sitt missi jafnframt tengsl við
upprunafjölskyldu. Hann segir
nokkra þætti geta verið að baki.
Stundum sé um að ræða sorgar-
viðbrögð en sumt fólk dragi sig í hlé í
vanmætti sínum eftir andlát; óunnin
mál í fjölskyldum og gamlar deilur í
tengslum við skilnað geta líka valdið
þessu en einnig kemur stundum upp
sú staða fljótlega eftir missi að eftir-
lifandi foreldri stofnar til nýs sam-
bands sem verður í forgangi. „Svona
staða einskorðast ekki við fráskilda
foreldra,“ segir Vigfús.
Ósk deyjandi foreldra
Vigfús segir bæði geta verið um að
ræða vangetu hjá öfum og ömmum og
foreldrum sjálfum. „Fullorðna fólkið
ræður ekki við að bera ábyrgð á þess-
um tengslum, þetta getur verið á
báða bóga en það er gríðarlega mik-
ilvægt að varðveita rétt barns til að
vera í tengslum við uppruna-
fjölskyldu sína. Ég er með nokkur
dæmi í huganum þar sem deyjandi
foreldri hefur óskað sérstaklega að
passað verði að barn verði áfram í
tengslum við sína fjölskyldu og maður
hefur séð það virt að vettugi. Þetta er
ekki algengt en þetta gerist.“ Stund-
um semur fólk um umgengni fyrir
andlát, slíkt samkomulag er sjaldnast
virt að vettugi svo Vigfús viti til.
Hann hefur oft átt slík samtöl við fjöl-
skyldur áður en foreldri deyr og legg-
ur áherslu á mikilvægi þess að sam-
komulag sé unnið sem sameiginleg
fjölskylduvinna í aðdragandanum.
„Þegar barn verður fyrir svona áfalli
og sorg rofna tengsl og við reynum að
laga heilsu þeirra með því að bæta
tengsl.“
Rannsókn að hefjast
Sigrún Júlíusdóttir, prófessor í fé-
lagsráðgjöf við Háskóla Íslands og
fjölskylduráðgjafi, er í forsvari fyrir
rannsókn um réttarstöðu og velferð
barna við andlát foreldris. Í rann-
sókninni verður staðan hérlendis yfir-
farin og þjónustan, sem veitt er, borin
saman við þjónustuna á Norður-
löndum. Sigrún segir Noreg standa
einna fremst á þessu sviði. Þar hafi já-
kvæðri umræðu verið haldið uppi um
mikilvægi þess að gæta tengsla barns
við ættingja sína. Þar starfa teymi
sérfræðinga við að styðja og fræða
aðstandendur um sorgarferli barna
vegna missis og hvernig best sé að að-
stoða barnið í þeim aðstæðum.
Íslensk teymi þarf að efla
Á Landspítalanum starfar teymi
presta og sérfræðinga en Sigrún telur
að umfang aðstoðarinnar mætti auka.
Telur hún einnig mikilvægt að grunn-
skólakennarar séu betur þjálfaðir til
að geta ráðið við og jafnvel leiðbeint
foreldrum um hvernig heppilegast sé
að styðja barn og vernda eftir missi
foreldris eða annars ástvinar.
Jón Bjarnason, fyrrverandi ráð-
herra og alþingismaður, er einn
hvatamanna að þessu rannsókn-
arverkefni. Eftir lát dóttur sinnar
upplifði hann hversu mikilvægt það
er að viðhalda föstum tengslum við
ungan dótturson. Jón segir reglu-
bundin tengsl auka öryggi hjá
barninu. „Barn upplifir oft nándina
við tilvist hins látna foreldris í gegn-
um áframhaldandi fast samband við
ættingja, ekki síst afa og ömmu og
systkini þess látna. Þetta fasta sam-
band í góðu samkomulagi er barninu
og öllum aðstandendum þess mjög
dýrmætt,“ segir Jón.
Sigrún leggur áherslu á að stöð-
ugleika í lífi barnsins sé ekki raskað
frekar eftir andlát foreldris. „Rann-
sóknir sýna að það má minnka skað-
semi eða langtímaáhrif missis með
því að draga úr röskun og frekara
álagi á tilfinningatengslum og að-
stæðum barns við áfall eins og dauðs-
fall eða skilnað. Það gerist með því að
það séu einhverjir farvegir fyrir
stuðning og að löggjöf geti haft við-
horfsmótandi áhrif um viðbrögð, um-
gengni og samskipti eftir dauðsfall,
skilnað eða annan missi í fjöl-
skyldum,“ segir Sigrún. Viðmæl-
endur eru sammála um mikilvægi
þess að barnalögin verði þróuð áfram
svo þau taki alltaf mið af réttindum
barna og þörfum.
Mikilvægt að
viðhalda
tengslunum
Sorg Mikilvægt er að aðstoða börn í sorgarferli sínu. Börn syrgja ekki með sama hætti og fullorðnir.
 Ætla að rannsaka réttarstöðu og
velferð barna við andlát foreldris
Ömmur og afar geta krafist úr-
skurðar frá sýslumanni um um-
gengni við barnabarn sitt þegar
foreldri á ekki kost á að rækja um-
gengnisskyldur sínar. Réttur þessi
einskorðast ekki við ömmur og afa
heldur nána vandamenn. Byggist
ákvæðið á réttindum barns til að
viðhalda tengslum við uppruna-
fjölskyldu sína en við lagabreytingu
árið 2012 var þessi réttur barns
tekinn til sérstakrar skoðunar.
Hrefna Friðriksdóttir, dósent við
lagadeild Háskóla Íslands, segir
þessi réttindi barns ólík rétti for-
eldris og barns til að njóta um-
gengni, rétturinn sé alls ekki jafn-
ríkur og þegar um ræðir foreldri.
„Það þarf í raun að rökstyðja sér-
staklega að barn hafi gott af því að
umgangast með reglubundnum
hætti aðra en foreldra sína.“ Ekki
er úrskurðað um umgengni ann-
arra aðila en foreldra ef báðir for-
eldrar eru til staðar í lífi barnsins.
Sjaldnast ágreiningur
Þegar annað foreldri getur
skyndilega ekki rækt umgengni við
barn sitt er algengast að barn haldi
áfram að eiga umgengni við ná-
komna vandamenn þess foreldris.
Oftast er þessi umgengni óformleg
og veldur hún sjaldnast deilum. Ná-
ist ekki samkomulag um umgengni
vandamanna við barn má leita til
sýslumanns og fara fram á úrskurð
um tiltekna umgengni við barn.
Samkvæmt upplýsingum frá
embætti sýslumannsins í Reykjavík
er algengast að amma og afi sæki
um umgengni þegar annað foreldra
hefur lögheimili erlendis og getur
af þeim sökum ekki rækt umgengni
við barnið. Önnur tilvik koma þó
vissulega einnig til greina, til að
mynda þegar um ræðir andlát for-
eldris eða fangelsisvist. Ekki feng-
ust upplýsingar um fjölda úrskurða
sem fallið hafa í svona málum.
Erfitt mat
Þegar sýslumaður leysir úr um-
gengnismáli sem þessu er útgangs-
punkturinn hvort umgengni sé til
hagsbóta fyrir barnið. Hvorki
ömmur og afar né aðrir nákomnir
njóta sjálfkrafa réttar til umgengni
við barn þrátt fyrir að heimilt sé að
krefjast slíks úrskurðar. „Þetta er
erfitt mat fyrir sýslumann, hann
þarf til dæmis að meta aldur barns-
ins, stöðu barns, þroska og tengsl
barnsins við þá sem krefjast um-
gengninnar. Hann verður líka að
meta þessi samskipti, hvort það sé
raunhæft að barninu geti gagnast
eða það notið umgengni ef það er
mjög hörð deila eða ágreiningur,“
segir Hrefna.
Þeir aðilar sem geta óskað um-
gengni eru ekki skýrt tilgreindir í
lögunum heldur talað um nána
vandamenn foreldris sem ekki get-
ur notið umgengni. Það er fræði-
legur möguleiki að vinafólk for-
eldris gæti sótt um en Hrefna segir
þó að eftir því sem tengslin verða
fjarlægari dragi verulega úr líkum
á því að það yrði talið augljóslega
til hagsbóta fyrir barn. Helst er átt
við ömmur og afa en einnig gæti
annar náinn ættingi, t.d. systkini
foreldrisins, komið til skoðunar.
Ekki er að finna fjöldatakmörkun í
lögunum en Hrefna telur hæpið að
það yrði talið til hagsbóta fyrir
barnið að hafa reglubundna um-
gengni við of marga. Ef ekki næst
að semja um mál og sýslumaður
fellst ekki á að úrskurða um um-
gengni er hægt að skjóta málinu til
innanríkisráðuneytisins. Litið er
svo á að niðurstaða frá ráðuneytinu
sé endanleg en þó er hægt að höfða
mál fyrir dómstólum. Ef aðstæður
breytast síðar má leita aftur til
sýslumanns og fara fram á nýjan
úrskurð um umgengni.
Byggt á réttindum barnsins
 Nákomnir ættingjar geta óskað eftir úrskurði um um-
gengni við barn þegar foreldri getur ekki rækt umgengni
Tæplega 100
kettir voru fang-
aðir í gildrur í
Reykjavík á síð-
asta ári. Að sögn
Guðmundar
Björnssonar,
rekstrarstjóra
meindýravarna
hjá Reykjavík-
urborg eru reglu-
lega settar upp
kattagildrur í kjölfar kvartana frá
íbúum. „Þeir fara stundum í barna-
vagna, fara inn í íbúðir og skíta hér
og þar. Við eigum að bregðast við
því og gerum það með því að leggja
út búr,“ segir Guðmundur.
Farið er með handsamaða ketti í
Kattholt þar sem greiða þarf 5000
kr. fyrir ómerkta ketti en merktir
kettir bíða þess að eigendur sæki þá.
„Reglurnar eru nokkuð gallaðar því
kettirnir eru komnir á stjá skömmu
eftir að við sækjum þá,“ segir Guð-
mundur. Hann segir þó sjaldgæft að
sömu kettirnir séu fangaðir aftur.
vidar@mbl.is
Fjöldi katta í gildr-
um vegna kvartana
Köttur Margir kett-
ir lenda í gildrum.