Fréttablaðið - 07.01.2015, Blaðsíða 30

| 10 7. janúar 2015 | miðvikudagur
Allar þjóðir eiga gríðarlega mikið
undir nýsköpun. Í henni felst aukin
framleiðni bæði vinnuafls og fjár-
magns. Aukin framleiðni er undirstaða
sjálfbærrar hagvaxtarþróunar, þar sem
vöxtur getur orðið meiri og stöðugri
en ella. Það er eftirsóknarvert fyrir allar
þjóðir að skapa slíkt umhverfi. Fyrir
okkur á Íslandi er þetta í raun enn
mikilvægara, enda er hagkerfið lítið og
áskorunin að ná stærðarhagkvæmni
því meiri en víðast annars staðar. Við-
skiptaumhverfi á Íslandi þarf að ýta
undir frumkvöðlastarf og nýsköpun.
Margt hefur áunnist en það bíða okkar
líka áskoranir á nýju ári.
Stjórnvöld hvetja til nýsköpunar
Það er fagnaðarefni að stjórnvöld hafa
stigið nokkur markviss skref á sviði
nýsköpunar og frumkvöðlastarfs í sam-
starfi við atvinnulífið. Má þar nefna
stefnu og aðgerðaáætlun Vísinda- og
tækniráðs til ársins 2016 þar sem til
stendur að stórefla Tækniþróunar-
sjóð og aðra samkeppnissjóði á sviði
rannsókna og nýsköpunar. Einnig er
jákvætt að stjórnvöld ákváðu að halda
áfram á þeirri vegferð að veita fyrir-
tækjum skattaafslátt vegna útgjalda til
rannsókna og þróunar. Þá hefur orðið
vitundarvakning á mikilvægi raun-
greina- og tæknimenntunar sem þegar
hefur skilað árangri í auknum fjölda og
gæðum útskrifaðra nemenda í þeim
greinum.
„Gjaldeyrisheft“ nýsköpun
Eitt af einkennum nýsköpunarstarfsemi
er að hún kallar fram nokkuð grimma
samkeppni milli þjóða um fjármagn
og frumkvöðla. Ýmsar þjóðir hafa mjög
skýra stefnu í þessum efnum og vinna
markvisst að því að laða til sín fyrirtæki
sem hafa burði til að vaxa hratt. Að
mati okkar hjá SI er of lítið talað um
íslenskan veruleika í þessu samhengi.
Við höfum búið við gjaldeyrishöft svo
árum skiptir. Einn angi þeirra er að
skilvirkni hefðbundins flæðis gjald-
eyris tapast. Stóru fyrirtækin okkar fá
vissulega undanþágur frá höftunum
hvað varðar þeirra daglegu störf, en
eftir stendur að eðlilegar peningatil-
færslur svo sem við arðgreiðslur, kaup
og sölu hlutabréfa og ýmsar fjármögn-
unarfærslur eru fastar í viðjum óskil-
virks kerfis sem eykur óvissu og dregur
úr samkeppnishæfni á alþjóðlegum
markaði. Höftin bitna því harkalega á
þeim fyrirtækjum sem þurfa að vaxa
og hafa burði til að stækka út í heim.
Hjá íslenskum frumkvöðlum kemur
æ oftar upp sú spurning hvort það
sé rétt ákvörðun að stofna fyrirtæki
á Íslandi. Til mikils er að vinna að
frumkvöðlarnir sjái sér hag í að byggja
upp fyrirtæki sín hér en ekki annars
staðar, enda værum við þá að missa úr
landi öll þau verðmæti og reynslu sem
verður til með nýju fyrirtæki. Það er líka
afleitt að sum fyrirtæki kjósa að færa
starfsemi til útlanda vegna haftanna.
Niðurstaðan er því miður sú að skuggi
gjaldeyrishafta leggst yfir íslenskt
nýsköpunarumhverfi. Það er erfitt að
selja erlendum fjárfestum bjart og
gott umhverfi þegar svo er. Vaxtafyrir-
tækin ættu því að vera stjórnvöldum
efst í huga þegar afnám gjaldeyrishafta
verður útfært.
Atvinnulífið styður við nýsköpun
Við hjá SI höfum í samstarfi við iðnað-
ar- og viðskiptaráðuneyti og fleiri ráðu-
neyti staðið að Hátækni- og sprotavett-
vangi. Markmiðið er að skapa hér
samkeppnishæft umhverfi til nýsköp-
unar og framleiðniaukningar. Eitt af því
sem horft er til er aukið einkafjármagn
til nýsköpunar. Það er enn þá vöntun
á fjármagni til áhættufjárfestinga og
sem hlutfall af landsframleiðslu er fjár-
festingin töluvert lægri en í löndunum
sem við berum okkur saman við. Við
höfum séð lífeyrissjóðina stíga jákvæð
skref í þessa átt og þeir virðast tilbúnir
til að láta meira að sér kveða. Það er
mjög mikilvægt.
Tækifærin á nýju ári
Það er verk að vinna á nýju ári. Það er
forgangsatriði að áætlun um afnám
hafta tryggi að Ísland sé ákjósan-
legur og varanlegur áfangastaður fyrir
nýsköpunarstarfsemi. Miklar væntingar
eru bundnar við fyrirheit ríkisstjórnar-
innar um að innleiða skattalega hvata
til hlutafjárkaupa í nýsköpunar- og
vaxtarfyrirtækjum og að efla markað
fyrir viðskipti með slík bréf. Svo má
ekki gleyma því að nýsköpun er og
þarf að vera í öllum greinum. Þannig
aukum við framleiðni – sem er stóra
verkefnið.
Ekki má
gleyma því
að nýsköpun er og
þarf að vera í öllum
greinum.
Á síðasta ári lagði fjármálaráð-
herra, Bjarni Benediktsson, fram
frumvarp á Alþingi til breytinga á
lögum um fjármálafyrirtæki. Tölu-
verðar umræður urðu um einn
þátt þessa frumvarps er laut að
kaupaukakerfi fjármálafyrir-
tækja eða bónuskerfi. Til stóð
að slaka örlítið á einum ströng-
ustu takmörkunum á kaupauk-
um sem þekkjast í hinum vest-
ræna heimi og færa gildandi
reglur nær viðmiðum Evr-
ópusambandsins. Annál-
aðir álitsgjafar risu þá
upp á afturlappirnar,
mótmæltu hugmynd-
um þessum harðlega
og dylgjuðu jafnvel um
að annarlegar hvatir
lægju að baki tillögu
ráðherra.
Málefnalega umræðu skortir
Eftir hrun hefur lítið farið fyrir
málefnalegri umræðu um kaup-
aukakerfi eða íhlutun löggjafans í
tilhögun þessara kerfa. Þess í stað
hafa fjölmiðlar og álitsgjafar barist
gegn því að starfsmenn einkafyrir-
tækja, sem auka verðmæti hlutað-
eigandi fyrirtækja, fái sanngjarna
hlutdeild í þeirri aukningu. Kross-
ferð þeirra sem svo tala er óskiljan-
leg.
Afskipti löggjafa slæm
Það er bæði óskynsamlegt og óeðli-
legt að löggjafinn hlutist til um
ráðningarkjör einkafyrirtækja.
Markmið kaupaukakerfa er að
skapa hvata fyrir starfsmenn til að
auka verðmætasköpun fyrirtækis.
Hvort þetta takist veltur auðvitað
að meginstefnu til á því hvernig
tekst til með hönnun slíks kerfis og
hún á að sjálfsögðu að vera á ábyrgð
hlutaðeigandi fyrirtækja. Fyrirtæk-
in eru best til þess fallin að meta
hvernig beri að haga kerfinu þannig
að ákjósanlegu markmiði verði náð.
Staðlað kerfi fyrir alla, hannað af
löggjafanum, mun missa marks.
Hver á að njóta aukins ábata?
Það skýtur skökku við að hinir
sömu spámenn og gagnrýna kaup-
aukakerfi, brynna einnig músum
vegna hækkandi launa hjá fjár-
málafyrirtækjum. Hækkandi laun
eru þó líklegast afleiðing hinna
ströngu reglna um kaupaukakerfi.
Svo virðist sem þessum aðilum
þætti raunar farsælast að starfs-
menn fjármálafyrirtækja hefðu
lág laun og engar væntingar um
kaupauka. Eðlilegt er að álykta
að þeir vilji þá að hluthafar fái
alla verðmætasköpun hlutaðeig-
andi fyrirtækja, þar sem aukin
verðmætasköpun má hvorki fara
í hærri laun né kaupauka starfs-
manna. Miðað við orðræðuna verð-
ur þeirrar skoðunar þó varla vart.
Orðræða álitsgjafanna virðist því
miður sú að enginn skuli fá hin
auknu verðmæti sem verða til við
betri rekstur – þá verða álitsgjaf-
arnir fyrst sáttir.
Því miður fékk tillaga fjármála-
ráðherra ekki þinglega meðferð á
liðnu ári. Tilefni er því til að skora
á ráðherra að taka fyrri tillögu til
endurskoðunar og mæla fyrir auk-
inni tilslökun takmarkana á kaup-
aukagreiðslum, þannig að auka
megi frelsi einkafyrirtækja til
ábata fyrir fyrirtækin, starfsmenn
þeirra og samfélagið í heild.
Til varnar kaupaukakerfi
Hin hliðin
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir
héraðsdóms-
lögmaður á LEX
S
egja má að stjórnmálaumræðan hafi byrjað
með hvelli strax á fjórða degi ársins þegar
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson sagði í þætt-
inum Sprengisandi á Bylgjunni að búast
mætti við tillögu um Evrópusambandið á yfi r-
standandi þingi. Viðbrögðin létu ekki á sér
standa. Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi utanrík-
isráðherra, gagnrýndi Sigmund í gær. Það gerði Vil-
hjálmur Bjarnason, þingmaður Sjálf-
stæðisfl okksins, líka. Í kvöldfréttum
Stöðvar 2 sagðist hann ekki geta
stutt slíka tillögu í utanríkismála-
nefnd.
Eftir að Samfylkingin og VG
ákváðu að hefja aðildarviðræður við
Evrópusambandið á síðasta kjör-
tímabili, þvert gegn stefnu VG, var
ákveðið skömmu fyrir kosningar að
gera hlé á aðildarviðræðum. Vænt-
anlega vegna þess að málið þætti
ekki til þess fallið að afl a VG vin-
sælda í kosningunum 2013. Og þar
er staða málsins óbreytt um það bil
tveimur árum seinna.
Það ætti svo sem ekki að koma
neinum á óvart ef Gunnar Bragi
Sveinsson utanríkisráðherra tæki
ákvörðun um að leggja fram til-
lögu um að hætta formlega aðildar-
viðræðum. Slík tillaga er beinlín-
is boðuð í þingmálaskrá sem gerð
var opinber í haust. Eftir stendur
spurningin hvort slík tillaga yrði
skynsamleg. Gríðar legur tími fór í
umræður um málið þegar utanríkis-
ráðherra lagði fram sambærilega tillögu fyrir ári.
Orðræða og háttalag á þinginu varð með þeim hætti
að enginn þingmaður getur verið stoltur af og þingmál-
ið ekki afgreitt.
Eftir stóð að ýmis mál, sem lögð voru fram í þinginu,
voru enn eftir óafgreidd við þinglok.
Ég velti því fyrir mér hvort ekki yrði skynsamlegra
að halda stöðu mála varðandi ESB óbreyttri fram að
næstu kosningum. Þá væri vel við hæfi að frambjóð-
endur mótuðu sér skýra stefnu um aðild að Evrópusam-
bandinu, sem gæti orðið grundvöllur að afstöðu kjós-
enda til þeirra í kosningunum. Ég leyfi mér að fullyrða
að sú stefna hafi verið mjög óskýr fyrir síðustu kosn-
ingar. Og hugsanlega myndi þá koma til nýs framboðs
hægrimanna sem krefjast aðildar.
Núna í næstu framtíð eru hins vegar brýnni málefni
fyrir ríkis stjórnina og Alþingi að leita úrlausnar á en
Evrópusambandsmál.
Þar nefni ég fyrst og fremst kjaraviðræður, úrlausn á
málum sem tengjast fjármagnshöftum og mótun fram-
tíðarstefnu í peningamálum.
Þá þarf Alþingi einnig að afgreiða önnur brýn mál
eins og frumvarp félagsmálaráðherra um framtíðar-
skipan húsnæðismálalána, frumvarp fjármálaráðherra
um opinber fjármál og frumvarp til að rýmka fjárfest-
ingaheimildir lífeyrissjóða.
En tvö síðarnefndu þingmálin voru lögð fram á síð-
asta þingi án þess að þau yrðu afgreidd.
Vel hægt að bíða með að slíta viðræðum við ESB:
Mikilvæg mál yrðu
sett í biðstöðu
Núna í næstu
framtíð eru hins
vegar brýnni
málefni fyrir
ríkisstjórnina og
Alþingi að leita
úrlausnar á en
Evrópusam-
bandsmál.
Markaðshornið
Jón Hákon Halldórsson
jonhakon@frettabladid.is
Nýsköpun á nýju ári
Skoðun
Almar Guðmundsson
framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins
Svolítil hækkun á mörkuðum eft ir fall út af olíuáhyggjum
KAUPHÖLLIN Miðlarar á gólfinu í Kauphöllinni í New York í Bandaríkjunum vörpuðu öndinni léttar í gær eftir að hlutabréf hækk-
uðu örlítið í verði. Daginn áður höfðu þau hrapað í verði, vegna mikils ótta um áframhaldandi lækkun olíuverðs. FRÉTTABLAÐIÐ/AFP
0
3
-1
2
-2
0
1
5
2
3
:5
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
7
B
-3
7
D
C
1
7
7
B
-3
6
A
0
1
7
7
B
-3
5
6
4
1
7
7
B
-3
4
2
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
4
8
s
_
6
_
1
_
2
0
1
5
C
M
Y
K