Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.2009, Blaðsíða 32

fimmtudagur 30. apríl 200932 Helgarblað
Jóhannes Jónsson hefur verið á tánum þau tuttugu ár sem hann hefur rekið verslanir Bónuss og segir
verslunarrekstur aldrei öruggan. Honum finnst umræðan um útrásarvíkinga sem ábyrgðarmenn hrunsins
á rangri braut og á þar ekki aðeins við umræðu um son sinn, Jón Ásgeir. Í viðtali við Erlu Hlynsdóttur segir
Jóhannes frá bruðlinu í gömlu viðskiptabönkunum, þunglyndi föður síns og deilunni við Davíð Oddsson.
„Ég er bara sáttur við mitt. En ég er
ekkert bullandi ríkur eða svoleiðis ef
það er það sem þú ert að fiska eftir.
Við í fjölskyldunni höfum hins vegar
verið mjög vel stæð í gegnum tíðina.
Við vorum skítblönk þegar við byrj-
uðum með Bónus. Hlutaféð var upp-
haflega ein milljón. Síðan hefur þetta
sveiflast upp og niður,“ segir Jóhann-
es Jónsson, stofnandi Bónuss, spurð-
ur um eigin fjárhag.
8. apríl voru 20 ár liðin frá því að
fyrsta Bónusverslunin var opnuð í
Skútuvoginum. Skrifstofa Jóhannes-
ar er þar í kjallaranum enn þann dag
í dag.
Verslanirnar eru orðnar 28. Fyrir
skemmstu var opnuð ný búð á Ak-
ureyri og stuttu áður stór verslun á
Korputorgi. „Það hefur farið ótrú-
lega vel af stað,“ segir Jóhannes um
Bónusbúðina á Korputorgi sem er
sú stærsta hingað til. Viðskiptin virð-
ast því halda sér þótt góðærið sé úti
í bili.
Snargeggjaðir vextir
En hvað með rekstur Bónusverslan-
anna í heild sinni? Er hann í hættu?
„Nei, það held ég ekki. En hvað er
tryggt í dag? Vextirnir eru snargeggj-
aðir. En Bónus er mjög tryggt fyrir-
tæki. Ég held að það þurfi eitthvað
mikið að ganga á áður en það yrði
tekið úr höndunum á mér.“
Jóhannes er vel meðvitaður um
að ekkert er öruggt í viðskiptum.
„Ef þú ert í viðskiptum hefur þú allt-
af áhyggjur af framtíðinni því þú ert
með húsbónda yfir þér sem er neyt-
andinn. Þú veist aldrei hvað gerist á
samkeppnisgrunni. Þú þarft alltaf að
vera á tánum til að reyna að tryggja
þig en þú ert aldrei tryggur.“
Hefur þú þá verið á tánum í tut-
tugu ár?
„Já, ég hef verið það. Ég segi það
alveg eins og er. Ég hef aldrei verið
rólegur. Ég hef alltaf verið að bæta
við til að gera hlutina öruggari en
þú ert aldrei öruggur. Maður hefði
kannski talið sig öruggan fyrir tveim-
ur árum þegar allt var í blóma en síð-
an verður hrun í heimsviðskiptum,“
segir Jóhannes sem er meðvitaður
um að allt er í lífinu hverfult.
Ver útrásarvíkingana
Ótrúlega stutt er síðan útrásarvík-
ingar voru helstu hetjur Íslendinga
en framarlega í hópi þeirra er Jón Ás-
geir, sonur Jóhannesar, fyrrverandi
forstjóri Baugs. Sú aðdáun hefur hins
vegar snúist upp í andhverfu sína
eftir efnahagshrunið og vilja marg-
ir meina að þeir sem voru ákafastir í
íslensku útrásinni hafi hreinlega sett
landið á hausinn.
Það hlýtur að vera sárt að manns
eigin sonur sé talinn ábyrgur fyrir
slíku.
„Já, það er það náttúrlega. En ég
veit betur, og þess vegna er ég sátt-
ari. En við erum líka búin að tapa
miklu. Við erum ekkert undanskilin
í því,“ segir Jóhannes. Honum finnst
umræðan um útrásarvíkingana hins
vegar á rangri braut.
„Það sem mér finnst vanta í um-
ræðuna um útrásarvíkingana og
þessa menn sem voru að reyna að
stækka Ísland er að það kemur aldrei
fram að þeir peningar sem þeir höfðu
á milli handanna, þeir voru notaðir
til að gera eitthvað, þeir voru notaðir
til að kaupa eitthvað, þeir voru not-
aðir í þágu þjóðfélagsins. Það nutu
þess allir hérna. En þegar þú lendir
líka í alheimskreppunni sem verður
þess valdandi að eignir þínar minnka
um helming en skuldirnar hækka um
helming, er orðið ansi langt á milli.
Þetta þekkir hver einasti Íslendingur
sem á íbúð sem hann skuldar í. Virði
hennar hefur lækkað en skuldirnar
hækkað.“
Finnst þér þá gagnrýni á útrásar-
víkingana í heild sinni vera ósann-
gjörn eða aðeins gagnrýni á Jón Ás-
geir?
„Bara í heildina. Þessir menn voru
ekkert að reyna að gera eitthvað sem
ekki borgaði sig. Þeir voru að reyna
að gera hluti sem myndu líka skila
arði fyrir samfélagið.“
Þú ert þá ekki sammála því að
þeir hafi sett Ísland á hausinn?
„Nei, alls ekki. Ég ætla engum í
viðskiptalífinu svo illt að vera þannig
innrættur.“
Því er augljóst að Jóhannes er alls
ekki sammála því að útrásarvíking-
arnir þurfi að biðjast afsökunar og
honum finnst tal um að frysta eign-
ir þeirra fásinna. „Þeir sem tala um
þetta vita ekki einu sinni sjálfir hvaða
eignir þeir vilja láta frysta. Það er
eins og með Icesave-málið. Þeir pen-
ingar eru einhvers staðar, hvort sem
þeir eru í tónlistarhúsinu niðri í bæ
eða annars staðar. Þetta gengur út á
að gera þessa aðila svo tortryggilega,
eins og þeir hafi tekið á móti pening-
um og hent þeim, eða ígildi þess.“
Jón Ásgeir laskaður
Áður en Bónus var stofnað starf-
aði Jóhannes í 25 ár hjá Sláturfélagi
Suðurlands. Jón Ásgeir byrjaði barn-
ungur að aðstoða föður sinn þar sem
hann var verslunarstjóri hjá Slátur-
félaginu. „Hann var bara sex, sjö ára
þegar hann fór að fylla á kókkælinn
og vildi koma með í vinnuna. Við
erum búnir að vera í á annað hundr-
að ár í beinan karllegg í verslunar-
rekstri.“
Þeir feðgar hafa unnið afar náið
saman í gegnum árin þó samskipt-
in hafi eilítið minnkað hin síðustu ár.
„Jón Ásgeir hefur mikið verið erlend-
is. Samskiptin eru því ekki eins mik-
il og þegar við vorum að vinna hér
saman í kjallaranum,“ segir Jóhann-
es en blaðamaður sótti hann heim
á skrifstofuna í kjallara Bónuss við
Skútuvog þar sem ævintýrið hófst.
Þó Jón Ásgeir sé erlendis tala þeir
þó alltaf mikið saman. „Annan hvern
dag. Eitthvað svoleiðis.“
Jóhannes viðurkennir að hann
hafi áhyggjur af syni sínum á þessum
síðustu og verstu tímum. „Náttúru-
lega hefur maður áhyggjur af öllu.
Hann er eins og aðrir búinn að tapa
mjög miklu og er mjög laskaður. Þó
maður reyni að taka þessu með stó-
ískri ró er þess bara ekki alltaf kostur.
Ég hef áhyggjur af honum og öllum
í kringum mig,“ segir Jóhannes en
margir fjölskyldumeðlimanna starfa
í viðskiptalífinu. Þar á meðal er Krist-
ín, dóttir Jóhannesar, sem rekur fjár-
festingafyrirtækið Gaum en nokkuð
hefur tínst úr eignasafni þess. „Mað-
ur getur hugsað til baka og sagt að
maður hefði átt að fara varlegar í hitt
eða þetta, en það veit enginn sína
ævina fyrr en öll er. Ég er ekki tilbú-
inn til að fara að kenna neinum um
neitt í sambandi við okkur. Þetta
bara fór svona. Það er ekki þar með
sagt að fólk gefist upp.“
Þorir ekki á hestbak
Jóhannes hefur alla tíð verið mikill
vinnuþjarkur. Áhugamál utan vinn-
unnar hafa hins vegar ekki verið fjöl-
skrúðug þar til hin síðustu ár. „Þá fór
ég að leika mér svolítið í golfi. Konan
mín er mér samstiga í því. Við byrj-
uðum fyrir einhverjum fimm árum.
Við höfum verið í golfklúbbnum á
Akureyri. Á sumrin er ég mest fyrir
norðan. Þá reynum við að fara nokk-
uð þétt,“ segir Jóhannes. Hann held-
ur tvö heimili, annað á Seltjarnarnesi
en hitt við Vaðlaheiði á Norðurlandi.
Ertu góður í golfi?
„Nei, ég er ekki góður,“ segir Jó-
hannes brosandi. „Ég tek ekki þátt í
mótum eða svoleiðis. Ég hef engan
ákafa í að koma forgjöfinni niður. Ég
hef gaman af þessu fyrir mig og það
er nóg. Svo er ég líka með fjórhjól
fyrir norðan. Við förum stundum á
Vaðlaheiðina. Það er svo ótrúlega
fallegt þar,“ segir Jóhannes og tekur
fram að konan hans hafi ekki síður
gaman af fjórhjólaferðum.
Árlega fara þau í lengri ferðir með
skipulögðum hópi. Síðustu sumur
hafa þau ekið á hálendið í um tut-
tugu manna hópi og stefna þau á að
fara í enn eina ferðina í september.
Hvað er það sem heillar þig við
fjórhjólaferðir?
„Það er bara gaman að fara út og
láta gamminn geisa. Ég þori ekki á
hestbak. Ég hef betra vald á þessu.
Þó þetta sé líka stórhættulegt ef óvar-
lega er farið.“
Hætti að vera skemmtilegur
Hann segir gleðistundir lífs síns
vera ótal margar og hefur sannar-
lega komist að því hvað það er sem
gefur lífinu gildi. „Ef ég lít til baka sé
ég að allt hefur gengið vel í sjálfu sér.
Ef maður hefur heilsu er það númer
eitt.“
Jóhannes var alltaf afar náinn
föður sínum en þeir störfuðu lengi
saman við verslunarstörf. Jóhannes
byrjaði þar snemma líkt og Jón Ás-
geir. Hann rifjar upp sín fyrstu störf
en faðir hans vann alla tíð fyrir Slát-
urfélagið.
„Ég sat í bíl sem keyrði út vörur
fyrir verslun sem faðir minn stjórnaði
og hljóp inn með pakkana. Þetta var
kjötbúð í Hafnarstræti 5. Ég var átta
ára þegar ég fékk fyrsta tvö hundr-
uð kallinn í kaup. Síðan hafa dottið
út ein jól þar sem ég hef ekki verið
viðloðandi verslun, þannig að þau
eru orðin sextíu árin sem ég hef verið
í þessum bransa. Maður ætti því að
kunna þetta nokkurn veginn.“
Faðir Jóhannesar var þó ekki jafn
heilsuhraustur og sonurinn og þeg-
ar Jóhannes var tæplega fimmtugur
veiktist faðir hans alvarlega. „Það var
þunglyndi sem hrjáði hann. Hann
lokaðist inni í sjálfum sér. Þetta er
eitthvert svartnætti sem leggst yfir
fólk. Við gátum ekki fundið neina or-
sök fyrir þessu. Þetta var ekkert sem
neinn gat skýrt. Þetta hvolfdist bara
yfir hann.“
Jóhannesi reyndist þungbært að
horfa upp á vanlíðan föður síns. „Við
vorum miklir félagar. Hann var veikur
í sextán ár, þangað til hann dó.“ Stuttu
áður en hann veiktist segist Jóhann-
es hafa séð fyrir sér að faðir hans gæti
farið að taka lífinu með ró og átt náð-
uga daga. „Hann var í ágætis efnum
þannig að hann hefði getað látið sér
líða vel og gert það sem hann lang-
aði til. Þess vegna held ég að mað-
ur verði að njóta hvers klukkutíma
þegar maður hefur það gott, því allt
er í lífinu hverfult. Það var ömurlegt
að horfa upp á hann veikjast. En það
gerir það að verkum að maður lærir
sjálfur að meta heilsuna.“
Góð heilsa er því það sem mestu
máli skiptir fyrir hamingjuna að mati
Jóhannesar. „Tvímælalaust.“
Um sextugt byrjaði Jóhannes
að stunda líkamsrækt af kappi. „Ég
hætti að drekka brennivín á sínum
tíma, hætti að reykja og var bara
virkilega vondur við mig,“ segir hann
kankvís.
Nú æfir hann þrisvar í viku undir
leiðsögn einkaþjálfara. „Hann pass-
ar upp á mig. Mér finnst þetta gefa
lífinu gildi.“
Jóhannes hefur sjálfur aldrei
fundið fyrir þunglyndi líkt og fað-
ir hans. „Nei, ég hef frekar verið til
vandræða í hina áttina,“ segir hann
og vísar brosandi til eigin athafna-
semi.
Drykkjan tók þó sinn toll. „Ég hafði
gaman af því að fá mér í glas. Ég fór
fyrst í meðferð 1986. Ég byrjaði aft-
ur að drekka eftir nokkur ár en hætti
svo alveg.“ Jóhannes viðurkennir að
hafa drukkið illa. „Já. En ekki dag eft-
ir dag. Fólki fannst ég hins vegar ekki
vera eins skemmtilegur og mér sjálf-
um fannst.“ Hann slær á létta strengi
þegar hann ræðir ástæður þess að
hann hætti að drekka. „Ætli ég hafi
ekki bara verið orðinn þreyttur. Þetta
er svoddan djöfulsins puð.“
Fyrir sex árum hætti hann síðan
að reykja. „Ég gerði það af miklum
ákafa. Ég byrjaði ekki að reykja fyrr
en ég var þrítugur. Svona á ég til að
taka hlutina með trompi.“
„Bruðl og della“ í bönkunum
Þó efnahagshrunið hafi haft sín áhrif
á einkahag Jóhannesar segist hann
ekki hafa þurft að gera gagngerar
breytingar á lífsstíl í kjölfarið. „Ég hef
aldrei farið út af teinunum með það.“
Jóhannes segist helst hafa leyft sér að
kaupa bíla og fjórhjól til að gera vel
við sig. „Ég hef líka kannski ferðast
meira erlendis en ég hef ekki verið í
neinu bulli. Ekki að mínu mati alla-
vega. En ég hef horft upp á ýmislegt
þar sem farið er offari. Ég fór í eina
eða tvær bankaferðir sem áttu ekki
beint við mig.“ Honum var þá boðið
til útlanda sem góðum viðskiptavini
en boðsferðir bankanna hafa ver-
ið mikið í umræðunni fyrir mikinn
íburð. „Svona bruðl og della gengur
ekki.“
Jóhannes gerði þó heldur vel við
sig þegar hann byggði glæsihýsið í
Vaðlaheiði. „Ég viðurkenni alveg að
ég hef kannski lagt of mikið í það. En
lentu ekki allir Íslendingar í því að
gera meira en þeir myndu gera í dag?
Ég held að þú finnir engan sem ekki
gerði það. Menn eru í vandræðum
með bílana sem þeir keyptu, með
húsin sem þeir byggðu. Þetta er alls
staðar. Það er auðvitað af því það var
svo auðvelt að fá peninga lánaða,“
segir Jóhannes.
Hann gagnrýnir yfirvöld fyr-
ir sína aðkomu að bankahruninu.
„Það komu engin aðvörunarljós frá
eftirlitsstofnunum samfélagsins.
Fjármálaeftirlitið og Seðlabankinn
brugðust alveg hrikalega. Alþingi átti
síðan að vera yfirstofnunin en þar
töldu menn sig stikkfrí.“
Jóhannes segir hrunið hafa kom-
ið mjög hart niður á Baugi sem
átti stóran hlut í Glitni en hann var
óvænt þjóðnýttur í septemberlok eft-
ir leynifund í Seðlabankanum kvöld-
ið áður, fyrstur bankanna.
„Þetta var alveg skelfilegt vegna
þess að maður reiknaði engan veginn
með því að þetta myndi gerast svona.
Ég get aldrei fyrirgefið að þessi mað-
ur sem stjórnaði Seðlabankanum
skyldi vera þar yfir höfuð. Þessi mað-
ur kunni ekkert til verka og hafði alla
tíð sýnt okkur óvild,“ segir hann um
Davíð Oddsson, fyrrverandi seðla-
bankastjóra. „Ég er sannfærður um
að þarna fannst honum hann geta
náð sér niðri á okkur. En hann áttaði
sig ekki á því að þegar þessi banki féll
fór allt saman á hliðina. Ég efast um
að hann hafi gert sér grein fyrir því
hvaða búsifjum hann hefur valdið ís-
lensku þjóðinni. Það var alveg hægt
að gera þetta með öðru móti.“
„ÉG ER EKKERT
BULLANDI RÍKUR“