Dagblaðið Vísir - DV - 03.07.2009, Blaðsíða 16

Föstudagur 3. júlí 200916 Fréttir
Langt út yfir öLL
skynsemismörk
„Það verður að gera greinarmun á
kauprétti og láni til hlutabréfakaupa.
Ef um kauprétt er að ræða kaupir
bankinn hlutabréf á markaði og liggur
með þau og geymir. Ef vel gengur verð-
ur ávinningur stjórnandans meiri en
kostnaður fyrirtækisins,“ segir Ragn-
ar Önundarson, viðskiptafræðingur og
stjórnarformaður Lífeyrissjóðs Verzl-
unarmanna. „Vaxtakostnaður félagsins
er þá ígildi launa hjá starfsmanni. Það
að einstakur starfsmaður hafi fengið
kauprétt á tæplega fjögurra milljarða
samningi, eins og dæmi voru um, þýðir
vaxtakostnað upp á 600 milljónir króna
á ári. Slík upphæð er með ólíkindum,“
segir Ragnar.
„Síðan eru lán til hlutabréfakaupa.
Þá á ég við alvörulán þar sem starfs-
maður er skuldari og engin niðurfell-
ing á við um skuldirnar. Slík lán verða
að vera til einstaklingsins en ekki hluta-
félags á hans vegum. Ef illa fer verður
hann að bera áhættuna sjálfur og getur
ekki sett hlutafélag í þrot. Að lána hluta-
félagi starfsmanns til hlutabréfakaupa
er ekkkert annað en kaupréttur. Hann
þarf ekki að bera byrðarnar ef illa fer.
Það er órökrétt. Það er miklu alvarlegri
og raunhæfari aðgerð til þess að hvetja
stjórnanda til að gæta hagsmuna bank-
ans eða til að ná árangri í rekstri. Alvöru-
lán sem þessi, þar sem ekki er hægt að
fella skuldina niður, eru miklu alvarlegri
aðferð til hvatningar en að veita þeim
einhliða kauprétt sem starfsmenn ráða
hvort þeir nýta eða ekki,“ segir hann.
Að mati Ragnars eru lán til hlutabréfa-
kaupa betra form en kaupréttarsamn-
ingar. „Slík lán þurfa að vera í tengslum
við fjárhag viðkomandi þannig að fólk
standi upprétt þó að illa fari. Það þarf að
gæta hófs í lánveitingum. Ég tel að slíks
hófs hafi ekki verið gætt,“ segir hann.
Ragnar telur auk þess að skattlagn-
ingu kaupréttinda hjá starfsmönnum
sé ábótavant. „Ef fyrirtæki veitir kaup-
rétt þá er eðlilegt að það sé skattlagt
hjá viðtakanda réttindanna sem ígildi
þess kostnaðar sem fyrirtækið verð-
ur fyrir. Ef starfsmaður hefur feng-
ið fjögurra milljarða króna kauprétt
þá ættu skattskyldar tekjur að vera
um 600 milljónir króna. Af hverju
var það ekki þannig?“ spyr hann.
„Það má ekki veita hærri fjár-
hæðir í hluthafalán en svo að
starfsmennirnir þoli að greiða lánið
ef hlutabréfin falla í verði. Við verð-
um að líta svo á að það séu einung-
is hóflegar fjárhæðir sem lánaðar
séu. Fyrir venjulegan einstakling
eru sem dæmi tíu milljónir króna
heilmikil byrði ef hlutabréf falla í
verði. Við sjáum því að menn eru
komnir langt út yfir öll skynsem-
ismörk og út fyrir það sem rökrétt
getur talist,“ segir Ragnar.
Ragnar segist óttast að einn til-
gangur þess að veita svona há lán til
starfsmannna hafi verið til að halda
uppi hlutabréfaverði bankanna. „Ef
það er gert þá er það vegna þess
að bankarnir hafa áður þanið sig
um of í lánastarfsemi og eiginfjár-
hlutfallið er of lágt. Þá finna menn
sig knúna til að styrkja stöðuna
og halda uppi hlutabréfaverði og
reyna jafnvel að afla nýs hlutafjár á
þeim forsendum. Þá eru menn hins
vegar komnir út fyrir hið löglega.
Það eru ekki mistök heldur brot á
lögum og reglum.“
Ragnar var framkvæmdastjóri
hjá Íslandsbanka á árunum 1990
til ársins 1998. Hann var banka-
stjóri Iðnaðarbankans á sínum tíma.
Árið 1998 tók hann við sem forstjóri
Kreditkorta. Að sögn Ragnars þekkt-
ust kaupréttarsamningar ekki þeg-
ar hann hætti hjá Íslandsbanka árið
1998. „Fyrsta dæmið um þetta er
þegar Bjarni Ármannsson var ráð-
inn forstjóri Fjárfestingabanka at-
vinnulífsins árið 1998,“ segir hann.
annas sigmundsson
blaðamaður skrifar: as@dv.is
Ragnar Önundarson Óttast að einn
tilgangur þess að veita svona há lán til
starfsmannna hafi verið til að halda uppi
hlutabréfaverði bankanna.
mYnd HEiÐa HELgadÓTTiR
BjaRni ÁRmannsson
ÁTTi fRumkvæÐiÐ
Árið 1997 var Bjarni Ármannsson
ráðinn sem forstjóri Fjárfestinga-
banka atvinnulífsins (FBA). Árið
1999 kom hann á svokölluðu EVA-
kerfi sem er skammstöfun á Econ-
omic Value Added. Í því felst að
starfsmenn fá borgað eftir arðsemi
fyrirtækisins. Sífellt vaxandi arð-
semi er því forsenda fyrir hækk-
andi árangurstengingu í launum.
„Umbreyting úr framleiðsluþjóð-
félagi í þekkingarþjóðfélag kallar
á að mannauðnum sé veitt athygli
og starfsfólk fái greitt í samræmi
við árangur,“ sagði Bjarni í við-
tali við Morgunblaðið árið 2007
aðspurður um gagnrýnisradd-
ir á óhóflega háan launakostnað
stjórnenda FBA.
þingmenn bregðast við kúLuLáni kristjáns arasonar
kom að ákvörðunum um afdrif
bankanna
„Þorgerður Katrín hefur ekki gef-
ið fullnægjandi upplýsingar, hvorki
þinginu né þjóðinni, hvernig fyrir-
komulagið á þessari lánafyrgreiðslu
var. Hvað varð um þessar skuld-
ir, fóru þær inn í eignarhaldsfé-
lagið að hluta til eða að öllu leyti,
hver árbyrgðin var, var hluti af lán-
inu afskrifaður eða allt lánið?“ seg-
ir Ólína Þorvarðardóttir, alþingis-
maður Samfylkingarinnar, innt eftir
viðbrögðum um lánveitingar Kaup-
þings til Kristjáns Arasonar, eigin-
manns Þorgerðar Katrínar.
Ólína telur eðlilegt að Þorgerð-
ur, bæði sem fyrrverandi ráðherra
og núverandi þingmaður, geri hreint
fyrir sínum dyrum. „Allar þessar
upplýsingar þurfa að koma upp á yf-
irborðið og þá fyrst getum við dæmt
um hennar hæfi í raun og veru. Ég
held að það væri farsælast fyrir hana
sem stjórnmálamann að upplýsa um
hvernig málum er háttað. Þau hafa
aldrei svarað þessu, en farið undan í
flæmingi. Hún sagði sjálf að allt yrði
að vera uppi á borði, gagnvart öllum
og nú er hennar tækifæri.“
Ólína bendir á að sú staða hafi
komið upp á tímabili, að mögulega
yrðu tveir bankar látnir falla og einn
færi ekki í þrot, sá banki var Kaup-
þing. „Hún sat í ríkisstjórn og kom
þar að ákvörðunum um afdrif bank-
anna, því vakna áleitnar siðferileg-
ar spurningar um hennar hæfi sem
stjórnmálamanns. Hún og hennar
maður áttu mjög mikilla hagsmuna
að gæta. Öll ákvarðanataka í stjórn-
sýslunni þarf að vera hafin yfir allan
vafa um vanhæfi,“ segir Ólína.
Pólitískt vanhæfi
„Í ljósi þeirra hagsmuna sem Þor-
gerður Katrín hefur í þessu máli, ef
við gerum ráð fyrir því að þau séu
með sameiginlegan fjárhag eins og
flest önnur hjón hér á landi, hefði
hún átt að greina frá þessum hags-
munum strax í upphafi, ekki síst í
ljósi þess að Kaupþing fékk mikla
fyrirgreiðslu frá Seðlabankanum,“
segir Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,
alþingismaður Samfylkingarinnar.
Í umræðunni um hugsanlegt van-
hæfi bendir Sigríður á að munur sé
á stjórnsýslulegu vanhæfi og pól-
itísku vanhæfi. „Ég tel að um pólit-
ískt vanhæfi sé að ræða. Það er gjá á
milli þeirra sem fengu þessar niður-
fellingar á skuldum sínum og þjóð-
arinnar, því aðrir sitja uppi með
sínar skuldbindingar. Það er ekki
forsvaranlegt að fólk sem á hags-
muna að gæta, sé að taka ákvarðan-
ir sem varða hagsmuni skattgreið-
enda,“ segir hún. Aðspurð hvort hún
taki undir með Þór Saari, sem tel-
ur að Þorgerði Katrínu, sé ekki sætt
áfram á Alþingi, segir Sigríður: „Það
hlýtur að vera spurning fyrir flokks-
menn í Sjálfstæðisflokknum og kjós-
endur flokksins. Þeir þurfa að svara
því hvort þeir séu sáttir við hana sem
fulltrúa sinn á alþingi, það má vel
vera að þeir séu sáttir við það.“
Sigríður segir kúlulánin, sem
æðstu stjórnendur bankans fengu,
hafa kristallast í tíðarandanum og
það sjúka ástand sem kom þjóð-
inni á hliðina. „Þetta var leið inn-
herja, án þess að taka áhættu, til að
græða óhemju fjármuni,“ segir hún.
„Ef við setjum þessar lánveitingar í
samhengi við þann niðurskurð sem
er fram undan er ljóst að félags- og
tryggingamálaráðuneytið þarf að
skera niður um 900 milljónir króna
á næsta ári og það mun skerða veru-
lega þjónustu þess ráðuneytis. Það
er ágætt að skoða fjárhæðir lánanna
í því ljósi.“
„Ef ég hefði lent í þessari stöðu sjálf
hefði ég kallað inn varamann og
ígrundað vel hver næstu skref væru
hjá mér,“ segir Birgitta Jónsdóttir,
þingkona Borgarahreyfingarinnar.
„Að sama skapi má segja að Svandís
Svavarsdóttir eigi ekkert að vera að
sýna sig inni í þingsölum á meðan
verið er að fjalla um IceSave. Það er
kominn tími til að þingmenn átti sig
á því að það er ekki liðið að horft sé
fram hjá hagsmunatengslum,“ segir
Birgitta. „Þorgerður hafði upplýsing-
ar um hvað var að gerast með bank-
ana og hún hefði getað nýtt sér þær.
Þessar afskriftir eru gjörsamlega sið-
lausar og það er skrítið að halda því
fram að hún hafi ekkert vitað,“ segir
hún.
Birgitta segir að nú sé kominn
tími til að rjúfa tengsl á milli við-
skiptaheims og þingheims. „Það átti
sér stað siðrof hérna og það er ótrú-
leg þöggun í kringum þetta mál með
Þorgerði í Sjónvarpinu. Þetta er ekki
lítil frétt, þetta er stórfrétt. Það verð-
ur að gera kröfu til okkar sem sitjum
á Alþingi að við séum fyrst til að taka
á þessu siðrofi og ganga fram með
góðu fordæmi. Þegar maður kemur
inn í þessi björg hérna á Alþingi, er
auðvelt að verða meðvirkur. Þetta er
óþægileg staða, fólk má ekki taka því
persónulega sem fram fer. En samt
sem áður er það eitt af stóru vanda-
málunum að persónugera ekki
vandann. Það á einmitt að persónu-
gera vandann. Maður verður alltaf
að muna hvað fólk hefur gert í verk-
um sínum hér og hvernig það hefur
misnotað aðstöðu sína.“