Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2009, Blaðsíða 11

fréttir 4. desember 2009 föstudagur 11
Nærri tugur sjálfsvíga vegna fjárhags-
örðugleika hefur verið tilkynntur til
Hagmunasamtaka heimilanna frá
stofnun þeirra. Samtökin voru stofn-
uð um miðjan janúar síðastliðinn og
því eru þessi tilvik öll frá þessu ári.
Yfir bæði hagsmunasamtökin og
Neytendasamtökin rignir tilkynning-
um um harðneskjulegar og ómann-
úðlegar innheimtuaðgerðir lána- og
innheimtufyrirtækja í kreppunni.
Aðferðir fyrirtækjanna segja for-
svarsmenn samtakanna í sumum til-
vikum vissulega vera bæði grimmar
og ómanneskjulegar.
Friðrik Ó. Friðriksson, formað-
ur Hagsmunasamtaka heimilanna,
segir það skelfilegt þegar ómannúð-
legar innheimtuaðgerðir leiði til þess
að einstaklingar svipti sig lífi. „Þetta
er mjög sorgleg saga en því mið-
ur höfum við fengið nokkur önnur
svipuð tilvik inn á borð til okkar og
heyrt svipaðar sögur. Til okkar koma
töluvert margar ábendingar frá fólki
í vanda sem lýsir miklu vægðarleysi
innheimtufyrirtækja og ég hef veru-
legar áhyggjur af því. Að mínu mati
er allt of mikil þöggun yfir þessum
skuggahliðum kreppunnar,“ segir
Friðrik.
Sum verri en önnur
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, hefur orðið
var við mikla aukningu tilkynninga
þar sem kvartað er undan hörku við
innheimtu. Hann segir sögurnar þó
sýna að fyrirtækin gangi misharka-
lega fram. „Fólk leitar mikið til okkar
þar sem það kvartar undan harkaleg-
um aðgerðum, það er alveg ljóst að
í kreppunni hefur orðið mikil aukn-
ing tilkynninga. Fólk er hreinlega að
bugast undan harðri innheimtu en
fyrirtækin eru mismunandi. Sum
þeirra reyna ansi margt til bjargar á
meðan önnur ganga fram af mikilli
hörku. Ég bið þau sem ganga fram af
hörku að íhuga alvarlegar afleiðingar
hörkunnar því það getur skipt sköp-
um að vinna með einstaklingunum
og finna viðunandi lausn,“ segir Jó-
hannes.
Aðspurður telur Friðrik mikla
gjá vera milli þess sem boðað hafi
verið af stjórnvöldum og raunveru-
leikans á bak við innheimtuhörku
lánafyrirtækja. Hann segir skuldug
heimili víða koma að lokuðum dyr-
um. „Skuldarar mæta hranalegu við-
móti. Fólk er látið bíða endalaust,
það er sent á milli manna og horna
á milli. Fólk mætir til fyrirtækisins
með ákveðnar væntingar um sann-
girni en mætir aftur á móti mikilli
hörku og afdráttarlausum kröfum.
Það örlar ekki á ábyrgðartilfinningu
fyrirtækjanna sjálfra, að þau eigi ein-
hvern þátt í því hvernig komið er fyrir
fólki. Fjármálafyrirtækin skella alfar-
ið ábyrgðinni á fólkið,“ segir Friðrik.
Óttast fleiri tilvik
„Fólk er svipt eigum sínum, það er
selt ofan af því og það látið skrifa
undir nauðasamninga. Við höfum
á okkar borði nokkur dæmi þess að
fólk hafi svipt sig lífi vegna fjárhags-
erfiðleika í kreppunni. Síðan leggst
álagið og streitan mikið á aðstand-
endur líka. Álagið á heimilin hefur
aukist gríðarlega. Aðstæður eru all-
ar fyrirtækjunum í hag og aðferð-
ir þeirra hljóma ekki mannúðlega,“
bætir Friðrik við.
Jóhannes er sammála og ítrek-
ar beiðni sína til fjármálafyrirtækja
að fara varlega í innheimtu skulda.
Sé það ekki gert geti afleiðingarnar
verið skelfilegar. „Að svipta sig lífi er
að sjálfsögðu hörmuleg lausn en við
skulum hafa það á hreinu að ef geng-
ið er hart gegn einstaklingum þá er
þetta því miður neyðarúrræði í ein-
hverjum tilvikum. Að mínu mati tel
ég meira upp úr því að hafa fyrir lán-
veitandann að semja við skuldarann
en að ganga of hart fram þannig að
viðkomandi geti ekki borgað. Svo
ekki sé talað um að gengið sé það
hart fram að einstaklingur sjái ekki
aðra lausn færa en að svipta sig lífi,“
segir Jóhannes.
„Það er gífurlega mikið undir hjá
einstaklingum og fjármálafyrirtækj-
um ber að vera mannleg í samskipt-
um við viðskiptavini sína. Í stað þess
að keyra heimilin og einstaklinga í
gjaldþrot þá er það hagkvæmara fyr-
ir lánveitandann að fara mýkri leið-
ir. Afleiðingarnar af hörkulegum inn-
heimtuaðgerðum geta verið mjög
alvarlegar, heimili geta flosnað upp
og einstaklingar geta staðið frammi
fyrir því að sjá enga leið út. Því beini
ég þeim tilmælum til fjármálafyrir-
tækja að leita allra leiða í stað þess
að stilla fólki upp við vegg,“ bætir Jó-
hannes við.
Friðrik líkir innheimtufyrirtækj-
um við hrægamma sem geri sér mat
úr harmi fólks. Hann þekkir dæmi
þess að bankað sé upp á heima hjá
fólki og jafnvel á velvöldum augna-
blikum. „Það er verið að banka upp
á hjá fólki í tíma og ótíma, oft þegar
fólk er að ganga til náða eða barna-
afmæli er í gangi og sálfræðihern-
aðurinn er gífurlegur. Fólk fær eng-
an frið. Það eru flestir sem vilja lifa
eðlilegu lífi og borga sínar skuld-
ir. Þegar menn geta það ekki þá fer
það afskaplega illa í þá. Þegar geng-
ið er hart fram gegn þessu fólki og af
miskunnarleysi þá er mikil hætta á
að við sjáum einhverja bregðast við
með þessum hætti, að svipta sig lífi.
Því miður er þetta þannig og ég ótt-
ast stórlega að við gætum þurft að
horfa upp á meiri hörku fram undan
og fleiri tilvik,“ segir Friðrik.
trausti@dv.is
ALLTAF SORGLEGT
Matthías Halldórsson, landlæknir
„Mér finnst erfitt að hugsa til þess
að aðstæð-
ur í samfé-
laginu verði
til þess að
einstaklingar
taki eigið líf.
Að eitthvað
svona lag-
að gerist er
eitthvað sem
ég óttaðist
þegar krepp-
an yrði mjög
djúp því reynslan frá öðrum lönd-
um sýnir að sú sé hættan. Hingað til
hefur, sem betur fer, verið lítið um
sjálfsvíg í þessari kreppu. Það hafa
að jafnaði átt sér stað 25-30 sjálfsvíg
á ári hér á landi og flest þeirra tengj-
ast þunglyndi þar sem einstakling-
arnir hafa ekki séð aðra leið færa út
úr vanda sínum. Hvert og eitt sjálfs-
víg er auðvitað mjög mikið áfall og
alltaf sorglegt.“
LEITUM Í LJÓSIÐ
Guðmundur Ólafsson, lektor í
hagfræði við Háskóla Íslands
„Þetta er því miður hættan í
kreppunni og það er vont þegar at-
vinnutækin eru tekin. Um leið og
þetta er sorglegur atburður bið ég
fólk um að hafa það ávallt í huga
að við eigum alltaf einhverja leið út
úr fjárhagsvanda. Nú þegar mark-
aðshyggjan er hrunin eiga menn
erfitt og ég hvet fólk til að snúa sér
til drottins. Það er hið eina sem við
eigum eftir og til trúarinnar á fólk að
leita. Þá er gagnlegt að leita í samfé-
lag fólks í sama vanda. Við verðum
að reyna að kveikja ljósið í stað þess
að horfa í myrkrið.“
DJÚP VANLÍÐAN
Gunnar Hrafn Birgisson,
sálfræðingur
„Þegar fólk sviptir sig lífi þá líður
því þannig að það sér enga aðra leið
og djúpstætt vonleysi grípur það.
Því líður þannig að það sér bara
eina leið færa út úr svartnættinu, að
deyja. Það er hins vegar oft þannig
að þeir, sem hefur verið bjargað frá
sjálfsvígi, sjá síðar hversu fegnir þeir
eru að hafa ekki látið verða af því,
því að vonleysið gengur yfirleitt yfir.
Í framhaldinu fer fólk að sjá að það
eru aðrar leiðir og önnur úrræði til
staðar. Þau skilaboð eru mjög mikil-
væg til allra að þó að allt virðist vera
vonlaust þá er ekki þar með sagt að
svo sé. Ég bið fólk um að þrauka að-
eins og hafa samband við einhverja,
vini eða fagfólk, sem geta veitt hjálp.
Þannig getur það sem áður virtist al-
veg vonlaust breyst í aðra möguleika
og minni vanlíðan. Þekking okkar
hér á landi á alvarlegu þunglyndi er
mikil og það er margt hægt að gera
til að vinna gegn þessu. Í kreppunni
líður mörgum illa og hætta á að
fólk dragi sig inn í skel. Þegar fólk
verður dapurt er tilhneigingin sú en
við verðum alltaf að hafa trú á styrk
okkar til að standa af okkur mikla
vanlíðan.“
ERFIÐAR AÐSTÆÐUR
Halldór Jörgensson,
forstjóri Lýsingar
„Hugur okkar hjá Lýsingu er hjá fjöl-
skyldu þessa manns og við vottum
henni samúð okkar. Við þær erfiðu
aðstæður sem nú ríkja í samfélag-
inu reynum við hjá Lýsingu eftir
fremsta megni að koma til móts við
viðskiptavini okkar. Okkur þykir það
ákaflega leitt ef aðstandendur hins
látna telja að orsök þessa hörmulega
atburðar megi á einhvern hátt rekja
til viðskipta hans við félagið.“
trausti@dv.is
Yfir Hagsmunasamtök heimilanna og Neytendasamtökin rignir tilkynningum um
harðneskjulegar og ómannúðlegar innheimtuaðgerðir innheimtufyrirtækja. „Sum
fyrirtækin eru verri en önnur,“ segir formaður Neytendasamtakanna. Formaður
Hagsmunasamtakanna varar fyrirtækin við alvarlegum afleiðingum aðgerðanna.
SKUGGAHLIÐ KREPPUNNAR
„Afleiðingarnar af
hörkulegum inn-
heimtuaðgerðum geta
verið mjög alvarleg-
ar, heimili geta flosnað
upp og einstaklingar
geta staðið frammi fyrir
því að sjá enga leið út.“
Ástþór Skúlason, lamaður bóndi á
Melanesi á Rauðasandi, var sviptur sér-
útbúnum landbúnaðartækjum sínum
vegna vanskila. Starfsmenn á vegum
vörslusviptingar Lýsingar komu og
tóku tækin sem eru honum nauðsynleg
til að geta lifað og starfað í sveitinni.
Það var í ágúst síðastliðnum sem
bóndinn missti tækin sín þar sem Ást-
þór var kominn í átta hundruð þúsund
króna vanskil af lánum sínum. Honum
til aðstoðar komu Árni Johnsen alþing-
ismaður og Ólafur Magnússon, forstjóri
Mjólku. Sá síðarnefndi styrkti bóndann
myndarlega og þingmaðurinn hjálpaði
honum í ferlinu við að fá sérútbúin
tækin aftur til baka. Ástþór er tvímenn-
ingunum ævinlega þakklátur.
Forsendan í sveitinni
Ástþór er lamaður fyrir neðan mitti
og því eru hin sérútbúnu tæki honum
nauðsynleg í sveitinni. Hann segir þá
staðreynd sýna vel fram á ómanneskju-
legar innheimtuaðgerðirnar. „ Auðvitað
gat ég lítið sagt við þá því ég hafði ekki
fé handbært til að greiða skuldina en
aðgerðir þeirra voru fullharkalegar. Þeir
hittu síðan líka á akkúrat þann tíma sem
tækin voru mér hvað nauðsynlegust í
sveitinni til að afla tekna. Tækin mín eru
algjör forsenda þess að ég geti lifað og
starfað hér í sveitinni. Án þeirra get ég
engan veginn verið hér því tækin eru í
raun mínir fætur hér í sveitinni,“ segir
Ástþór.
„Lánafyrirtækið tók allharkalega á
mér og ég var ekkert yfir mig hrifinn
af vinnubrögðum starfsmanna þess.
Þar sem tækin eru forsenda mín fyrir
lífinu í sveitinni voru aðgerðirnar enn
ómanneskjulegri því þeir tóku má segja
fæturna undan mér. Þeir gerðu það.“
Snertir alla
Ástþór bendir á að þegar tæki hans voru
tekin hafi starfsmennirnir skemmt þau
og því standi hann í bótamáli við fyrir-
tækið. Honum finnst hræðilegt að heyra
frásagnir af sjálfsvígum í kreppunni. „Ég
er svo sem ekkert laus við þá enn því
þeir skemmdu tækin mín og því stend
ég í bótamáli vegna skemmdanna. Það
hefur ekkert gengið að fá skemmdirnar
bættar,“ segir Ástþór.
„Mér finnst nauðsynlegt að lánafyrir-
tækin breyti aðferðum sínum og stokki
alveg upp á nýtt. Mér finnst hræðilegt
að heyra frásagnir af því að fólk sjái
enga aðra leið færa út úr vanda sínum
en sjálfsvíg. Ég held að þetta hljóti að
snerta alla og get ekki ímyndað mér
annað en að starfsfólk lánafyrirtækj-
anna taki þetta til sín. Annað væri ekki
mannlegt.“
trausti@dv.is
TÓKU TÆKIN AF LÖMUÐUM BÓNDA
Hjónin Sverrir Jónsson og Björk Erlings-
dóttir eru búin að missa allt sem þau hafa
stritað fyrir í rúmlega tuttugu ára sam-
bandi. Þau lentu í greiðsluerfiðleikum og
segja bankann, áður gamla Kaupþing en
nú Arion banka, aldrei hafa hjálpað þeim.
Þeim hafi verið hótað og þau þvinguð
til að skrifa undir lán svo þau gætu selt
húsið sitt. Erfiðleikarnir hafa haft alvar-
leg áhrif á hjónabandið og hefur Sverrir
íhugað sjálfsvíg í svartnættinu.
„Við erum búin að missa allt. Það er
sama hvert við höfum farið, við höfum
alls staðar rekið okkur á vegg. Það er eins
og við séum ekki gjaldgeng í þessu sam-
félagi. Ég upplifi mig í dag sem úrhrak,“
segir Sverrir. Hjónin keyptu fokhelt, tvö
hundruð fermetra einbýlishús í Hafnar-
firði fyrir rúmum fimm árum. Síðan þá
hefur mikið vatn runnið til sjávar og í dag
leigja þau íbúð í Grafarvogi, með tvö lán á
bakinu sem eru í vanskilum. Þau sjá fram
á að verða gjaldþrota fyrr en síðar.
„Við vorum nánast úthrópuð sem
skúrkar því við vorum komin í vanskil og
hætt að borga af húsnæðisláninu. Nánast
flokkuð í hóp hálfvita fyrir að vera hætt
að borga af láninu og bankinn vildi ekk-
ert við okkur tala. Það hafa komið tímar
þar sem ég hef verið mjög langt niðri.
Ég er andlega gjaldþrota. Ég skal alveg
játa það að á svörtustu stundunum hafa
komið augnablik þar sem ég hef íhugað
sjálfsvíg. Ég sé ekki fram úr þessu, ég
sé engan tilgang. Til hvers að vakna á
morgnana?“ segir Sverrir.
Björk tekur í sama streng. Hún segir
harðar innheimtuaðgerðir hafa haft
verulega slæm áhrif á fjölskylduna,
meðal annars börn þeirra hjóna. „Þetta
er búið að vera mjög erfitt. Mér finnst ég
alltaf vera algjör aumingi, lúser. Þetta er
ekki búið að stía okkur í sundur en þetta
er búið að hafa alvarlegar afleiðingar.
Það kemur einn og einn dagur sem er
skemmtilegur en síðan kemur eitthvað
inn um lúguna eða einhver hringir með
hótanir og þá verður maður brjálaður og
þarf að byggja sig aftur upp. Ég er kvíðin
alla daga og sef rosalega illa. Ég hef séð
Sverri mjög, mjög, mjög langt niðri,“ segir
Björk.
liljakatrin@dv.is
Langt niðri Bæði Björk og Sverrir hafa
tekið fjárhagserfiðleika heimilisins mjög
nærri sér.
Lánafyrirtækið Lýsing er í eigu bræðranna Ágústs og Lýðs Guðmundssona, sem
oftast eru kenndir við Bakkavör. Fyrirtækið eiga þeir í gegnum fjárfestingafélagið
Exista en félagið berst í bökkum vegna rekstrarerfiðleika og yfirvofandi gjaldþrots.
Á aðalfundi félagsins, í ágúst síðastliðnum, flutti Lýður stjórnarformaður tilfinninga-
þrungna ræðu þar sem hann kvartaði undan aðgangshörku skilanefnda bankanna.
Hann segir nefndirnar reyna að keyra Exista í gjaldþrot sem valdi almenningi fjár-
hagsskaða. Lýður sagði skilanefnd ekki vilja samþykkja áætlun félagsins um endur-
skipulagningu og segir óbilgirni nefnda ósanngjarna. Hann óttast að skilanefndir
gömlu bankanna, sem stærstu kröfuhafar, reyni vísvitandi að keyra Exista í þrot.
DÆMI UM HÆKKUN
MYNTKÖRFULÁNS:
Lánsfjárhæð 10 milljónir króna (50
prósent jen/50 prósent svissneskur
franki)
3. desember 2007
10.000.000
3. desember 2009
23.550.000
Jen hefur hækkað um 148 prósent.
Svissneskur franki hefur hækkað um
123 prósent.
Mýkri aðferðir Jóhannes segir það
vænlegra fyrir lánafyrirtæki að beita
mýkri aðferðum til að koma í veg fyrir
hörmulegar afleiðingar.
Verða að hlusta Ást-
þór telur að starfsfólk
lánafyrirtækja verði að
hlusta á erfiðleika fólks í
fjárhagsvanda.
VILDI DEyJA VEGNA BANKANS
EIGENDURNIR KVARTA SJáLFIR