Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.2010, Qupperneq 22

22 úttekt 9. júlí 2010 föstudagur
allsgáð og alsæl, hætt með sambýlis-
manninum og allt. Þetta lofaði góðu.
„Ég fór með barnabörnin til hennar í
heimsókn og það var mjög fínt,“ segir
Guðni: „Hún var edrú og allt í góðu.
Svo bauð ég henni í mat á jóladag og
þetta var mjög gaman. Hún var fín og
flott en ég sá að hún var orðin skemmd
í hausnum vegna drykkju. Skömmu
síðar fékk ég allt í einu símtal þar sem
mér var tjáð að hún væri fallin og það
var búið að henda henni út af áfanga-
heimilinu og var beðinn um að koma
að sækja dótið hennar. Þau höfðu tek-
ið saman aftur og farið að drekka fljót-
lega eftir það.
Stundum nær hún að vera edrú
í svona þrjá mánuði. Þá nær hún
kannski að útvega sér leiguhúsnæði
og gera allt hreint og fínt. Svo miss-
ir hún húsnæðið alltaf út af látum og
rugli. Af því að hún er blindfull og
öskrandi og grenjandi. Hún er þannig
að hún skuldar aldrei neitt, hún borg-
ar fyrir allt sem hún fær þó að hún sé
í neyslu. Þannig að hún missir hús-
næðið aldrei af því að hún skuldar
leigu eða eitthvað annað álíka. Það er
ekki hægt að hjálpa henni. Það er búið
að gera allt sem hægt er að gera og
hún er búin að reyna allt sjálf. Henni
stendur til boða að koma til Ísafjarðar
þar sem hún getur búið í fríu húsnæði
svo lengi sem hún heldur sér edrú.
Hún vill það ekki af því að hún veit að
hún mun detta í það. Hún er svo mikill
róni. Á meðan hún vill halda áfram að
drekka er ekki hægt að hjálpa henni.“
Einu sinni var hún búin að fá fína
íbúð og bíl. Það var búið að gera allt
fyrir hana svo hún gæti farið að lifa
eðlilegu lífi. Samt fór hún að drekka
og spurningar eins og: Af hverju?
Hvað er að? poppuðu upp í huga Ósk-
ars. „Stundum velti ég því fyrir mér
hvort hún vilji hafa þetta svona. En
hún er bara svo sjúk. Þegar fólk er far-
ið að drekka kardimommudropa og
rauðspritt hlýtur þörfin að vera orðin
all svakaleg.“
Vill ekki vera reiður
Af því að Guðni veit að sjúkdómurinn
er banvænn reynir hann að taka vel á
móti henni þegar hún hringir. Vera al-
mennilegur og gantast við hana. Líka
þegar hún er í glasi. „Ég nenni ekki að
vera reiður út í hana. Ég veit að hún á
eftir að deyja og þá vil ég ekki vera ný-
búinn að rífast við hana. Bæði systkini
mín hafa bannað henni að hringja
undir áhrifum. Þau vilja ekkert með
hana hafa ef hún hringir full. Þá
hringir hún stundum í mig og kvartar
undan því en ég segi henni að þau vilji
ekki tala við hana á fyllerí. Systir mín
hefur aftur á móti aldrei skilið að þetta
er sjúkdómur. Hún er mjög reið. Eftir
að ég áttaði mig á því að þetta er sjúk-
dómur hef ég getað tekið þessu léttar.“
Hefur aldrei fyrirgefið sjálfri sér
Líklega kyndir það undir reiðina að
móðir þeirra hefur haft áhrif á barna-
börnin. Systursonur hans hitti ömmu
sína til dæmis einu sinni í strætó.
Hann var með vinum sínum og hún
settist hjá honum húrrandi full og
blaðraði eitthvað. „Hún ætlaði að
heilsa upp á hann. Auðvitað átti hún
ekki að gera það og hún átti að vita
það,“ segir Guðni. „Hún var bara allt
of drukkin til að vita hvað hún var að
gera. Hún vill ekki hitta barnabörn-
in þegar hún er í glasi en stundum
gleymir hún því þegar hún er orðin
mjög ölvuð.“
Óskar segir að hún hringi oft. Yfir-
leitt svarar hann, því hann veit aldrei
hvort hún er allsgáð eða drukkin. Ef
hún er full skellir hann á. Stundum
þarf hún á hjálp að halda, er peninga-
laus og allslaus. Síðast hringdi hún
fyrir þremur vikum og var búin að
missa allt og vildi komast í meðferð.
Þá hjálpaði hann henni með það. „Ef
hún hringir full hrósar hún mér. Hún
verður bara rugluð. En hún er alltaf
góð við okkur. Ég veit að hún sakn-
ar okkar. Hún hefur aldrei fyrirgefið
sjálfri sér hvernig þetta fór.“
Vonbrigði á jólunum
Móðir þeirra á það líka til að lofa upp
í ermina á sér. „Systir mín tekur það
nærri sér,“ segir Guðni. „Mamma er
alltaf að lofa börnunum hennar ein-
hverju sem hún gæti aldrei staðið við.
Eins og sjötíu þúsund króna leikja-
tölvu sem myndi kosta hana mánað-
arlaunin. Það kemur auðvitað asna-
lega út hjá mömmu að gera þetta því
hún er bara að búa til falskar vonir um
eitthvað sem aldrei verður og börnin
verða fyrir vonbrigðum.“
Eins og fyrir fimm árum þegar fjöl-
skyldan ætlaði að hittast öll heima hjá
henni um jólin. Þá var hún búin að
vera edrú í nokkrar vikur og hlakkaði
mikið til að hitta bæði börn og barna-
börn. Var meira að segja búin að út-
búa pakka handa öllum barnabörn-
unum. „Við ætluðum til hennar um
kvöldið en fréttum svo að hún hefði
dottið í það fyrr um daginn og þetta
fór allt í hund og kött. Það var mjög
svekkjandi,“ útskýrir Óskar.
Öðlaðist von
Alla jafna fer hún fjórum eða fimm
sinnum í meðferð á ári. Þá hefur hún
samband og vill hitta fjölskylduna.
Yfirleitt hittir Óskar hana svona tvisv-
ar á ári. Börnin hans þekkja ömmu
sína lítið sem ekkert og verða feim-
in þegar þau hitta hana. „Hún reynir
samt að vera amma, sem hún er. Hún
knúsar þau og kyssir, gefur þeim gjaf-
ir og gefur þeim sælgæti og ís. Mér
þykir vænt um það. Ég held að hún sé
með samviskubit yfir því hvernig hún
missti okkur og sé að reyna að bæta
upp fyrir það með því að vera góð við
barnabörnin þegar hún er í lagi.“
Guðni hefur líka alltaf passað upp
á að börnin hans hitti ömmu sína
aldrei fulla. „Þau vita að hún er veik
og það er það eina sem þau þurfa að
vita. Ég hringi á undan okkur ef við
erum að fara í heimsókn til hennar.
Ef hún er full förum við ekki. Hún er
eiginlega alltaf full. Hún er svo mikill
róni í sér.“
Af og til koma samt tímabil þar
sem hún heldur sér edrú í smátíma.
Þá fer hann með börnin til hennar í
tvo til þrjá tíma í senn. Og þau hafa
gaman af. Svo er hún dottin í það. Nú
eru fjögur ár síðan hún náði síðast
að halda sér edrú í einhvern tíma og
Guðni er orðinn nokkuð vonlaus um
að hún verði nokkurn tímann edrú.
„Þegar hún var í Krossinum öðlað-
ist ég smá von. Henni leið greinilega
vel. Áður en ég vissi af var hún dottin í
það. Ég fékk bara símtal þar sem mér
var tjáð að það væri búið að henda
henni út vegna drykkju og ég var beð-
inn um að ná í dótið hennar.“
Hvarf þegar
barnabörnin fæddust
Eins og gefur að skilja langar hana að
vera hluti af lífi barnabarnanna. Þess
vegna fór hún að hringja oftar eft-
ir að þau fæddust. Henni tekst samt
ekki að halda sér í lagi svo hún geti
haldið sambandinu gangandi. Þegar
frumburður Guðna fæddist kom hún
færandi hendi upp á fæðingardeild-
ina, gaf bangsa og lét sig svo hverfa.
Hún sást ekki aftur fyrr en eftir eitt og
hálft ár. Sagan endurtók sig svo þegar
seinna barnið fæddist, hún kom þeg-
ar það fæddist og hvarf svo í nokkra
mánuði. Eins og hann segir er hún
svo mikil drykkjukona að það breyt-
ist ekkert þótt hann pungi út nokkr-
um börnum. Enda kom hún aldrei til
að sjá börnin hans Óskars þegar þau
fæddust.
Framan af vissi hún ekki einu
sinni hvað þau hétu eða hvenær þau
áttu afmæli. Hún veit það reyndar
ekki enn þótt hún muni alltaf eftir af-
mælisdögum barna sinna og hringi
þá. „Þó að hún haldi sér edrú í ein-
hvern tíma þá sér alltaf á henni. Hún
er búin að skemma mikið fyrir sér,“
segir Guðni og Óskar samsinnir því
og segir að minnið hafi horfið hægt
og rólega.
Óttast umtal
Eins og aðrir rónar heldur hún oft til
niðri í bæ. Ef hann verður hennar var
þar er hann yfirleitt fljótur að forða sér.
„Kærastan mín tekur yfirleitt strax eft-
ir henni. Þá snúum við við og förum
annað. Stundum heyrum við í henni
nálgast, þá er hún kannski gólandi
hinum megin við hornið. Ég hef allt-
af náð að forða mér með börnin þegar
þau hafa verið með mér. En það hef-
ur komið fyrir að ég hef rekist á hana
þegar ég er einn. Annars hangir hún
aðallega á þessum rónastöðum og ég
er ekkert þar. Svo man ég líka eftir alla-
vega einu skipti þar sem hún sá mig og
lét sig hverfa. Hún var blindfull, leit á
mig og sá að ég var með vinum mín-
um og gekk í burtu. Hún skammaðist
sín svo mikið og fattaði það alveg að
hún átti ekki að koma.“
Óskar segir að skömmin sé líka að
fara með hana. Það sé afskaplega erf-
itt fyrir hana að vera á meðal fólks sem
lifi venjulegu lífi. „Ég man eftir einu
skipti þar sem hún tókst á við óttann
og mætti ættinni í brúðkaupinu mínu.
Ég var hræddur um að hún myndi
guggna og detta í það. Hún skammast
sín svo svakalega. Hún var skíthrædd.
Hrædd um umtal og að fólk væri að
horfa á hana eftir allt sem hún hef-
ur gert sjálfri sér. En hún kom og mér
fannst mjög gaman að sjá hana sitja á
bekknum á móti mér. Þetta var mikill
sigur fyrir hana og skipti mig máli.“
Asnaleg hugmynd
Hvorki Guðni né Óskar skilja af hverju
það ætti að útvega útigangsmönnum
eigið húsnæði þar sem þeir geta búið í
friði þrátt fyrir neyslu. „Mér finnst það
asnaleg hugmynd,“ segir Guðni. „Af
hverju ætti að gera líf þeirra þægilegt?
Svo þeir geti haldið áfram að drekka?
Ef þú ætlar að vera róni áttu að þurfa
að hafa fyrir því. Rónar á Íslandi hafa
það líka gott. Þeir geta farið inn í kirkj-
ur eða á samkomur eða í félagasam-
tök ef þeir vilja ylja sér eða éta. Þeir
fá mánaðarlegar greiðslur, hvort sem
það eru atvinnuleysisbætur eða ör-
orkubætur. Það er hægt að lifa fínu
lífi sem róni. Ef þeir verða svangir eða
þeim verður kalt geta þeir alltaf farið
í meðferð. Eins og ég sagði við bróð-
ir minn um daginn þegar mamma fór
í meðferð, að hún væri líklega orð-
in hungruð. Kannski á hún eftir að
drepast úr kulda einn daginn en síð-
ustu ár hefur verið gott veður á Íslandi
auk þess sem hún hefur haft aðgang
að Konukoti. Aftur á móti ef við erum
að tala um húsnæði, sem er eins og
Konukot að því leyti að það mætti ekki
drekka þar inni, þá væri það fínt.“
Hann varð svo glaður þegar móðir
hans komst þar inn að hann gaf Konu-
koti 20 gæsir. „Forstöðukonan varð
ánægð og þá fékk mamma kannski
smá kredit, allavega pláss. Ég veit líka
að henni þykir gæs góð.“
Bíður eftir dánartilkynningu
Bræðurnir eiga báðir konu og tvö börn
og lifa báðir eðlilegu fjölskyldulífi.
Óskar heldur enn í vonina um að einn
daginn muni mamma hans ná sér
upp úr soranum og hætta að drekka.
„Ef hún heldur áfram að drekka mun
hún drepa sig á þessu. Það þolir eng-
inn svona álag á líkamann. En ég held
að hún muni hætta á endanum. Það
hlýtur að koma að þeim tímapunkti.
Líf hennar er að veði, þetta er bara svo
alvarlegt. Hún hefur oft verið mjög illa
á sig komin vegna drykkju og matar-
skorts.“
Undir niðri saknar Guðni þess að
eiga venjulega fjölskyldu. Að mamma
hans gæti verið til staðar fyrir börnin
hans. En þau eiga sem betur fer fleiri
ömmur en fósturmamma hans gekk
þeim í ömmustað. „Það er auðvitað
fúlt að eiga rónamömmu.“ Og hann
er búinn að gefa upp alla von um að
hún nái nokkurn tímann bata: „Það
kæmi mér ekki á óvart að fá símhring-
ingu þar sem mér er tilkynnt að hún sé
dáin. Hún á ekki mikið eftir. Í rauninni
er ég búinn að bíða eftir því í svona
fimm ár. Það er ótrúlegt hvað hún hef-
ur þraukað lengi. Hún býr á götunni,
drekkur rauðspritt, spíra og kardi-
mommudropa og borðar ekki neitt
dögum saman.“
Þau voru bæði edrú þegar ég
fór. Ég fór til mömmu og
kyssti hana bless. Hún
sagðist elska mig.
Skyndilega sendir í fóstur
Allt í einu voru bræðurnir sendir
í fóstur. Hvorugur þeirra vissi
að hann væri alfarinn og annar
þeirra reiddist mjög þegar hann
komst að hinu sanna. Hann
vildi bara fá mömmu sína aftur.
SViðSett mynd Sigtryggur Ari