Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2010, Síða 12

12 fréttir 10. desember 2010 föstudagur
Fatima Hossaini er afganskur aktívísti sem nemur kynjafræði við Háskóla Íslands. Hana langar að halda
námi sínu áfram hér á landi en í desember lýkur samstarfsverkefni sem hún hefur tekið þátt í. Hún segir
stöðu kvenna í heimalandi sínu fara versnandi og hefðir og venjur stjórni daglegu lífi. Ekki bætir úr skák að
talibanar hafa styrkt sig í sessi að undanförnu. Hún trúir þó að breytingar geti orðið þar á.
„Ég myndi ekki þora til heima-
bæjar míns, Bamyan, núna. Fyrir
konu eins og mig sem er að vinna
að málefnum kvenna er ekki auð-
velt að vera í Bamyan, manni er
ekki óhætt þar,“ segir hin afganska
Fatima Hossaini en hún kom hing-
að til lands þann 14. september til
að nema kynjafræði. Fatima seg-
ir stöðu kvenna í Afganistan að
mörgu leyti verri í dag en hún var
árið 2002, enda verði staða talibana
nú sterkari með hverjum degi.
Árið 2008 tók til starfa alþjóð-
legur jafnréttisskóli við Háskóla
Íslands sem er kostaður af utan-
ríkisráðuneytinu í samvinnu við
Háskóla Íslands. Fyrstu nemend-
urnir hafa komið frá Afganistan og
er Fatima ein þeirra. Hún hefur lagt
stund á kynjafræði í háskólanum
og kveðst ánægð með að hafa feng-
ið tækifæri til að mennta sig á þessu
sviði. Fatimu langar einna helst að
halda námi áfram hér á landi en
hún er með BA-gráðu í stjórnmála-
fræði og hefur hug á að nema op-
inbera stjórnsýslu. Hún bíður þess
nú að fá að vita hvort hún fái leyfi til
þess að nema við Háskóla Íslands
að þessari önn lokinni.
Fatima sat meðal annars í pall-
borði á málstofu sem nefnist „Jafn-
rétti sem friðaraðgerð í Afgan-
istan?“ Hún var haldin á vegum
UNIFEM og Alþjóðlegs jafnréttis-
skóla við Háskóla Íslands í síðasta
mánuði. Blaðamaður DV ræddi
við Fatimu um námið hér á landi,
stöðu kvenna í Afganistan og leið-
ir til þess að koma á auknu jafnrétti
þar í landi.
Nálgunin önnur en heima
„Það skiptir miklu máli að fá tæki-
færi til þess að mennta sig utan
landsteinanna en á endanum þurf-
um við að fara aftur til heimalands
okkar. Það er okkar að byggja það
aftur upp. Í dag eru allir að flýja
þaðan en hver á að vinna þar?
Hver á að byggja það upp?“ spyr
Fatima sem segir litla möguleika
fyrir hendi í Afganistan til þess að
mennta sig á sviðum eins og kynja-
fræði. Þá segir hún menntakerfið í
molum eftir stríð síðustu áratuga.
Þess vegna sé nauðsynlegt að ungt
fólk eigi þess kost að fara til ann-
arra landa til þess að mennta sig og
kynnast því hvernig önnur samfé-
lög eru uppbyggð. Þekkingin sé gott
veganesti til þess að mæta vandan-
um heima fyrir.
„Það er gott að geta lært af
reynslu annarra og sjá hvernig hægt
er að gera hlutina í okkar samfélagi.
Ég nýt þess mjög að vera hérna og
mér líkar vel við námið. Hér upp-
lifi ég öðruvísi aðferðir í námi en
voru notaðar í háskólanámi í Af-
ganistan. Nálgunin er allt önnur og
mér finnst ég vera að fá ýmsar nýjar
upplýsingar um það hvernig megi
nálgast málefni kynjanna.“
Versnandi staða kvenna
Fatima byrjaði að starfa að málefn-
um kvenna í Afganistan fyrir níu
árum. Hún segir að í raun hafi lítið
breyst á þeim tíma. „Alþjóðasamfé-
lagið hefur viðurkennt að það hafi
gert mistök í Afganistan, og í raun
að ekkert sé hægt að gera þar. Ofan
á það hefur ríkisstjórnin ákveðið
að hefja viðræður við talíbana sem
verða nú sterkari með hverjum deg-
inum.“ Hún segir ítök talíbana mun
meiri nú en árið 2002, og að það sé
áhyggjuefni.
„Áður voru helstu svæðin und-
ir stjórn ríkisstjórnarinnar. Ég gat til
dæmis farið til Kandahar árið 2005
sem kvenkyns aktívisti en nú er ekki
mögulegt fyrir mig að fara þangað.
Talíbanar eru mjög sterkir þar. Áður
fyrr voru átökin aðallega í suður-
hluta landsins en nú eru þau einnig í
norðurhlutanum. Nýlega hafa konur
verið grýttar til dauða af talíbönum.
Þetta sýnir að staðan er sífellt að
versna fyrir konur.“
Vill koma af stað keðjuverkun
Fatima segir að það sé fínt að tala og
skrifa ritgerðir en það sé ekki nóg. „Við
þurfum að hefjast handa við að ná
stuðningi grasrótarinnar og fólksins í
landinu. Við verðum að leggja áherslu
málefni kvenna og leggja áherslu á
menntun þeirra. Ef konur eru ekki
menntaðar mun staðan haldast
óbreytt, þess vegna er menntun eitt-
hvað sem ég legg mikla áherslu á. Við
verðum að finna leiðir til þess að bæta
menntakerfið og leita leiða til þess að
ná til kvenna á afskekktari svæðum.“
En hvaða leiðir telur hún vera best
til þess fallnar að auka jafnrétti kynj-
anna í heimalandi hennar, og hvað
hyggst hún gera þegar hún kemur
heim? „Hingað til hef ég aðallega ver-
ið að vinna með alþjóðlegum stofn-
unum. Nú er ég farinn að hugsa á þá
leið að ef við viljum hafa einhver áhrif,
verðum við að vinna með ríkisstjórn-
inni. Ég gæti fengið starf hjá utanrík-
isráðuneytinu og reynt að beita mér
fyrir auknu jafnrétti þar. Ég gæti líka
unnið með grasrótarhópum kvenna
sem hafa veitt ríkisstjórninni virkt
aðhald þegar kemur að málefnum
kvenna. En það sem skiptir mestu
máli er að alþjóðasamfélagið styðji við
bakið á þeim afgönsku konum sem
eru menntaðar og vilja beita sér fyrir
breytingum á þessu sviði. Þannig er
hægt að koma af stað keðjuverkun þar
sem konur verða meðvitaðri um rétt-
indi sín.“
Litlar breytingar, en góðar
Þegar kemur að hennar persónu-
legu háttum segir Fatima að margt
sé ennþá á valdi fjölskyldu hennar.
„Hvað sem ég geri verð ég að gera
það í samræmi við hefðir og venj-
ur fjölskyldu minnar. Ef ég stíg of
langt út fyrir rammann einangra
ég ekki einungis sjálfa mig heldur
fjölskyldu mína sem verður dæmd
af samfélaginu. Ég hef frelsi, en í
raun ekkert frelsi, þetta er eins og
ósýnileg keðja sem er krækt um
fæturna og maður getur ekki losað
sig við.“
Hún segir kvenkyns aktívista
vera í miklum minnihluta. Þess-
vegna þurfi hún og fleiri að fylgja
ákveðnum samfélagsreglum til
þess einfaldlega að þeim sé treyst
– að hlustað sé á þær. Fatima segir
þó að hlutirnir hafi breyst í hennar
nærumhverfi. Sem dæmi segir hún
frá því þegar yngri systir hennar
sótti um styrk til náms án þess að
spyrja foreldra sína um leyfi. Það
sé eitthvað sem Fatima hefði aldrei
gert þegar hún var yngri. „Þetta
sýnir að barátta mín innan fjöl-
skyldunnar og í samfélaginu hef-
ur skilað sér í auknu sjálfstrausti
til handa systur minni, um að taka
ákvarðanir um eigið líf. Hún hefur
öðlast ákveðið frelsi sem ég hafði
ekki á hennar aldri. Ég óska þess
að fleiri konur í Afganistan standi
upp og láti rödd sína heyrast. Ef við
berjumst ekki fyrir réttindum okk-
ar, mun enginn gefa okkur þessi
réttindi,“ segir Fatima að lokum.
Myndi ekki
þor h iM
jóN bjarki magNússoN
blaðamaður skrifar: jonbjarki@dv.is
Ég hef frelsi, en í raun ekkert frelsi, þetta er
eins og ósýnileg keðja sem er
krækt um fæturna og maður
getur ekki losað sig við.
ÁvefHáskólaÍslandssegirað
Jafnréttisskólinn(GenderEquality
TrainingProgramme)séliðuríþróun-
arsamvinnuÍslands.Markmiðskólans
eraðþjálfafólktiljafnréttisstarfaí
þróunarlöndumogsamfélögumsem
veriðeraðbyggjauppeftirátök.
Jafnréttisskólinnerstarfrækturá
vegumHáskólaÍslandsísamstarfivið
utanríkisráðuneytiðogítengslum
viðÖndvegisklasaíjafnréttis-og
margbreytileikarannsóknum.
Jafnréttis-
skólinn
aktívistinn FatimuHossainilíkarvelá
Íslandiogvilleinnahelsthaldanámisínu
áframíHáskólaÍslands.