Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.2010, Blaðsíða 20

20 erlent 10. desember 2010 föstudagur
Kadyrov er hinn
tsjetsjensKi stalín
Ein magnaðasta frásögnin sem
hefur komið í ljós í kjölfar birting-
ar Wikileaks á skjölum frá banda-
ríska utanríkisráðuneytinu er ætt-
uð frá Rússlandi, nánar tiltekið frá
sjálfsstjórnarlýðveldinu Tsjetsjen-
íu. Um sumarið 2006 var fyrrver-
andi sendiherra Bandaríkjanna
í Moskvu, William Burns, boð-
ið í þriggja daga brúðkaupsveislu
sem haldin var í Dagestan í Norð-
ur-Kákasus – næsta rússneska fylki
við Tsjetsjeníu. Þar fagnaði Gadzhi
Makasjev, þingmaður og olíubar-
ón, brúðkaupi sonar síns. Þar var
einnig viðstaddur Ramzan Kady-
rov, forseti Tsjetsjeníu, en hann er
jafnan talinn valdamesti leiðtogi
sjálfsstjórnarhéraða í Rússlandi.
Kadyrov þessi er áhugaverður
maður og hafa margir sagt að hann
sé nútímaútgáfa af Ívani grimma,
sem var keisari Rússlands á 16.
öld. Við nánari skoðun virðist ljóst
að samlíkingin er alls ekki langsótt,
enda hikar Kadyrov ekki við – frek-
ar en Ívan fyrir um 450 árum – að
taka það sem hann vill, þegar hann
vill. Hann ræður lögum og lofum í
Tsjetsjeníu og ryður úr vegi hverj-
um þeim sem dregur völd hans í
efa.
Fimm kíló af gulli í
brúðkaupsgjöf
Burns lýsir brúðkaupsveislunni af
nákvæmni. Um miðjan dag voru
um þúsund gestir samankomnir á
„risavöxnu“ sveitasetri Makasjevs
við strendur Kaspíahafs. Á borðum
voru risavaxnar styrjur og á hverju
borði var heilgrillað lamb. Ekki
skorti heldur veigarnar, en Burns
sagði að hann hefði sjaldan eða
aldrei orðið vitni að annarri eins
áfengisneyslu. „Þegar fór að bera á
áfengisskorti sendi Gadzhi flugvél
að sækja mörg þúsund flöskur af
Beluga-vodka.“
Þegar klukkan sló átta var kom-
ið að innkomu Kadyrovs. Þustu
skyndilega inn í veislusalinn tugir
vopnaðra stríðsmanna og mynd-
uðu tvær raðir sem stóðu and-
spænis hvor annarri í viðbragðs-
stöðu. Gekk Kadyrov loks inn,
íklæddur venjulegum bol og galla-
buxum. Brúðkaupsgjöf hans var
ekkert slor, fimm kílóa gullklump-
ur – að því er virtist beint úr nám-
unni.
Eftir flugeldasýningu var tekið
til við að dansa lezginka, þjóðar-
dans Tsjetsjena. Þar dansa tvær
ungar konur við þrjá drengi. Þeg-
ar þarna var komið sögu voru bæði
Kadyrov og Gadzhi orðnir talsvert
ölvaðir. Burns segir: „Fyrst byrj-
aði Gadzhi að dansa með og síð-
an Kadyrov einnig. Hann dans-
aði klunnalega með gullhúðaða
skammbyssu sína undir buxna-
strengnum. Þeir tóku báðir að
fleygja 100 dollara seðlum á dans-
arana, en þeir hafa sennilega feng-
ið um 5.000 dollara áður en yfir
lauk.“
Eftir dansinn var Kadyrov á bak
og burt, hann ók með hermönnum
sínum aftur til Grosní, höfuðborg-
ar Tsjetsjeníu. Þegar Burns spurði
aðra gesti hvers vegna Kady rov
gisti ekki í Dagestan eins og aðrir
gestir, fékk hann það svar að „…
Ramzan gisti aldrei nokkurs stað-
ar.“
Alinn upp í blóði
Kadyrov er ungur að árum, hann
er fæddur árið 1976 og því aðeins
34 ára. Faðir hans, Akhmad Kady-
rov, var einnig stjórnmálamað-
ur en honum var ráðinn bani árið
2004. Þegar Sovétríkin liðuðust í
sundur árið 1990 leiddi Akhmad
Kadyrov uppreisnarmenn í Tsje-
tsjeníu sem kröfðust sjálfstæðis og
í kjölfarið hófst Tsjetsjeníu stríð hið
fyrra. Þar var Ramzan lykilmað-
ur, þótt hann hafi ekki verið nema
16 ára gamall. Hann leiddi hóp
skæruliða sem var talinn sérstak-
lega ofbeldisfullur.
Árið 1999, í síðara Tsjetsjeníu-
stríðinu, ákváðu Kadyrov-feðgar
að semja við Rússa, gegn því að
þeir myndu fara með völdin þegar
stríðinu væri lokið. Hefur Khady-
rov og einkaher hans æ síðan notið
stuðnings rússnesku leyniþjónust-
unnar FSB, en undanfara hennar
þekkja margir undir nafninu KGB.
Þrátt fyrir að Ramzan Khadyrov
hafi nú tögl og hagldir í Tsjetsjen-
íu og stjórni þar með tsjetsjenska
hernum heldur hann enn úti
einkaher sínum – en hann gengur
undir nafninu „kady rovítar“. Sér
hann um ýmis skítverk fyrir leið-
toga sinn, eins og pyntingar eða
pólitískar aftökur.
Komst ungur til valda
Eftir að Akhmad Kadyrov var ráð-
inn bani leið ekki á löngu uns son-
ur hans komst til valda. Hann var
skipaður varaforsætisráðherra
strax eftir morðið og ári síðar var
hann orðinn forsætisráðherra, að-
eins 29 ára að aldri. Hann lét það
verða sitt fyrsta verk að innleiða
hluta sjaría-laga í lagabálk Tsje-
tsjeníu en Kadyrov er múslimi.
Hann bannaði bæði fjárhættuspil
og áfengisneyslu og hvatti karla til
að stunda fjölkvæni. Þegar Ram-
zan var orðinn forsætisráðherra
var hann eitt sinn spurður með
hvaða hætti hann hygðist hefna
föður síns. „Ég hef nú þegar drep-
ið þann sem ég þurfti að drepa.
Og þeir sem stóðu við bakið á
honum, ég mun drepa þá líka. Ég
mun halda áfram að elta þá uppi
og drepa þangað til ég verð sjálfur
drepinn eða dæmdur í fangelsi.“
Sjálfumglaður forseti
Samkvæmt lögum í Tsjetsjeníu
getur enginn undir 30 ára aldri
orðið forseti. Það kom því ekki á
óvart að skömmu eftir þrítugs-
afmæli Kadyrovs sagði þáverandi
forseti af sér og Vladimir Pútín,
þáverandi forseti Rússlands, stað-
festi skipun Kadyrovs sem næsta
forseta. Síðar voru haldnar kosn-
ingar sem Kadyrov sigraði í með
yfirburðum, hlaut um 83 prósent
atkvæða. Síðan þá hefur sjálfum-
gleði Kadyrovs verið áberandi.
Hvarvetna í Tsjetsjeníu er að finna
risavaxnar veggmyndir af honum
til að minna fólkið á hver það er
sem fer með valdið.
Mannréttindi virt að vettugi
Það sem hefur öðru fremur tryggt
sess Kadyrovs sem leiðtoga Tsje-
tsjeníu er samband hans við Pút-
ín. Á milli þeirra virðist ríkja gagn-
kvæm virðing, jafnvel aðdáun.
Kadyrov á það sameiginlegt með
Pútín að vera sakaður um að virða
mannréttindi og tjáningarfrelsi
að vettugi. Hann glímir enn við
skæruliða sem halda til í Kákasus-
fjöllum, en til að ná til þeirra beit-
ir hann grimmilegum aðferðum.
Gruni hann, eða meðlimi í einka-
her hans, einhvern um að vita
hvar skæruliðar kunna að halda
sig er sá hinn sami handsamaður
og pyntaður uns hann veitir „full-
nægjandi“ svar. Þá er listi pólitískra
andstæðinga Kadyrovs sem hafa
fallið í valinn of langur til að telja
upp, þó hann hafi alltaf neitað sök
þegar böndin berast að honum.
Fyrrverandi sendiherra Bandaríkjanna í Moskvu skilaði skýrslu um ótrúlegt brúðkaup í Tsjetsjeníu. Þar
hitti hann fyrir Ramzan Kadyrov, forseta Tsjetsjeníu og einn mesta harðstjóra í heimi. Hann er aðeins 34
ára gamall og barðist fyrst í stríði 16 ára. Hann ryður andstæðingum sínum miskunnarlaust úr vegi.
bjöRn teitSSon
blaðamaður skrifar: bjorn@dv.is
Ég hef nú þeg-ar drepið þann
sem ég þurfti að drepa.
Og þeir sem stóðu við
bakið á honum, ég
mun drepa þá líka.
Einn pólitískra andstæðinga Kadyrovs var rússneska
blaðakonan og rithöfundurinn Anna Politkovskaya.
Fannst hún myrt í lyftu íbúðarhúsnæðis síns
í Moskvu í ágúst 2006. Hafði hún verið skotin
fjórum sinnum, þar af einu sinni milli augnanna
af stuttu færi. Margir eru á þeirri skoðun að það
hafi verið Kady rov sem fyrirskipaði morðið en
hann hefur ávallt þvertekið fyrir að hafa átt hlut
að máli. Samband Kadyrovs við Politkovskayu
gæti þó gefið vísbendingar um annað. Þegar hún
tók viðtal við Kadyrov árið 2004, þegar hann var
aðstoðarforsætisráðherra, sagði aðstoðarmaður
hans við Politkovskayu: „Einhver hefði átt að skjóta þig úti á götu, eins og er
gert í þessari Moskvu þinni.“ Kadyrov tók undir og sagði: „Þú ert óvinur, sem
á að skjóta.“ Ritstjóri Politkovskayu átti einnig von á stórri grein frá henni um
meðferð kadyrovíta á föngum sínum, pyntingum þeirra og morðum. Sú grein
komst aldrei til skila. Í síðustu greininni sem henni tókst þó að skila var að
finna orðin: „Kadyrov er hinn tsjetsjenski Stalín.“
Morðið á Politkovskayu
Ramzan Kadyrov Fyrrverandi sendiherra
Bandaríkjanna í Moskvu segir hann „stríðs-
herra, það er hreint og klárt“.