Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.2012, Blaðsíða 37

Viðtal 37Helgarblað 13.–15. apríl 2012
Gögnin vildu bandarísk yfirvöld
fá af því að Birgitta var meðframleið-
andi á myndbandinu Collateral Mur-
der sem Wikileaks sendi frá sér í apríl
2010, en eftir það gerðist hún talsmað-
ur Wikileaks til skamms tíma. Hún
segist ekki óttast bandarísk yfirvöld þó
að hún viðurkenni að sér hafi fundist
óþægilegt að vita til þess að þau kæm-
ust í persónuleg gögn hennar.
Hlyti að vera geðveik líka
„Ég hef ekkert að fela en maður má
samt aldrei hugsa að ekkert geti komið
fyrir mann persónulega því að maður
hafi ekki neitt að fela. Fólk er með svo
miklar upplýsingar um alla sína hegð-
un í tölvunni og við eyðum svo mikl-
um tíma þar. Þá er svo auðvelt að búa
til eitthvað annað en þú ert.
Ég hef skapað mér nokkra óvini
með þessum skoðunum mínum. Ég
lenti í því að þekktur hægrisinnaður
bloggari í Bandaríkjunum fór í gegn-
um allt sem hægt var að finna um mig
á netinu og bjó til frekar andstyggileg-
an prófíl af mér. Ég er með mikið af
upplýsingum um mig á netinu og hef
verið lengi tengd þar inn á þannig að
það var kannski ekki erfitt fyrir hann.
En hann tók upplýsingar af minni
persónulegu heimasíðu þar sem ég
hef fjallað opinskátt um sjálfsvíg ætt-
ingja minna og geðhvarfasýki sem var
landlæg í föðurættinni minni.
Hann tók þetta allt sem dæmi um
að ég hlyti að vera geðveik líka og not-
aði svo einhverja mynd af mér þar sem
hann var búinn að afmynda mig alveg.
Þetta birti hann svo á einhverju harð-
línu hægrimanna bloggi í Bandaríkj-
unum.“
Gamall pönkari óttast ekki
Hún segist þó ekki hræðast neitt
svona. „Það býr ekki ótti í mér varð-
andi svona lagað. Kannski er það af
því að ég er gamall pönkari,“ segir hún
og skellir upp úr. „Nei, ég fer vissulega
varlega og þess vegna fer ég til dæmis
ekki til Bandaríkjanna. Og þess vegna
er ég að taka þátt í þessari hópmálsókn
gegn bandarískum yfirvöldum.“
Frægir aktívistar standa að baki
málsókninni með henni, þar á meðal
Noam Chomsky, Daniel Ellsberg, sem
lak Pentagon-skjölunum, og blaða-
maðurinn Chris Hedges. Hópurinn
sem stendur að baki kærunni hef-
ur kært lög um að Bandaríkjaher geti
handtekið fólk og haldið því án þess að
hafa nokkra skýra ástæðu fyrir hand-
tökunni.
„Þessi heimild gerir hernaðaryfir-
völdum það kleift að pikka fólk upp út
af minnsta grun um að það sé hryðju-
verkamenn og skella því í fangelsi,
þess vegna bara að eilífu án þess að
það fái nokkurn tímann aðgengi að
lögfræðingum eða dómstólum,“ segir
Birgitta alvarleg.
Hefði komið þeim illa
Í sambandi við málið kölluðu banda-
rísk yfirvöld Birgittu til yfirheyrslu á
dögunum. Hún hafði undirbúið sig
fyrir yfirheyrsluna sem átti að fara fram
á Skype en skyndilega drógu banda-
rísk yfirvöld til baka kröfuna um yfir-
heyrslu. Hún segir það vera vegna þess
að þau hafi ekki vitað af fyrrgreindu
Twitter-máli og séð að það kæmi illa út
fyrir þau að yfirheyra hana.
Afsökun yfirvalda var sú að Birg-
itta þyrfti sérstakt samþykki utanríkis-
ráðuneytisins til að mega vera í vitna-
leiðslum. „Þetta er mjög óvenjulegt
að svona sé dregið til baka. Þeir fengu
vitneskju um að þeir væru búnir að
fara yfir ákveðin mörk gagnvart mér og
það væri mjög slæmt sem vitnisburð-
ur. Þannig að þeir hættu við á síðustu
stundu.“
Fyrirsláttur
Birgitta segir að um fyrirslátt hafa ver-
ið að ræða. „Ég sendi utanríkisráðu-
neytinu hér þetta bréf sem ég fékk og
þar sögðu menn það sama og lögfræð-
ingarnir mínir, að þetta væri bara ein-
hvers konar fyrirsláttur. Þeir sögðust
vera með áhyggjur af því að ég sem
þingmaður mætti ekki mæta nema
með leyfi utanríkisráðuneytisins. Það
er einhver misskilningur bara eins og
lögfræðingur ráðuneytisins benti á.
Hann fór í gegnum alla samninga.
Þeir þora ekki af því að í vitnisburð-
inum kemur fram að Bandaríkin hafi
þegar farið yfir ákveðna grensu hjá
mér með því að biðja um einkagögn
þingmanns í öðru landi.
Ef við snúum dæminu við og þetta
myndi snúa að bandarískum þing-
mönnum, þá myndi þetta líta öðruvísi
út. Það sem Bandaríkjamenn hafa gert
með þessu er að opna á möguleikann
á að til dæmis kínversk yfirvöld geti
farið fram á og gert nákvæmlega það
sama og þeir við mig, farið fram á að
fá gögn um ákveðna þingmenn. Þeir
gætu til að mynda beðið um gögn um
þingmenn sem hafa beitt sér fyrir mál-
efnum Tíbet líkt og ein þingkona sem
ég þekki hefur gert.
Þetta er auðvitað rosalega slæmt
fordæmi sem þeir setja með þessu
og mun gera alþjóðasamstarf þing-
manna mun torsóttara. Fólk skilur oft
ekki hvað þetta er alvarlegt. Ef þeir
geta leyft sér það að krefjast þessa án
minnar vitundar. Ég hefði aldrei vitað
af þessu nema út af því að Twitter fór
í mál fyrir mína hönd og hinna til þess
að taka leyndina af þessari stefnu sem
þeim var send. Í henni stóð að þeir
ættu að afhenda gögnin án minnar vit-
undar innan þriggja daga.“
Galið mál
Þar með er þó ekki öll sagan sögð því
fleiri fyrirtæki voru krafin um upplýs-
ingar um Birgittu. Allavega þrjú létu
af hendi upplýsingar en hún veit ekki
hvaða fyrirtæki það voru. „Lögfræð-
ingar mínir hafa komist að því að það
voru þrjú önnur fyrirtæki sem afhentu
gögn en við fáum ekki að vita hvaða.
Þetta er hluti af dómsmáli sem við
erum í núna.
Þetta er svo galið mál. Þeim finnst
þeir hafa ástæðu til að skoða mig nán-
ar án þess að biðja mig um leyfi. Þeir
vilja þetta án þess að ég sé undir sér-
stakri glæparannsókn.
Þetta eru forvirkar rannsóknar-
heimildir í hnotskurn. Það er mikil-
vægt að horfa til þessa í allri þessari
umræðu um forvirkar rannsóknar-
heimildir. Því eins og staðan er í dag
fær lögreglan í 95 prósentum tilvika
heimild dómara til að hlera síma og
annað. Þessar heimildir kippa dóm-
urunum út og þá er lögreglan orðin
sinn eigin dómari og það er hættulegt.
Það er auðvitað fullt af fínum lögreglu-
mönnum sem eru að sinna vinnunni
sinni en það er líka fólk sem skilur ekki
sitt verksvið og fullt af fólki sem fer
fram yfir það sem eðlilegt er og það er
það sem er hættulegt. Þarna er vegið
að frelsi fólks.“
Reynir að ryðja brautir
Líf Birgittu hefur vissulega breyst á
undanförnum árum. Hún var einstæð
móðir sem meðal annars þurfti að
leita sér mataraðstoðar þegar verst lét
áður en hún gerðist þingmaður og hóf
að berjast fyrir réttindum fólks. Hún
segist þó enn vera sama manneskjan.
„Ég veit það ekki. Ég lifi mjög svip-
uðu lífi og áður. Ég er eins mikið og ég
get heima hjá mér. Ég hef alltaf tekið að
mér stór verkefni í gegnum tíðina og
unnið þá kannski í törnum og nördast í
tölvunni inni á milli,“ segir Birgitta sem
er forritari og starfaði áður á því sviði.
Árið 1996 vann hún verðlaun fyrir
bestu heimasíðu einstaklings, þá voru
fæstir farnir að tileinka sér internetið til
persónulegra nota eins og er gert í dag.
„Ég skipulagði til dæmis fyrstu mynd-
útsendinguna á netinu frá Íslandi sem
var reyndar ein af þeim fyrstu í heim-
inum. Þegar ég fékk hugmyndina að
henni var tæknin fyrir henni ekki til.
Ég hef aldrei farið sömu leiðir og
annað fólk. Ég hef alltaf verið svo-
lítið sólgin í að taka vindinn í fangið
og reyna að ryðja einhverja braut. Ég
verð alveg hrikalega leið á því að gera
sömu hlutina aftur og aftur. Þannig að
ég hef oft farið út í eitthvað ómögulegt
sem gefur aldrei mikið í aðra höndina
en oftast hefur mér tekist að klára það
sem ég einset mér.“
Ástfangin af netheimum
Internetið heillaði hana strax og er
henni enn mjög kær heimur. Eini
frjálsi staðurinn sem eftir er að henn-
ar mati. „Út af því að ég er búin að búa
svo lengi í netheimum, þá er þetta mér
afar hjartfólginn staður. Þetta er eini
frjálsi staðurinn sem eftir er í heimin-
um og það þarf að passa að hann fái að
halda áfram að vera það.
Ég varð ástfangin af honum á sín-
um tíma út af því að ég sá strax að netið
var frábært tæki til að gera okkar raun-
verulega heim betri. Þess vegna finnst
mér svo vænt um það þó svo að sum-
ir segi að það einangri fólk og allt það
en ég gæti ekki höndlað að búa á svona
mannfárri eyju ef ég hefði ekki tæki-
færi til að vinna með fólki alls staðar
að, og netheimar hafa gert mér kleift
að vinna með fólki sem ég hefði aldrei
haft tök á að finna fyrir tíma þess.“
Allir jafn merkilegir
Hún þekkir vel hvernig það er að vera
þekkt á Íslandi en segist aldrei hafa of-
metnast eða litið á sjálfa sig sem æðri
öðrum. „Það er svo auðvelt að vera
þekktur á Íslandi, ég er líka alin upp við
það. Mamma var mjög þekkt þegar ég
var unglingur og mér þótti það hrika-
lega óþægilegt. Ég þakka guði fyrir að
það var ekkert Séð og heyrt þegar ég
var að alast upp. Nógu óþægilegt þótti
mér þegar fólk var að spyrja mig hvort
ég ætlaði ekki að verða söngkona eins
og mamma mín og allt þetta ásamt öll-
um kjaftasögunum,“ segir Birgitta en
móðir hennar var þjóðlagasöngkonan
Bergþóra Árnadóttir.
Heimilið var opið flestum, fólk úr
öllum stigum þjóðfélagsins var vel-
komið og enginn hugsaði um stétt eða
stöðu. Birgitta segist búa að því í dag.
„Stundum þegar maður kom heim var
rónakonan með síða hárið að sauma
á saumvélina hennar mömmu, svo
var kannski einhver þjóðþekktur ein-
staklingur næst þegar ég kom heim,
ég gerði engan greinarmun á því.
Þetta var bara fólk og þannig er það í
dag, ég geri engan greinarmun á fólki,
allavega ekki eftir stöðu þess. Kannski
frekar út frá því hvernig það hagar sér.
Það er ofsalega gott að hugsa þann-
ig, sérstaklega í minni vinnu, ann-
ars fer maður að einangra sig bara og
halda að maður sé eitthvað mikilvæg-
ari en hver annar. Fólk er misjafnlega
gott í hlutum en allir eru jafn merki-
legir. Ég er rithöfundur líka og sögu-
manneskja og hef ofboðslegan áhuga á
fólki. Ég hef aldrei hitt manneskju sem
hefur ekki haft einhverja stórkostlega
sögu annaðhvort frá sér eða fjölskyldu
sinni. Mér finnst það svo heillandi.
Mér finnst mannfólk mjög heillandi og
ég hef einsett mér að stuðla að því með
öllum tiltækum ráðum að hér sem og
annars staðar verði byggt upp réttlátt
samfélag fyrir komandi kynslóðir. Bar-
áttan fyrir upplýsinga- og tjáningar-
frelsi er barátta fyrir grunnstoðum lýð-
ræðis, án þeirra stoða búum við ekki í
frjálsu og réttlátu samfélagi.“ n
„Hann tók
þetta allt
sem dæmi um
að ég hlyti að
vera geðveik
Af bótum inn á þing Birgitta kom inn á þing fyrir þremur árum en þá hafði hún tímabundið verið á atvinnuleysisbótum. Núna sinnir hún starfi sínu á þingi ásamt því að vera beðin nánast
vikulega um að tala á ráðstefnum eða taka þátt í pallborðsumræðum.