Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.2012, Blaðsíða 10

Þ
órhallur Þorsteinsson er
einn þeirra Austfirðinga
sem mótmæltu aðgerð­
um á hálendi Austurlands
vegna Kárahnjúkavirkjun­
ar. Fyrir vikið var hann úthrópaður
umhverfis sinni og svikari, sakaður
um að standa í vegi fyrir framþróun í
samfélaginu. Áhrifamenn reyndu að
hrekja hann úr starfi, hann þurfti að
svara til saka gagnvart vinnuveitanda
sínum og vinir hans snerust gegn
honum. Undirbúningur vegna virkj­
unarinnar hófst árið 1999 en fram­
kvæmdir hófust árið 2002. Virkjunin
var síðan gangsett árið 2007 en þrátt
fyrir að nú séu nokkur ár liðin frá því
að baráttan stóð sem hæst hafa sárin
ekki gróið.
„Það eru heimili hér á Egilsstöð­
um sem ég kem ekki inn á út af þess­
um deilum. Heimili þar sem ég var
gestur kannski einu sinni til tvisvar í
viku áður. Ég veit ekki hvort ég væri
velkominn þangað í dag. Kannski. En
þarna var ég að ósekju særður þeim
sárum að ég hef ekkert þar inn að
gera. Ég heilsa þessu fólki en ég hef
ekkert inn á heimili þeirra að gera. Ég
varð nánast fyrir einelti,“ segir Þór­
hallur þar sem hann situr í hæginda­
stól á heimili sínu á Egilsstöðum.
Heimilið ber þess merki að hann
er mikill náttúruunnandi, hér er
fjöldi bóka um hálendi Íslands, nátt­
úruna og dýralíf. Þórhallur hefur líka
lengi ferðast um hálendið og þekkti
þetta svæði betur en margir. „Ég var
búinn að ferðast um þetta svæði ára­
tugum saman. Ég var búinn að fara
þarna um gangandi, á bíl og fljúga
yfir það. Ég fór um þetta svæði sumar
og vetur. Ég fór þarna sem leiðsögu­
maður og þekkti þetta svæði mjög
vel. Þannig að ég er ekki einn af þeim
sem eru að tala um þetta og hafa ekki
þekkt það.“
Hann þekkti svæðið og honum
þótti vænt um það. Honum þótti
sárt að sjá landinu sökkt fyrir lónið
og hefur aldrei tekist að sætta sig við
það. „Ég er gríðarlega ósáttur við allt
sem þessu viðkemur. Virkjunina, ál­
verið, umhverfisáhrifin og í ofanálag
hefur þetta ekki fært okkur það sem
ætlast var til. Þannig að ég sé ákaf­
lega lítið jákvætt við þetta“ segir Þór­
hallur.
„Fórnin inn frá, umhverfisáhrifin
af þessum framkvæmdum, er þannig
að það er ekki hægt að réttlæta það
sem þarna var gert. Tugir fossa sem
margir hverjir voru mjög fallegir eru
að hverfa og eru nánast vatnslaus­
ir. Þar sem lónið er fór mjög merki­
legt svæði undir vatn. Hálsinn sem
var aðalburðarsvæði hreindýranna.
Þetta var líka eini staðurinn á Íslandi
þar sem samfelldur gróður var frá sjó
og upp að jökli. Nú er búið að rjúfa
það með Hálslóni.“
Andstaðan á Austurlandi
Á ferð blaðamanns um svæðið var
heimafólki tíðrætt um það hvern­
ig listamenn úr 101 mótmæltu
þessum aðgerðum. Þórhallur bendir
hins vegar á að fyrsta andstaðan
sem myndaðist gegn þessum fram­
kvæmdum var á Héraði. „Það virð­
ist oft gleymast því það er alltaf talað
um 101 Reykjavík. En hér var stofnað
félag um verndun hálendis á Austur­
landi áður en þessar deilur hófust.
Félagið var stofnað gegn þessum
framkvæmdum, Kárahnjúkar voru
ekki einu sinni komnir í almenna
umræðu þá þótt við vissum auðvitað
af þeim.“
Á stofnfundinn mættu um tuttugu
til þrjátíu manns sem sammæltust
um mikilvægi þessa félags. Fljótlega
fór þó að tínast úr hópnum. „Menn
sem voru að öndverðum meiði mið­
að við það sem almennt gekk voru
kúgaðir. „Dæmið var sett upp með
þeim hætti að Austfirðingar stæðu
saman. Við hinir sem vorum and­
vígir þessum aðgerðum vorum ekki
sannir Austfirðingar. Og við vorum
alls ekki góðir borgarar. Við vorum
svikarar í huga fólksins. Við vorum
bara fólkið sem vildi að aðrir færu
aftur í torfkofana eins og sagt var. Við
vorum sagðir á móti framförum, á
móti því að skapa börnunum fram­
tíð, þetta dundi á manni, að börnin
kæmu ekki aftur heim eftir nám, að
þau fengju ekki vinnu. Í huga þessa
fólks var ég að taka lífsviðurværið af
börnunum þeirra með andstöðunni,
koma í veg fyrir atvinnusköpun og
lækka verð á húsnæði hér fyrir aust­
an. Þetta fékk ég allt að heyra. Svona
var þetta.“
Fyrstu mótmælaaðgerðirnar
Einu sinni gekk fúkyrðaflaumurinn
þó lengra en eðlilegt getur talist.
„Mér var hótað lífláti. Maður sem
ég hafði unnið með mætti mér úti
á götu og sagði að það ætti bara
að skjóta mig. Auðvitað var sárt að
mæta þessu, það var sárt því það var
verið að reyna að kúga mig. Persónu­
gera málið þannig að ég væri að hafa
eitthvað af fólki, koma í veg fyrir að
fólkið hér lifði eðlilegu lífi. Það var
viðhorfið.
Ég hef búið hér frá því að ég var
lítill krakki og hef frá unga aldri ver­
ið að vinna þessu samfélagi gagn.
Ég tók þátt í því að byggja það upp,
félagslega og sem einstaklingur. Ég
hef verið hér allt mitt líf. Þrátt fyr­
ir andstöðu mína við þessar fram­
kvæmdir leit ég svo á að ég væri ekki
síður meðlimur þessa samfélags
enda hef ég ekkert gert hér sem rétt­
lætir það að ég sé borinn þeim sök­
um að vilja spilla fyrir samfélaginu,
ég var bara á móti þessari aðgerð.
En það átti að kúga mig eins og aðra
til hlýðni.“
Þrátt fyrir allt sem á gekk á þess­
um tíma voru hugsjónir Þórhalls
þess eðlis að hann neitaði að þegja,
staðráðinn í að láta ekki þagga niður
í sér og hann barðist áfram fyrir hug­
sjónum sínum með orðum og gjörð­
um. „Ég er líklega eini Austfirðingur­
inn sem var sektaður fyrir andstöðu
sína gegn Kárahnjúkum. Ég lokaði
ásamt fleirum uppi á brú við Bessa­
staðaá og fékk sekt fyrir,“ segir hann
og bætir því glottandi við hann hafi
glaður greitt sektina. „Þessi mótmæli
voru táknræn fyrir ástandið, tákn­
rænt fyrir það að málið væri komið í
hnút. Við ætluðum aldrei að hefta för
þeirra sem þarna voru á ferð,“ segir
Þórhallur en það var stjórn Lands­
virkjunar ásamt Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur, sem var þá borgarstjóri,
og deilan var um Eyjabakka. „Við lás­
um fyrir þau tvær ályktanir frá félagi
um verndun hálendis Austurlands
og þar með var þessum mótmælum
lokið.“
Hann sér ekki eftir þessu þótt
hann hafi þurft að taka afleiðing­
um gjörða sinna. „Ég var þarna í
mínum frítíma en starfaði á þessum
tíma fyrir Rafmagnsveitu ríkisins. Og
það upphófust einhverjar almestu
nornaveiðar á Austurlandi fyrr og
síðar. Harkan er mér minnisstæð.“
Hart sótt að honum
Þau voru þrjú sem stóðu fyrir þess­
um mótmælum. Þórhallur, Karen
Erla Egilsdóttir, sem starfaði sem
grunnskólakennari, og Hrafnkell A.
Jónsson, sem nú er látinn. „Foreldr­
ar hringdu í skólastjórann og kröfð­
ust þess að nemendur yrðu ekki í
tíma hjá þessari konu. Pólitíkusar á
Austurlandi reyndu ítrekað að láta
reka mig úr vinnu. Það var hringt
í rafmagnsveitustjóra ríkisins, raf­
veitustjórann hér og þess var krafist
að ég yrði rekinn úr vinnunni vegna
þess sem ég gerði í mínum frítíma.
Stjórnarformaður Rarik fékk ekki frið
fyrir þessum mönnum. Og ég þurfti
að standa fyrir máli mínu, ég var
kallaður inn til rafmangsveitustjór­
ans hér og þurfti að sanna það fyrir
honum að ég hefði verið í fríi, mín
orð nægðu ekki og ég þurfti að kalla
verkstjórann til sem gaf mér frí. Það
var allt reynt. Þetta var harka.
Og þegar ég fékk þau skilaboð
að áhrifamenn á Austurlandi, virtir
borgarar í sínu samfélagi, væru að
reyna að klekkja á mér og hrekja mig
úr vinnu vegna skoðana minna fékk
ég mjög einkennilega tilfinningu fyr­
ir því hvernig samfélagi ég bý í.
Ég varð líka vitni að framferði lög­
reglu sem var að eltast við mótmæl­
endur inni á hálendi sem varð til þess
að ég velti því fyrir mér hvort ég byggi
í lögregluríki. Reynt var að taka hvíld
af fólki með því að setja sírenu á um
miðjar nætur, það var stöðugt verið að
keyra fram hjá þeim og í kringum bíla
þeirra, taka flassmyndir í rökkri og
loka vegum þannig að ekki var hægt
að færa þeim vistir. Ég sá þetta gerast.“
10 Fréttir 21. maí 2012 Mánudagur
Sakaður um Svik vegna Skoðana Sinna
n Þórhallur Þorsteinsson mótmælti Kárahnjúkavirkjun n Vinir sneru baki í hann n Vinnufélagi hans hótaði honum lífláti
Kelduá Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„Vorum við að
sökkva þessu
landi, vorum við að
eyðileggja þessa
náttúru, vorum við að
þurrka upp fossana
til þess að flytja inn
farandverkamenn?
n Fossarnir sem Þórhallur sér eftir voru
annars vegar í Kelduá og hins vegar í
Jökulsá í Fljótsdal. Vatni er stundum
hleypt á Jökulsá seinni hluta sumars.
Fossarnir sem hurfu