Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.2012, Blaðsíða 11

Vissi alltaf af fleirum
Mótmælendur slógu upp búðum
á hálendinu tvö sumur í röð. Fyrra
sumarið komu þeir upp búðum á
landi Biskupsstofu. „Umburðarlyndi
kirkjunnar var ekki meira en svo að
Biskupsstofa óskaði eftir því að þeir
yrðu fjarlægðir. Ári seinna höfðu
mótmælendur samband við mig
vegna þess að ég hafði fært þeim mat
með því að fara aðrar leiðir að búð­
unum þegar veginum var lokað. Ég
studdi þetta fólk því það var að vinna
starf sem við gátum ekki unnið,
heimamenn. Þau voru að andmæla
því sem fáir treystu sér til að and­
mæla hér fyrir austan vegna þess að
framkoma við þá fáu sem þorðu því
var þess eðlis. Fólk fylgdist með því
og vissi hvernig þetta var. Það var lát­
ið berast hvernig lið við værum. Þess
vegna hafði fjöldi fólks samband við
mig sem annars þorði ekki að láta
uppi sína skoðun, þorði ekki að vera í
baráttunni. Ég vissi alltaf að ég talaði
fyrir hönd fleiri.“
Þannig að þegar fulltrúi Saving
Iceland hafði samband var Þórhallur
allur af vilja gerður til að hjálpað
þeim. Hann var í forsvari fyrir Ferða­
félagið og benti þeim á að það væri
nánast útilokað að vísa þeim frá
Snæfellsskálanum þar sem tjald­
stæðið hefði verið opið áratugum
saman. Úr varð að þar yrðu reistar tíu
daga mótmælabúðir. „Síðan fór þetta
að spyrjast út og ég fékk símhring­
ingu frá Biskupsstofu þar sem ég var
spurður hvort það væri ekki hægt að
koma í veg fyrir þessar búðir. Ég sagði
að þetta hefði verið opið tjaldstæði
síðan skálinn var byggður og bauð
manninum að koma sjálfur austur
til að vísa fólki frá. Nokkrum dögum
seinna hringdi blaðafulltrúi Lands­
virkjunar og hafði sömu áhyggjur af
þessu. Spurði hvort við gætum tak­
markað fjöldann, hvort heilbrigðis­
yfirvöld myndu samþykkja og þann­
ig fram eftir götum. Ég sagði honum
það sama, að þetta væri opinbert
tjaldstæði og við gætum ekki flokkað
inn á það. En þú sérð ástandið.“
Innan Ferðafélagsins voru heldur
ekki allir á eitt sáttir. „Sumir stjórnar­
menn voru andvígir þessu og það
voru deilur innan félagsins. Ég
spurði þá hvað þeir ætluðu að gera,
hvort Ferðafélagið ætlaði þá að velja
inn á tjaldstæðið í framtíðinni. Fólkið
kemur bara inn á tjaldstæðið, fer eft­
ir þeim reglum sem þar eru og borg­
ar sín gjöld. Á meðan getum við lítið
gert. Og menn áttuðu sig á því að þeir
voru að seilast ansi langt.
Þannig að þau komu og voru
þarna í tíu daga. Það gekk prýðilega
en svo fóru þau annað og lentu í
ýmsum hremmingum.“
Friðlýsingu aflétt
Meðferð pólitíkusa á málinu er hon­
um líka hugleikin. „Það er áhuga­
vert að fylgjast með umræðunni
um rammaáætlun núna. Talað er
um að pólitíkusar séu að hringla
með álit sérfræðinga. Þá er vert að
minnast þess að Kárahnjúkavirkjun
var tekin út úr rammaáætlun. Það
fékkst ekki fjallað um hana nema
að mjög litlu leyti. Það voru pólitík­
usar sem tóku ákvörðun um það.
Þetta fór í umhverfismat og skipu­
lagsnefnd hafnaði þessum fram­
kvæmdum vegna umhverfisáhrifa
en þá fór málið í pólitískan feril og sú
ákvörðun var tekin að virkja þrátt fyr­
ir álit umhverfisstofnunar sem sagði
umhverfis áhrifin óásættanleg.
Það væri rannsóknarefni að skoða
hvernig staðið var að þessari virkjun.
Þarna var aflétt friðlýsingu af landi
til að hægt væri að sökkva því. Það
hefur ekki gerst áður á Íslandi en
það gerði Siv Friðleifsdóttir. Það er
hennar minnismerki að vera sá um­
hverfisráðherra sem stóð fyrir hvað
mestum umhverfisspjöllum,“ segir
Þórhallur og er ómyrkur í máli.
Gamla fólkið komst burt
Að hans mati hefði aðeins verið verra
út frá umhverfisáhrifum að sökkva
Þjórsárveri.
„Næst í röðinni voru Kárahnjúkar.
En þetta snýst allt um pólitík, Íslend­
ingar þurfa ekkert á pólitík að halda.
Danir komast fínt af án stóriðju.
Þetta er alltaf bara spurning um póli­
tíska stefnu og það eru áratugir síð­
an það var farið að lofa Reyðfirðing­
um því að það ætti einhver að koma
og gera eitthvað fyrir þá. Þá gleyma
menn sjálfsbjargarviðleitninni.
Gengið var allt of hátt skráð og
iðnaðurinn fór úr landi. Skinney­
Þinganes flutti með allt sitt á Höfn
í Hornafirði, Samherji keypti upp
kvóta á Stöðvarfirði og Eskifirði og
fór með hann þaðan en fólk taldi
að það gerði ekkert til því það var
að koma álver. Það er alltaf hægt að
svelta menn til hlýðni. Það er hægt
að gera umhverfið þannig að það
taki við. Álverið kom allt í einu sem
einhver björgunarhringur. Það já­
kvæða við það er að yngra fólk býr
í Fjarðabyggð en áður. Gamla fólkið
komst í burtu. En á bak við það ligg­
ur fórnin. Fórnin var allt of mikil og
fórnin var Héraðsins. Við fórnuðum
þessu fyrir amerískan auðhring. Við
fórnuðum öllu fyrir allt of lítið. Á
meðan þetta var allt að ganga í gegn
átti samstaðan að ríkja á öllu Aust­
urlandi og það var talað um lands­
hlutann sem eina heild. En um leið
og þetta var orðið þá var slík sam­
staða úti.“
Beinar og óbeinar greiðslur
Hann hefur þó skilning á því af
hverju Fjarðamenn töluðu fyrir þess­
um framkvæmdum og lögðu áherslu
á að fá álver. „Ég skil þá ósköp vel
enda fengu þeir eitthvað út úr þessu.
En við fengum of lítið út úr þessu,
það er alveg ljóst. Ég held að það séu
um 200 manns sem sækja vinnu í ál­
verið héðan. 200 störf eru allt of lítið
fyrir þessa fórn. 500 störf hefðu líka
verið of lítið fyrir landsvæðið sem var
spillt. En í flestum tilfellum getur þú
keypt menn með því að bera fé á þá
og ég skil bændur sem höfðu aldrei
séð peninga og fengu allt í einu lof­
orð um fjármuni sem þeir hefðu
annars aldrei getað látið sig dreyma
um. En er það þannig sem við vilj­
um hafa það? Að það sé hægt að villa
mönnum sýn með fé?
Ef þeir hefðu staðið í lappirnar
og hafnað þessu, ef Fljótsdalshérað
hefði hafnað þessu, pólitíkusar og
almenningur, þá hefði þetta aldrei
orðið að veruleika. Þeir sem segja að
við höfum ekki haft neitt um þetta
að segja eru menn sem hafa slæma
samvisku yfir því að hafa ekki barist
gegn þessu.
Alls staðar í heiminum nema á Ís­
landi hefðu þessar mótvægisaðgerð­
ir, sem svo eru kallaðar, verið álitn­
ar mútur. Sveitarstjórnarmenn voru
hreinlega keyptir. Bændur og áhrifa­
menn voru ráðnir á góðum launum
og bændur fengu traktor til að bera
áburð á óræktað svæði. Allar svona
óbeinar greiðslur til áhrifamanna
hafa áhrif á það hvaða ákvarðanir
eru teknir og út frá hvaða forsendum.
Bændur fengu bætur fyrir spjöllin en
það að borga einni kynslóð skaða­
bætur er ekki eðlilegt. Eðlilegra hefði
verið að tengja bæturnar við raforku­
framleiðslu og greiða þær árlega til
íbúa á svæðinu.“
Gullfoss gæti gleymst
Aðspurður hvaða máli þetta land­
svæði skipti í raun svarar Þórhallur:
„Við getum sagt sem svo að þetta hafi
verið aðdráttarafl. Fossarnir sem eru
nú orðnir þurrir, gróðurlendið sem
fór undir, víðernið sem er alltaf að
verða dýrmætara. Að fá að hafa þetta
er engu líkt. Þarna hefði verið hægt
að fara með mörg hundruð þúsund
ferðamenn án þess að eyðileggja
landið ef það væri vel skipulagt. Til
lengri tíma litið myndi það skapa
meiri tekjur.
Hugsaðu þér, einu sinni voru
Gullfoss og Geysir ekki fjölmenn­
ir ferðamannastaðir. Fyrir fimmtíu
til hundrað árum síðan var erfitt að
komast þangað. Með tímanum hefði
líka verið hægt að byggja þetta svæði
upp. Við getum ekki fórnað ein­
hverju svæði af því að það eru fáir
sem þekkja það. Með sömu rökum
væri hægt að þurrka upp Gullfoss því
að á nokkrum áratugum gleymum
við honum og komandi kynslóðir
munu ekki vita að þarna var einu
sinni fallegur foss. Við getum ekki
hugsað með þessum hætti. Ein kyn­
slóð getur ekki farið svona með þjóð­
argersemina sem náttúra Íslands er.
Ég fór fyrst akandi inn í Hafra­
hvamma árið 1972 og það hafa legið
vegir og slóðar þarna áratugum sam­
an en það var erfitt að fara þá. En það
hefði verið hægt að auka aðgengið að
svæðinu.“
„Sama skelfingarástand víða“
Að lokum segir hann að áhrif ál­
versins hafi ekki staðið undir þeim
væntingum sem samfélagið hafði.
„Það hefur ekki enn tekist að manna
þetta með Íslendingum. Álverið ræð­
ur aðeins íslenskumælandi fólk til
starfa en þrátt fyrir allt atvinnuleysið
og auglýsingamennskuna manna
undir verktakar sín fyrirtæki að miklu
leyti með útlendingum því það er
ekki hægt að fá Íslendinga í þetta.
Starfsmannaveltan hefur verið allt að
25 prósent. Þrátt fyrir allar hörmung­
arnar sem dundu á þjóðinni er þetta
ekki betri vinnustaður en það.
Vorum við að sökkva þessu
landi, vorum við að eyðileggja
þessa náttúru, vorum við að þurrka
upp fossana til þess að flytja inn
farandverkamenn? Vill ekkert af
þessu atvinnulausa fólki á Suður­
nesjum koma austur, flytja hingað
í tómar íbúðir og vinna í álverinu
í Reyðarfirði? Er ekki eitthvað að?
Af hverju sækir fólk ekki um vinnu
þarna?“ spyr Þórhallur og bætir því
við að það sé ekki eftirsóknarvert
að vinna í kerskálanum eða stey­
puskálanum, þótt önnur störf séu
vissulega áhugaverð. „Þarna eru
tólf tíma vaktir og ég þekki eng­
an sem vinnur í álverinu sem lítur
á það sem sitt framtíðarstarf. Ég
þekki líka fólk sem hætti að vinna
þarna af því að vaktirnar voru of
langar og það vildi ekki fórna fjöl­
skyldunni. Fólk vinnur þarna þar
til það fær betra starf. Efnahags­
kreppan mun jafna sig á nokkrum
árum og hvernig verður þetta þá?
Munum við manna álverið með
útlendingum sem koma hingað á
vertíð?
Þetta átti að bjarga öllu en það er
enn sama skelfingarástandið víða.
Álverið hafði til dæmis engin áhrif til
batnaðar á Stöðvarfirði eða í Breið­
dalsvík.
Fólksfjölgun á Austurlandi varð
ekki sú sem stefnt var að. Og hér fór
allt á annan endann því stjórnleysið
var algjört. Hér voru byggð hús sem
enginn er í, hér voru lagðar göt­
ur fyrir hús sem aldrei voru byggð.
Sveitarfélagið er á hausnum, enda
dýrt að fara í svona framkvæmdir og
eins er það kostnaðarsamt að vera
með mikið af hálfbyggðu gatna­
kerfi. Eflaust mun það jafna sig á
einhverjum áratugum. En þetta var
ekki þess virði.“ n
Fréttir 11Mánudagur 21. maí 2012
Sakaður um Svik vegna Skoðana Sinna
n Þórhallur Þorsteinsson mótmælti Kárahnjúkavirkjun n Vinir sneru baki í hann n Vinnufélagi hans hótaði honum lífláti
Jökulsá í
Fljótsdal
Á ferð um svæðið Þessi mynd var tekin sumarið áður en fossarnir þornuðu en Þórhallur
leiddi þá þrjátíu manna hóp um svæðið ásamt sambýliskonu sinni, Dagnýju Pálsdóttur.
Fossarnir sem hurfu