Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.2013, Blaðsíða 4

4 Fréttir 29. maí 2013 Miðvikudagur
Mega koma aftur í júlí
n Króatískar fjölskyldur sendar heim með miklum kostnaði
F
lugvél með um þrjátíu króat-
íska hælisleitendur innanborðs
flaug af landi brott á þriðjudag.
Króatarnir voru sóttir á heim-
ili sín í Reykjavík og Reykjanesbæ á
þriðjudagsmorgun. Hópurinn saman-
stóð aðallega af fjölskyldufólki. Átján
lögreglumenn fylgdu fólkinu heim
auk fulltrúa Mannréttindaskrifstofu Ís-
lands.
Íslenska ríkið leigði farþegaflugvél
fyrir hópinn og er það í fyrsta sinn
sem ríkið gerir slíkt, enda í fyrsta sinn
sem svo stórum hópi er vísað úr landi
í einu. Flogið var með hópinn beint til
Zagreb, höfuðborgar Króatíu, og það-
an er fólkið sent heim til sín og stend-
ur íslenska ríkið straum af þeim kostn-
aði. Heimildir DV herma að aðgerðin
kosti ekki undir tíu milljónum króna,
en endanleg tala liggur ekki fyrir. Þess
má geta að í júlí gengur Króatía í ESB
og mun hópurinn þá geta komið til
landsins án þess að sækja sérstaklega
um dvalar- eða atvinnuleyfi. Sumir
hyggjast gera það en aðrir ekki.
Hópurinn fékk allur synjun um
hæli á Íslandi frá Útlendingastofnun.
Sumir höfðu óskað eftir hæli á grund-
velli þess að brotið væri á þeim þar
sem þeir tilheyrðu serbneska minni-
hlutanum, en aðrir báru við bágu
efnahagsástandi. Nokkur þeirra hafa
kært synjunina og sú kæra bíður enn
meðferðar hjá innanríkisráðuneytinu.
Fleiri fá skertar bætur
n Örorkulífeyrir skerðist vegna búsetu n Þriggja ára bið eftir endurhæfingu
H
ópur þeirra sem fá skertan
örorkulífeyrir vegna búsetu
hefur stækkað jafnt og þétt
síðastliðin ár. Árið 2009 var
um að ræða 402 einstak-
linga en 2012 var þessi tala komin
upp í 686. Alls fengu 15.347 manns
greiddan örorkulífeyri innan al-
mannatryggingakerfisins á síðasta
ársfjórðungi 2012. Margrét Tryggva-
dóttir, fyrrverandi þingmaður Hreyf-
ingarinnar, lagði fram fyrirspurn á
síðasta þingi um um þennan hóp
og eru tölurnar fengnar úr svari
velferðar ráðherra við þeirri fyrir-
spurn.
Þriggja ára búseta
Um er að ræða fólk sem hefur ver-
ið búsett erlendis og flutt til Íslands,
en gerð er lágmarkskrafa um þriggja
ára búsetu hér á landi áður en um-
sókn um örorkulífeyri er lögð fram.
Við ákvörðun réttinda innan kerf-
isins er svo bæði litið til þess tíma
sem viðkomandi hefur verið bú-
settur hér á landi frá 18 ára aldri og
til framtíðarbúsetutíma fram til 67
ára aldurs.
Rúmlega 80 prósent þeirra sem
fá skertan örorkulífeyri hér á landi
fá ekki heldur greiddan örorkulíf-
eyri frá því landi sem þeir bjuggu
í áður þrátt fyrir að milliríkjasamn-
ingar séu í gildi. Munu vera ýms-
ar ástæður fyrir því en þær komu
ekki fram í svari velferðarráðherra.
Engar tölur yfir þá verst settu
DV greindi á mánudaginn
frá máli Jóhönnu Þorsteins-
dóttur sem greindist með geð-
klofa persónuleikaröskun árið
2009, en fær hvorki örorku- né
endurhæfingarlífeyri vegna
þess að hún var búsett í Dan-
mörku í fimm ár. Jóhanna flutt-
ist heim til Íslands haustið 2010
en getur ekki sótt um lífeyri fyrr en
í september, eftir þriggja ára bú-
setu hér á landi, líkt og kveðið er á
um í lögum. Jóhanna og fólk í svip-
aðri stöðu eru ekki inni í tölunum
sem koma fram í svari velferðarráð-
herra, enda þar aðeins fjallað um
þá sem fá einhverjar bætur. Þessir
einstaklingar þurfa alfarið að reiða
sig á fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi
sínu, en aðstoðin er mismikil eftir
sveitarfélögum. Þeir sem fá skertar
lífeyrisgreiðslur vegna búsetu fá í
flestum tilfellum einnig fjárhags-
aðstoð frá sveitarfélagi.
Tímabundið neyðarúrræði
Að sögn Sigríðar Hönnu Ingólfs-
dóttur, félagsráðgjafa hjá Öryrkja-
bandalaginu, er ákveðinn hóp-
ur með mjög takmarkaðar greiðslur
vegna ákvæðis um að búseta erlend-
is skerði lífeyri almannatrygginga.
Þessi hópur er því í enn erfiðari
stöðu og með enn lægri greiðslur en
aðrir lífeyrisþegar. Hún bendir jafn-
framt á að fjárhags aðstoð sveitarfé-
laga sé ekki varanlegt úrræði.
„Fjárhagsaðstoð sveitarfélaga á
að vera tímabundið neyðarúrræði,
en ekki úrræði til framfærslu til
lengri tíma. Fólk með skerta starfs-
getu vegna slysa eða veikinda á ekki
að þurfa að leita til sveitarfélagsins
eftir fjárhagsaðstoð á meðan það er
á þriggja ára biðtíma eða vegna þess
að örorkubætur er skertar vegna
búsetu erlendis. Fólk getur verið í
þessari stöðu árum og jafnvel ára-
tugum saman.
Breytt til hins verra
Hvað þriggja ára regluna varðar
segir Sigríður Hanna einstaklinga
sem koma frá EES-löndum ekki
eiga að þurfa að bíða í þrjú ár eftir
að geta sótt um örorkulífeyri. „Í gildi
er samlagningarregla, en samkvæmt
henni á að fólk ekki að missa áunn-
in réttindi við að flytja á milli landa
heldur á að taka tillit til búsetu- eða
tryggingatímabils í öðru aðildarríki
EES. Þau eiga að leggjast saman við
tímabil hér á landi.“
Sigríður Hanna segir laga-
breytingar, sem tóku gildi 1. janúar
2010, komi mjög illa við þá sem
sækja um endurhæfingarlífeyri og
hafa verið búsettir erlendis. Frá
þeim tíma hafa verið í gildi sömu
reglur um endurhæfingarlífeyri og
örorkulífeyri hvað varðar skilyrði um
búsetu og skerðingar vegna búsetu.
Eftir breytinguna þurfa umsækjend-
ur um endurhæfingarlífeyri að hafa
verið búsettir á Íslandi í þrjú ár áður
en umsókn er lögð fram ef starfsork-
an er skert þegar þeir flytja til lands-
ins.
Takmarkar möguleika
„Þetta gerir það að verkum að
ákveðnum hópi er synjað um endur-
hæfingarlífeyri og þarf að bíða í þrjú
ár og missir þar með mikilvægan
tíma, sem fer í bið. Það er mjög mikil-
vægt er að fólk komist í endurhæf-
ingu eins fljótt og auðið er í kjölfar
slysa eða veikinda. Bið eftir endur-
hæfingu getur hins vegar takmarkað
mjög möguleika einstaklinga á að fá
endurhæfingu, ná aukinni færni og
komast aftur á vinnumarkað.“
Samlagningarregla EES gildir ekki
um endurhæfingarlífeyri en í frum-
varpi til laga um lífeyrisréttindi al-
mannatrygginga og félagslegan
stuðning er þó kveðið á um að þriggja
ára reglan um endurhæfingarlífeyri
verði felld niður. Breytingin tekur þó
bara til þeirra sem flytjast frá aðildar-
löndum EES-samningsins. n
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
blaðamaður skrifar solrun@dv.is
„Það er mjög
mikil vægt er
að fólk komist í endur­
hæfingu eins fljótt og
auðið er í kjölfar slysa
eða veikinda.
Sigríður Hanna Segir mjög bagalegt að
fólk þurfi að bíða í þrjú ár eftir því að komast
í endurhæfingu.
Fá skertar bætur Á síðasta árs-
fjórðungi fengu 686 manns skertan
örorkulífeyri vegna búsetu.
Fær ekki bætur Jóhanna fellur á milli flokka og fær hvorki örorkulífeyri frá Íslandi né Danmörku.
Hænsn í hættu
Hinn íslenski landnáms-
hænsnastofn er í hættu að mati
áhrifafólks úr hópi Eigenda-
og ræktendafélags landnáms-
hænsna. Í yfirlýsingu frá hópnum
kemur fram að einhverjir aðilar
stundi þann „ósiðlega gjörning“
að bjóða til sölu fugla sem ekki
falla undir viðurkennda lýsingu
á einkennum landnámshænsna,
meðal annars með fiðraða leggi,
en selji þá engu að síður sem
landnámshænur. Verndunar-
sinnar óttast sérstaklega blöndun
við Brahma-hænsn af asískum
uppruna, en sú tegund er í hraðri
útbreiðslu í Evrópu. Áhyggjurnar
eru ekki úr lausu lofti gripnar því
ræktun landnámshænunnar er
að sögn sérfróðra á viðkvæmum
tímamótum.
„Allt í viðbjóði“
Höllu Björgu Albertsdóttur brá
heldur betur í brún þegar hún kom
heim til sín í Giljahverfi á Akureyri
á mánudagskvöld. Óprúttnir að-
ilar höfðu farið inn í íbúð hennar
á meðan hún var að heiman, tek-
ið mat úr ísskápnum og dreift um
allt gólf.
„Ég hefði aldrei getað ímyndað
mér að ég kæmi að húsinu mínu
svona. Á gólfinu var allt í viðbjóði,
það var sem sagt búið að nánast
tæma ísskápinn minn og opna allt
og brjóta, sulla, hella niður á alla
innréttinguna,“ segir hún.
Sex ára sonur Höllu varð eðli-
lega mjög skelkaður og hún dreif
sig inn í herbergi með hann og hr-
ingdi á aðstoð.
Halla tilkynnti málið til lögreglu
og var tjáð að þetta væri annað til-
fellið af þessum toga í hverfinu á
skömmum tíma. Af sporunum í
eldhúsinu að dæma er augljóst að
þarna voru börn á ferð.
Vísað úr landi Hælisleitendur
dvelja almennt á Fit Hostel, nema
ef um fjölskyldur er að ræða. Í þetta
sinn var aðeins einn sóttur á Fit.