Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.2014, Blaðsíða 54

Helgarblað 9.–12. maí 201454 Menning
Vegabréf
Sigmundar
Andalúsía er Árnes- og Rang-
árvallasýsla Spánar. Og enda
þótt mjólkin þar sé rauð á lit –
og hýrgi svipi fólks á síðkvöld-
um – drýpur þar alveg sama
smérið af hverju strái og í kart-
öflugörðunum heima.
Fátt er unaðslegra en að
renna heiðskírum augum yfir
litlu og syfjulegu fjallaaþorpin í
Serraníu við Rondu sem stinga
höfðinu öðru hverju upp úr
hitaþrútnum vínviðarbrekk-
unum. Vanalega eru þau öll af
sömu sortinni; með karlmann-
legu kastalavirkin á hvirfl-
inum eins og eilífa sönnun
þess að í hernaði er yfir sýnin
öðru vopni sterkari. Á svo að
segja hverjum fjallsoddi get-
ur þau að líta eins og perlur
frá tímum Máranna sem þeir
þræddu listilega á fagurlanga
festi sína sem lá um þveran
og endilangan Íberíuskagann
og minnti á mátt þeirra og
megin á áttundu, níundu og tí-
undu öld. Óvíða í Evrópu hef-
ur menningin risið
hærra en á valda-
tímum þessara
Araba og Berba
sem voru slík-
ir yfirburða-
menn í húsagerð
og hönnun allri að
helst verður jafnað við egypska
steinsmiði. Þeir nefndu þessi
lönd sín al-Andalus – og það
segir vitaskuld nokkra sögu að
sunnlendingar á Spáni kenna
sig enn með stolti við þessa
gömlu herraþjóð sína.
Þarna rataði ég eitthvert
vorið inn á litla matarkrá í
Tolux – og líklega hefur tíminn
verið nærri þrjú en tvö, eins og
það skipti nú einhverju máli
um þetta leyti dags á Spáníá.
Nema hvað ég var einn; altént
að mér fannst … uns ég spegl-
aðist óvænt á kolli vitaskollótts
þjóns sem svaf sínum sveru
öxlum fram á bónað bar-
borðið. Af litaraftinu að dæma
gat hann allt eins verið einn
af afkomendum Máranna, en
auðvitað mátti það einu gilda;
maðurinn var steinsofandi
og ekki líklegur til að vakna í
bráð ef marka mátti flírulegar
hrotur hans.
Á svona stundum er ekki
við hæfi að raska nokkurri
ró. Og þarna pukraði ég mér
ofurvarlega niður á fléttaða
stólsessu í mestu hægð og
spekt sem lífið hefur búið mér
og horfði á ókunnan mann í
óþekktum bæ lifa sig djúpt og
ofan í alla sína dagdrauma.
Lengi vel átti ég von á öðru
fólki inn á staðinn, en aldrei
kom sála. Og eftir því sem tím-
inn seig í síðdegið fundust mér
þessar kringumstæður okkar
félaganna verða stöðugt fal-
legri og þekkilegri, jafnvel hríf-
andi. Það var í það minnsta
eitthvað einstakt við þetta
nýtilkomna samband okkar,
sem að vísu – og vel að merkja,
annar okkar vissi ekkert af.
Þegar hann vaknaði pant-
aði ég mér tvöfaldan kaffi af
spænskri þykkt – og hann af-
greiddi mig eins og ekkert
hefði í skorist, næsta grunlaus
um höfgi sína og snörli, en
sjálfur las ég sátt úr augunum,
svipað því að eitthvað hefði
ræst í fasi hans og svip.
Barþjónninn sem svaf
Sýning sem snertir
H
vernig fer maður að því
að búa til leikhús ætlað
börnum upp úr Litla
prinsinum, einu ástsælasta
bókmennta verki frá síð-
ustu öld eins og segir í leikskrá? Þótt
sagan sé fræg og víðlesin, hafi ver-
ið þýdd á óteljandi tungumál og
skipi stóran sess í huga og hjörtum
þeirra sem unna góðri sagnalist, þá
er hún ekki endilega aðgengileg eða
auðskilin. Lesandinn þarf nefnilega
að opna hjarta sitt til að hleypa inn
heimspeki höfundarins, miklu frekar
en að virkja rökhugsun heilans. Litli
prinsinn er saga af barni, en fjall-
ar þó meira um barnið í mannin-
um og þann tíma sem það tekur að
verða aftur að barni, hafi maður glat-
að uppgötvunum bernskunnar, til-
finningunni fyrir því að vera aðeins
gestur á jörðinni, að skynja heiminn
með tilfinningum barns.
Heimsókn til jarðarinnar
Ég komst því miður ekki á frumsýn-
ingu verksins en átti þess kost að
sjá það á Sviðslistahátíð barnanna
sem var hluti af nýliðinni og mikil-
vægri Barnamenningarhátíð þar
sem börnin fengu ókeypis aðgang að
öllum viðburðum. Sýningin er ætluð
börnum frá sex ára aldri og ég tók
með mér tvö börn, annað á tólfta ári
og hitt á fimmta ári sem bæði nutu
sýningarinnar, þó ekki á sama hátt.
Yngra barnið var orðlaust af undrun,
það eldra hafði meira um innihaldið
að segja; fallegt en um leið sorglegt
var niðurstaðan. Og af hverju
sorglegt? Jú, Litli prinsinn deyr að
lokum. Já, eins og við öll, sagði ég og
þess vegna er svo mikilvægt að rækta
vináttuna, vökva rósina sína, þora að
elska og missa. Dáldið „heví stöff“
fyrir ungan dreng, en þannig er það
bara. Litli prinsinn fjallar um stór-
ar spurningar eins og ástina, listina
og dauðann, enga smáhluti og ekki
alveg fyrir allra yngstu börnin. En
sagan fjallar ekki síst um samband
mannsins við barnið í sjálfum sér,
sambandið við ævintýrið og augna-
blikið, um viðurkenningu þess að lífi
okkar á jörðinni er afmörkuð stund,
þótt tíminn sé eilífur að lífi loknu.
Samkvæmt fjölgreindarkenningu
Howards Gardner er þetta einmitt
inntakið í níundu greindinni, sem
hann nefnir tilvistargreind og snýst
um að gera sér grein fyrir og sætta sig
við endanleikann.
Það sem hjartað sér
En saga á bók og leiksýning upp
úr bók er ekki það sama. Stefán
Hallur Stefánsson höfundur leik-
gerðar og leikstjóri Litla prinsins
veit það og velur ákveðna leið til að
koma sögunni á leiksvið, gera hana
leikhæfa. Hann er trúr efninu og
skáldinu en leyfir sér þó að smíða
ákveðinn ramma kringum efnið
til að koma því betur til skila í leik-
formi. Það gerir hann m.a. með því
að binda frásögnina í byrjun niður
í raunsæislegt form. Í stað þess að
hefja söguna í Sahara-eyðimörkinni
þar sem flugmaðurinn nauðlendir
og hittir fyrir Litla prinsinn, lætur
hann flugmanninn segja söguna sex
árum síðar á heimaslóðum þar sem
hann er að gera við flugvélina sína.
Og söguna segir hann lítilli frænku
þegar hún kemur til hans í heim-
sókn, pínulítið feimin og óframfær-
in. Þannig hefst leiksýningin í kunn-
uglegu umhverfi sem síðar tekur á
sig alls kyns myndir allt eftir því hvar
Litli prinsinn er staddur og hvern
hann hittir. Við fáum að sjá það
sem hjartað aðeins sér. Þessi nálg-
un Stefáns Halls gerir efnið aðgengi-
legt og aðlaðandi fyrir áhorfendur,
við ferðumst frá raunveruleika inn í
heim skáldskapar og hugmyndaflugs
með aðstoð leikhússins. Ferðalag
Litla prinsins um heiminn og jörðina
þar sem mennirnir basla við að finna
sér tilgang, fundir hans og samtöl
við skrautlega karaktera, verður að
ævin týri sem barnssálin í hverj-
um og einum á auðveldara með að
meðtaka og skynja en þær sálir sem
hafa bælt í sér barnið og gleymt sér
í amstri og rútínu hvunndagslífsins.
Mannauður leikhússins
Í sýningunni lifna allar persónur
sögunnar við á leiksviðinu í kostu-
legum búningum, gervum og snjöll-
um leikmyndarlausnum þar sem
bæði myndvörpun og leiklýsing
skipta miklu máli. Þjóðleikhús-
ið býr yfir miklum mannauði bak-
sviðs sem er ekki alltaf jafn sýnilegur
í verki og að þessu sinni. Högni Sig-
þórsson og Leila Arge eiga heiður-
inn af útliti sýningarinnar en bæði
hafa starfað um árabil við leikmuna-
og búningagerð í leikhúsinu. Og
mannauðurinn er ekki síðri í leikur-
um hússins. Snorri Engilbertsson
leikur sögumanninn, flugmanninn
úr sögu Saint-Exupéry, og bregð-
ur sér í ótal önnur hlutverk, kattlið-
ugur og fimur á velli og fyndinn þar
sem við átti. Sömuleiðis var ákaflega
gaman að sjá Eddu Arnljótsdóttur
takast á við mörg hlutverk en hún var
sérlega eftir minnileg sem skipandi
konungur og eilífur ljósamaður. Þór-
unn Arna Kristjánsdóttir leikur svo
litla prinsinn og tekst að skapa ákaf-
lega fallega barnssál, sem varla var
af þessum heimi með sína fínlegu
barnsrödd. Samspil allra þriggja lyfti
sýningunni á æðra plan sem snerti
djúpt. Óaðskiljanlegur hluti af leikn-
um var nýsamin músík Völu Gests-
dóttur og alls kyns ljósa- og tækni-
brellur sem ungir áhorfendur göptu
yfir í forundran.
Þjónað af sannri list
Þegar á heildina er litið er Litli
prinsinn afar vel heppnuð leiksýning
fyrir börn og fullorðna, hún leikur á
marga strengi og reynir bæði á til-
finningar og hugsun, hún er sýning
sem snertir. Um leið miðlar hún mik-
ilvægum skilaboðum til allra sem
á annað borð eru tilbúnir að opna
hjarta sitt og leyfa barninu að lifa
áfram þrátt fyrir hranalegan og oft
skilningsvana fullorðinsheim. Hún
minnir okkur á að dvölin á jörðinni
tekur enda og því skiptir máli hvern-
ig við göngum um umhverfi og nátt-
úru, svo ekki sé nú minnst á hvern-
ig við komum fram við hvert annað
þann stutta tíma sem við erum hér.
Allir aðstandendur mega vera
sæmdir af henni, að þjóna börnum
af sannri list er eitt af mikilvægustu
hlutverkum leikhússins. n
n Dáldið heví stöff fyrir ungan dreng n Afar vel heppnuð leiksýning
Litli prinsinn
Leikstjórn: Stefán Hallur Stefánsson
Leikarar: Edda Arnljótsdóttir, Snorri
Engilbertsson, Þórunn Arna Kristjánsdóttir
Tónlist: Vala Gestsdóttir
Leikmynd: Högni Sigurþórsson
Búningar: Leila Arge
Lýsing: Magnús Arnar Sigurðarson
Leikgerð: Stefán Hallur Stefánsson
Þýðing: Þórarinn Björnsson
Sýnt í Þjóðleikhúsinu
Hlín Agnarsdóttir
ritstjorn@dv.is
Dómur