Dagblaðið Vísir - DV - 22.08.2014, Blaðsíða 38

Helgarblað 22.–25. ágúst 201438 Neytendur
Áratug að safna fyrir útborgun
n Erfitt að hætta að leigja og kaupa fyrsta húsnæði n Þarft að eiga margar milljónir n Viðbótarlífeyrissparnaður Leiðréttingarinnar dugar skammt
Þ
að tæki ungt par með barn
í leiguhúsnæði, á algeng-
asta tekjubilinu á Íslandi,
rúman áratug að safna
sér fyrir útborgun að sinni
fyrstu íbúð. Strangara greiðslu-
mat, hærra húsnæðisverð og kraf-
an um hærra eiginfjárframlag hefur
þau áhrif að mörgum reynist erfitt
og jafnvel ómögulegt að kaupa sér
þak yfir höfuðið. Fólk í leiguhús-
næði nær ekki að leggja til hliðar
nægt fé til íbúðarkaupa og situr fast
í óvissu leigumarkaðarins sem lýst
er sem frumskógi. DV setti saman
dæmi með raunverulegum tölum
sem lýsir aðstæðum margra á Ís-
landi í dag.
Vilja losna úr leiguhúsnæði
Í dæminu er um að ræða ungt par
með barn á leikskóla eða í dag-
vistun. Það á lítinn bíl, býr í leigu-
húsnæði, er skuldlaust en á engan
sparnað. Það vill losna úr leiguhús-
næði og eignast eigin íbúð og hef-
ur augastað á 25 milljóna króna,
þriggja herbergja íbúð á höfuð-
borgarsvæðinu.
Til að draga upp sem raunveru-
legustu mynd af stöðu þessarar fjöl-
skyldu var stuðst við opinberar tölur.
Fyrst þarf að skoða hversu mikið
fólk þarf til að lifa á. Til að finna það
út er notast við grunnviðmið neyslu-
viðmiðsreiknivélar á vef velferð-
arráðuneytisins. Niðurstaðan er að
heildarútgjöld, án húsnæðiskostn-
aðar, fyrir heimili sem samanstend-
ur af tveimur fullorðnum, einu barni
á leikskóla eða í dagvistun, séu 260
þúsund krónur á mánuði. Í þessu
neysluviðmiði eru rúmlega áætl-
uð útgjöld vegna neysluvöru, þjón-
ustu, tómstunda og ökutækis. Hafa
ber í huga að hér er um grunnvið-
mið að ræða, einnig er gefið upp
„dæmigert“ viðmið í reiknivélinni
þar sem upphæðin sem miðað er
við að þriggja manna fjölskylda þurfi
til að lifa á er 440 þúsund krónur á
mánuði. Við tökum lægri töluna.
Lítið eftir um hver mánaðamót
En einhvers staðar þarf fjölskyld-
an litla að búa á meðan hún á ekki
íbúð. Við þessi mánaðarlegu útgjöld
bætist því leigukostnaður. Fjöl-
skyldan er í leiguhúsnæði þar sem
hún greiðir 130 þúsund krónur fyrir
65 fermetra, tveggja herbergja íbúð í
Reykjavík. Er þar miðað við upplýs-
ingar um leiguverð íbúðarhúsnæðis
á vef Þjóðskrár þar sem meðalleigu-
verð á hvern fermetra í Reykjavík er í
kringum tvö þúsund krónur.
Útgjöld fjölskyldunnar eru því
samanlagt rúmlega 390 þúsund
krónur á mánuði.
Parið í dæmi DV hefur samtals
430 þúsund krónur í útborguð laun
á mánuði en við ákvörðun þeirrar
tölu voru höfð til hliðsjónar algeng-
ustu reglulegu laun á íslenskum
vinnumarkaði samkvæmt nýjustu
tölum Hagstofu Íslands fyrir árið
2013. Þar kom fram að 17 prósent
launamanna eru með laun á bilinu
250 til 300 þúsund krónur á mánuði.
Miðað við þessar forsendur þá
getur parið unga vænst þess að vera
aflögufært um 40 þúsund krónur
á mánuði þegar flest er tekið með í
reikninginn.
Þurfa að brúa bilið
Parið hefur ákveðið að kaupa sér
eigin íbúð og hefur augastað á
íbúð sem kostar 25 milljónir króna.
Þegar skoðað er hvaða fjármögn-
unarleiðir eru í boði fyrir parið þá
standa til boða íbúðalán hjá stóru
bönkunum þremur þar sem hægt
er að fá mest heildarlán upp á allt
að 85 prósent af verði íbúðarinnar
hjá Landsbankanum. Bankinn lán-
ar allt að 70 prósent verðsins til allt
að 40 ára og 15 prósent viðbótarlán
til allt að 15 ára. Hjá Arion banka og
Íslandsbanka er hægt að fá allt að
80 prósent lán, eða 70 prósent og
svo viðbótarlán upp á 10 prósent.
Eins og sjá má þá þarf parið, eftir
banka, að brúa á bilinu 15–20 pró-
sent kaupverðsins með eigin fé. Þar
að auki er fólki ráðlagt að miða við
20 til allt að 25 prósenta útborg-
unarhlutfall ef það ætlar að „láta sig
dreyma um einhverja eignamynd-
un í húsnæði sínu“, eins og það er
orðað í grein á vef Íslandsbanka.
„Slíkt eiginfjárframlag ætti að vera
eðlilegt viðmið, hvort sem það ríkir
góðæri eða ekki og hvort sem inn-
lend eða erlend lán bjóðast“, segir
enn fremur.
Yrðu að safna í áratug
Miðað við þessar takmarkanir og
viðmið þá er ljóst að parið þyrfti
að safna sér allt að fimm milljón-
ir króna fyrir útborguninni. Jafnvel
þó að parið gæti í sameiningu lagt
fyrir 100 þúsund krónur á mánuði
þá tæki það samt rúmlega fjögur
ár. Miðað við áðurnefndar forsend-
ur þá getur það hins vegar í mesta
lagi lagt fyrir 40 þúsund á mánuði,
eða 480 þúsund á ári, ef allt gengur
upp. Parið væri því, ef engin óvænt
útgjöld koma inn í dæmið, tæplega
tíu og hálft ár að safna sér fyrir út-
borguninni.
Þetta dæmi gefur ágætis inn-
sýn í aðstæður sem margir standa
frammi fyrir þótt tölur og upphæðir
kunni að vera aðrar. Þetta sýnir líka
fjarstæðukennda stöðu sem ungt
fólk í leiguhúsnæði getur fundið
sig í. Eins og sést á útþenslu leigu-
markaðarins undanfarin misseri þá
neyðast sífellt fleiri, sem hugsan-
lega vildu gjarnan kaupa sér fast-
eign, til að leita á þann markað og
festast í hlekkjum leiguhúsnæðis.
Hátt leiguverð hefur keðjuverkandi
áhrif sem gerir mörgum ómögulegt
að leggja til hliðar fé til íbúðarkaupa.
Hinn 15. júlí síðastliðinn fjallaði DV
einmitt ítarlega um neyðarástandið
á leigumarkaði höfuðborgarsvæð-
isins sem fólk lýsti sem „frumskógi“
og „villta vestrinu“. En á sama tíma
og erfiðara er orðið fyrir fólk að fjár-
magna kaup á húsnæði með nýjum
lánum þá hefur verð á fasteignum á
höfuðborgarsvæðinu einnig hækk-
að mikið að undanförnu. Sjálfheld-
an er því oft algjör.
Áætluð greiðslugeta
En hvað með greiðslugetu og
greiðslumatið? Á heimasíðum bank-
anna má áætla greiðslugetu sína og
mismunandi er hversu ítarlegar
þessar reiknivélar eru og eru þær
aðeins til að gefa fólki hugmynd um
stöðu sína. Þessi munur skýrir mun-
inn sem fæst á áætlaðri greiðslu-
getu parsins í dæmi DV. Hjá Arion
banka er hún áætluð á bilinu 120–
140 þúsund á mánuði, 135 þúsund
hjá Íslandsbanka og 152 þúsund hjá
Landsbankanum. Reiknivélin hjá
Íslandsbanka sýnir manni einnig
hversu dýra íbúð maður getur reikn-
að með að kaupa sér miðað við áætl-
aða greiðslugetu. Þetta er gagnlegt.
Þar má sjá að að því gefnu að parinu
tækist að safna sér 5,1 milljón í eigið
fé, gæti það fengið 20 milljóna króna
óverðtryggt lán. Sem fyrr þá miðast
þetta allt við þá óraunhæfu stöðu
að parinu takist að afla sér nokkurra
milljóna í eigið fé.
100 prósent lán sem fer leynt
En hvort heldur sem um er að ræða
vandræði við að fjármagna kaup
eða að komast í gegnum strangt
greiðslumat þá eru ekki allar götur
lokaðar. Hvað greiðslumatið varðar
þá þekkir DV dæmi þess að einstak-
lingar og pör hafa brugðið á það ráð
að fá náinn aðstandanda, til dæm-
is foreldri eða systkin, til að ganga
inn í greiðslumatið. Það eykur út-
reiknaða greiðslugetu hinna tilvon-
andi kaupenda án þess að leppur-
inn taki beinan þátt í afborgunum
þegar til kastanna kemur.
Hvað fjármögnun varðar þá hef-
ur DV undir höndum raunveru-
legt dæmi um 100 prósent lán sem
pari með ungt barn bauðst. Þótt full
fjármögnun sé ekki auglýst sérstak-
lega hjá fjármálastofnunum þá er
mögulegt að fá slíkt, þótt þau séu
ekki sérstaklega hagstæð. DV hef-
ur undir höndum bráðabirgða-
greiðslumat sem parið fékk hjá
Landsbankanum vegna fyrirhug-
aðra kaupa á 24,7 milljóna króna
húsnæði á 100 prósent lánum.
Samanstendur það af 17,5 milljóna
króna íbúðarláni á 3,5 prósent vöxt-
um til 40 ára, viðbótarláni upp á 3,7
milljónir á 4,5 prósent vöxtum til 15
ára og loks skuldabréfaláni upp á
3,5 milljónir á 10 prósent vöxtum til
fimm ára. Útreiknuð greiðslubyrði
er hins vegar þung, 177 þúsund
krónur á mánuði. Svo fór að við-
komandi par fór þessa fjármögn-
unarleið en fyrir valinu varð íbúð
sem var nokkrum milljónum ódýr-
ari. Hafa ber í huga að þessi fjár-
mögnunarleið stendur ekki öllum
til boða og þarf samkvæmt upplýs-
ingum DV skínandi fínt greiðslu-
mat til. n
Fjármál fjölskyldunnar
Tekjur Neysluviðmið
430.000 kr. 260.000 kr.
Leiga Afgangur
130.000 kr. 40.000 kr.
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Lánstegund Greiðslugeta Hámarkslán Eigið fé
Óverðtryggt 135.796 20.100.000 5.100.000 25.200.000
Blandað 135.796 24.700.000 6.200.000 30.900.000
Verðtryggt 135.796 31.400.000 7.900.000 39.300.000
Miðað við hjón/sambúðaraðila með eitt barn í leikskóla eða dagvistun, bifreið og
430 þúsund í útborguð laun. Útreikningur er bráðabirgðaútreikningur á greiðslugetu
parsins í dæmi DV af vef Íslandsbanka. Hámarkslán miðast við forsendur um mánað-
arlega greiðslugetu til að greiða af húsnæðislánum og 20 prósent eiginfjárframlag.
Greiðslubyrði verðtryggðra húsnæðislána er léttari en óverðtryggðra lána og því að
jafnaði hægt að taka hærra verðtryggt lán. Athugið að útreikningurinn á hámarksláni
/ hámarksverði fasteignar miðast við það greiðslufyrirkomulag sem gefur lægstu
greiðslubyrðina, þ.e. lán til 40 ára með jöfnum greiðslum yfir lánstímann.
Greiðslumat
Óverðtryggt lán Blandað lán Verðtryggt lán
Eigið fé
Lánsupphæð
10.000.000
20.000.000
30.000.000
40.000.000
0
Hámarksverð
fasteignar