Dagblaðið Vísir - DV - 11.10.2013, Blaðsíða 10

S
óknargjöld Dómkirkjunnar
hafa lækkað um 30 prósent
frá því árið 2008, þegar tekið
er tillit til skerðingar sóknar­
gjalda og úrsagna úr þjóð­
kirkjunni. „Við erum náttúrulega í
slæmum málum og búin að vera eins
og margir aðrir,“ segir Marinó Þor­
steinsson, formaður sóknarnefndar
Dómkirkjunnar í samtali við DV. „Við
vorum einu sinni með barnakór og
ýmislegt annað sem við leyfðum okk­
ur en við erum löngu búin að skera
það allt niður,“ segir hann. Hann seg­
ir Dómkirkjuna hafa fundið verulega
fyrir fækkun í kirkjusókninni í kjölfar
úrsagna úr þjóðkirkjunni.
Kirkjur landsins fá greitt sérstakt
sóknargjald frá ríkinu. Það fer síðan
eftir því hversu margir eru skráð­
ir í þjóðkirkjuna í hverri sókn hversu
mikið sú kirkja fær. Fjöldi fólks hefur
á síðustu árum kosið að segja sig úr
Þjóðkirkjunni, en þeir sem DV hef­
ur rætt við innan kirkjunnar segja
að kirkjusóknir í miðborginni og í
vestur bænum hafi fundið mest fyrir
fækkuninni. Meðlimum í Þjóðkirkj­
unni hefur fækkað um sex prósent á
síðustu tíu árum sé miðað við hlutfall
af heildarmannfjölda.
Skerðing sóknargjalda hefur þó
haft mest áhrif á rekstur kirknanna,
en fjölda starfsmanna hefur verið sagt
upp hjá kirkjunum á síðustu árum.
Vandinn er mestur á höfuðborgar­
svæðinu, þar sem sóknirnar eru stór­
ar og utanumhald þyngra í vöfum.
DV ræddi við presta og starfsmenn
einstaka sókna í ljósi þess vanda sem
kirkjurnar standa frammi fyrir.
Sex prósenta fækkun
Árið 2002 voru rúmlega 188 þúsund
sextán ára og eldri skráðir í Þjóðkirkj­
una. Árið 2012 var þessi hópur kom­
inn upp í rúmlega 191 þúsund. Á
sama tíma fjölgaði landsmönnum um
rúmlega 33 þúsund. Hlutfall þeirra
sem eru sextán ára og eldri og skráð­
ir í Þjóðkirkjuna hefur þannig farið úr
65,7 prósentum niður í 59,8 prósent af
heildarfjölda íbúa landsins á síðustu
tíu árum. Þannig hefur heildarfjöldi
þeirra sem skráðir eru í þjóðkirkjuna
dregist saman um tæp sex prósentu­
stig á tíu árum, sé miðað við hlutfall
af íbúafjölda.
Árni Svanur Daníelsson, fjöl­
miðlafulltrúi Biskupsstofu, segir að
mest hafi fækkunin verið í Reykja­
víkurprófastsdæmi vestra. Þetta sé
þó langt í frá mesti vandinn sem
kirkjan standi frammi fyrir: „Það ligg­
ur fyrir að sóknirnar hafa tekið lán af
mismunandi ástæðum en þessi lán
stökkbreyttust síðan við hrunið eins
og gerðist almennt í samfélaginu
okkar.“ Á sama tíma hafi tekjur kirkn­
anna minnkað í kjölfar skerðingar
sóknargjaldanna.
Þeir sem DV ræddi við og starfa
innan kirknanna á Íslandi töluðu all­
ir með þeim hætti að farið hefði verið
í mikinn niðurskurð hjá kirkjunum í
kjölfar hrunsins. Starfsfólki hefði ver­
ið sagt upp, barnastarf verið lagt niður
og önnur þjónusta minnkuð til muna.
Þá töluðu margir um að stökkbreyting
lána hefði haft þau áhrif að stór hluti
sóknargjaldanna færi í afborganir
lána. Þetta er þó mismunandi eftir
kirkjum. „Þannig að ef litið er á stóru
myndina þá er mannfjöldinn ekki
stóra stærðin þarna heldur sóknar­
gjöldin,“ segir Árni Svanur.
Verða af 760 milljónum
Í kjölfar hrunsins ákvað ríkisvaldið að
skerða sóknargjöld ríkiskirknanna, og
nemur sú skerðing um þrjátíu pró­
sentum. Hjá Biskupsstofu fengust
þær upplýsingar að í ár hefði sóknar­
gjaldið átt að vera rúmlega 1.060 krón­
ur á mánuði en hefði þess í stað verið
760 krónur. „Ef við umreiknum þetta í
upphæð miðað við fjölda gjaldenda á
þessu ári þá er mismunurinn rúmlega
760 milljónir,“ segir Árni Svanur Dan­
íelsson, fjölmiðlafulltrúi Biskupsstofu
í samtali við DV.
DV greindi frá því í síðustu viku að
Langholtskirkja riðaði á barmi gjald­
þrots en safnaðarheimili kirkjunnar
er yfirveðsett. Svo getur farið að kirkj­
an missi safnaðarheimilið til Dróma
eins og greint var frá í fjölmiðlum í
vikunni. Fleiri kirkjur eiga í alvarleg­
um fjárhagsvanda. Árni Svanur segir
ljóst að ef ekki verði brugðist við með
því að hækka sóknargjöldin muni
margar kirkjur eiga í áframhaldandi
erfiðleikum.
Í skýrslu nefndar innanríkisráð­
herra til að meta áhrif niðurskurðar
fjárveitinga á starfsemi Þjóðkirkjunn­
ar sem birt var í fyrra er vitnað í svör
frá einstaka sóknum til Biskupsstofu
þar sem útskýrt er hver staðan sé.
Þar kemur fram að laun hafi verið
lækkuð í fjölmörgum kirkjum, starfs­
fólki sagt upp og æskulýðsstarf lagt
niður. Þá eru dæmi um að launa­
kostnaður hafi verið lækkaður um 40
prósent í einni kirkjunni og að rúm 86
prósent sóknargjalda hafi farið í af­
borganir og vaxtagreiðslur lána hjá
annarri.
Lömuð kirkja
Í skýrslu segir meðal annars að ef
fram fari sem horfir muni kirkju­
söfnuðir þurfa að draga starfsemi
sína verulega saman. Þá kemur fram
að allt mannahald í kirkjunum, fyrir
utan launakostnað presta, sé greitt
með sóknargjöldum og ef þau muni
ekki hækka á næstunni geti vel farið
svo að einstaka kirkjur þurfi að lýsa
yfir gjaldþroti:
„Af lýsingu á fjárhagslegri stöðu
þeirra sem nefndin hefur aflað sér
er fullkomlega ljóst að ef skerðing
sóknargjaldanna verður viðvarandi
munu mjög margir söfnuðir þurfa
að segja upp starfssamningum allra
starfsmanna sem launaðir eru með
sóknargjöldum. […] Verði þessi staða
uppi er ljóst að söfnuðirnir munu
þurfa að draga starfsemi sína mjög
verulega saman. […] Í mörgum til­
vikum, einkum þar sem söfnuðir eru
mjög skuldsettir mun þetta ekki duga
og jafnvel ekki heldur þótt helgi­
hald, og boðun og fræðsla yrðu dreg­
in saman svo sem kostur er þannig
að við slíkum söfnuðum blasir ekkert
annað en gjaldþrot.“
Þá segir að ef fjöldi sókna verði
beinlínis gjaldþrota, á meðan annar
hópur þeirra hefur enga fjármuni til
annars en að greiða af skuldum, og
enginn þeirra geti haldið uppi öðru
en lágmarkshelgihaldi, megi draga þá
ályktun að meginstoðir kirkjustarfs­
ins séu fallnar og kirkjan lömuð. n
10 Fréttir 11.–13. október 2013 Helgarblað
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
KirKjur landsins í sKuldahleKKjum
n Dæmi um að 86 prósent sóknargjalda fari í afborganir lána
Glaumbær:
Misjafnlega
settar kirkjur
n Segir vandann ekki eins
mikinn hjá minni sóknum
„Hjá minni sóknunum er reksturinn ekki
eins umfangsmikill eins og hjá þeim
stóru, þannig að það eru ekki allir í sama
vandanum og þær sem eru verst settar,“
segir Gísli Gunnarsson, prestur í Glaum-
bæ, en bætir því við að vissulega eigi
allar kirkjur landsins við fjárhagsvanda
að etja. Hann segir mestu máli skipta
hversu skuldsettar kirkjurnar voru fyrir
hrunið. „Þannig að þær sóknir sem ekki
voru í miklum erfiðleikum þá, þær eru
alveg á þokkalegu róli.“
Hann segir sjálfboðavinnu hjá kirkj-
unum hafa aukist eftir hrunið: „Það hefur
aukist mikið eftir því sem harðnar á daln-
um.“ Þá segir hann ekki útilokað að kirkj-
ur reyni að afla fjár með einhvers konar
söfnunum. Gísli segir ljóst að ef ekkert
verði að gert standi fleiri kirkjur frammi
fyrir mögulegu gjaldþroti: „Ef menn þurfa
að gera upp sín mál á stuttum tíma, þá
standa fleiri frammi fyrir slíku.“
„Við höfum skorið niður í öllu sem við get-
um. Við erum með barna- og æskulýðsstarf
en við reynum að gera það eins ódýrt og
hægt er. Við vorum einu sinni með barnakór
og ýmislegt annað sem við leyfðum okkur
en við erum löngu búin að skera það allt
niður,“ segir Marinó Þorsteinsson, formað-
ur sóknarnefndar Dómkirkjunnar.
Dómkirkjan var fyrst byggð árið 1796
en stækkuð árið 1848 og reist í þeirri mynd
sem hún er í dag. Það var því kominn
tími á viðhald um síðustu aldamót þegar
sóknarnefndin tók ákvörðun um að taka
kirkjuna í gegn. Þær framkvæmdir kostuðu
200 milljónir og var meðal annars tekið 130
milljóna króna lán til að greiða fyrir þær.
Þetta lán stendur í rúmum 90 milljónum í
dag, að sögn Marinós. „Og það þrátt fyrir
að við höfum alltaf greitt allt upp í topp.“
Nýlega var lengt í láninu til þess að hægt
yrði að borga af því á lengri tíma, en Marinó
segir að þrjátíu prósent sóknargjaldanna
fari í að borga vexti og afborganir af lánum.
„Ef ekkert verður að gert lendum við í
bullandi mínus á þessu ári, og við þurfum
einhvern veginn að bregðast við því.“
Dómkirkjan er í miðbæ Reykjavíkur
en það er einmitt á því svæði sem flestir
hafa sagt sig úr þjóðkirkjunni. Marinó
segir sóknarnefndina hafa fundið fyrir
þessu. „Já, já, og tölurnar tala sínu máli,
sóknargjöldin okkar hafa lækkað um 30
prósent síðan árið 2008, þegar allt er tekið
inn í myndina.“
Dómkirkjan:
Allt skorið niður
n Sóknarnefnd Dómkirkjunnar lengdi í láni
Mikið tap vegna
strætóferða
Mikið tap er á rekstri sveitarfélaga
Vesturlands vegna strætóferða til
og frá höfuðborgarsvæðinu. Að
öllu óbreyttu stefnir í að þær verði
lagðar af.
„Það er mjög mikið tap á rekstri
félagsins,“ segir Gunnar Sigurðsson,
bæjarfulltrúi á Akranesi og formað­
ur Samtaka sveitarfélaga á Vestur­
landi, í viðtali við Skessuhorn.
„ Almenningssamgöngurnar eru
bara í uppnámi út af þessu tapi.
Eina leiðin sem gengur vel er á
Suðurlandi. Þar eru svo margir far­
þegar. Strætisvagnaferðir til og frá
Reykjavík til staða eins og Akraness
og Akureyrar gætu hæglega lagst af í
vetur. Þetta væri mikil synd því það
hefur almennt verið mikil ánægja
með þetta fyrirkomulag,“ segir
Gunnar.
Strætó hóf utanbæjarakstur til
vesturs fyrir ári.
Átakið Á allra vörum:
47 milljónir
söfnuðust
Tæplega 47 milljónir króna söfnuð­
ust í átakinu Á allra vörum sem lauk
nýlega. Hægt var að leggja söfnun­
inni lið með frjálsum framlögum
eða með því að kaupa gloss, en auk
þess gáfu nokkur fyrirtæki peninga
til söfnunarinnar.
Í ár beindu þær stöllur, Elísabet
Sveinsdóttir, Gróa Ásgeirsdóttir og
Guðný Pálsdóttir, kastljósinu að
geðheilbrigði og söfnuðu fyrir nýrri
geðgjörgæsludeild á Landspítalan­
um. Það fór vel á því að afhendingin
fór fram á fimmtudag, 10. október, á
sjálfan geðheilbrigðisdaginn.
„Kraftur og örlæti aðstandenda
átaksins Á allra vörum skipti sköp­
um. Án stuðnings þeirra og velvilja
hefði ný geðgjörgæsludeild með
mjög bættum aðbúnaði sjúklinga,
ekki orðið að veruleika. Við erum
afar þakklát,“ sagði Páll Matthías­
son, forstjóri Landspítalans, er
hann veitti fjármununum viðtöku.
„Við höfum fundið fyrir miklum
meðbyr síðustu vikur og erum afar
þakklátar öllum þeim sem lagt hafa
málefninu lið,“ segir Gróa Ásgeirs­
dóttir, einn aðstandenda söfnunar­
innar í tilkynningu sem send var
fjölmiðlum á fimmtudag.
Þær stöllur sem standa að átak­
inu vilja koma á framfæri þökkum
til allra þeirra sem tóku þátt í því
og undirbúningi þess undanfarna
mánuði.„Við hefðum ekki verið á
allra vörum án stuðnings auglýs­
ingastofunnar Fítons og fram­
leiðslufyrirtækisins True North sem
framleiddu og gáfu auglýsinga­
herferðina okkar, svo ekki sé minnst
á Landsbankann sem studdi okk­
ur nú sem endranær. Það er með
ólíkindum hvað hægt er að gera
þegar allir leggjast á eitt, en yfir 200
manns lögðu hönd á plóginn og
gerðu þessa hugmynd að veruleika,“
segir Elísabet Sveinsdóttir.
Þá tók forsetafrúin frú Dorrit
Moussaieff við tíuþúsundasta
glossinu, en Dorrit hefur stutt
dyggilega við Á allra vörum­átakið
allt frá upphafi. „Við erum óendan­
lega þakklátar fyrir stuðning þjóðar­
innar allrar, heildverslunar Halldórs
Jónssonar ehf. og allra söluaðilanna
sem selt hafa glossin án þess að
taka nokkuð fyrir,“ segir Guðný Páls­
dóttir.
„Við vorum
einu sinni
með barnakór og
ýmislegt annað
sem við leyfðum
okkur en við erum
löngu búin að skera
það allt niður