Fréttablaðið - 30.01.2015, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 30. janúar 2015 | SKOÐUN | 15
Málið var ein stærsta ráðgáta
breskrar kvikmyndasögu. Gat
verið að í lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar hafi Alfred Hitch-
cock leikstýrt heimildarmynd
um hryllinginn sem átti sér stað
í útrýmingarbúðum nasista? Gat
verið að bresk stjórnvöld hafi
bannað sýningu hennar?
Ekkert spurðist til „týndu
Hitchcock-myndarinnar“ í meira
en þrjá áratugi. Við upphaf níunda
áratugar síðustu aldar tóku hins
vegar að birtast loðnar fyrirsagn-
ir í blöðum: „Hryllingsmyndin
sem Hitchcock hafði ekki taugar
í að horfa á“; „Það sem Hitchcock
sá, myndaði – og faldi“.
Sidney Bernstein, stofnandi
eins stærsta framleiðslufyrir-
tækis sjónvarpsþátta í Bretlandi,
hafði starfað hjá breska upplýs-
ingamálaráðuneytinu á tímum
styrjaldarinnar og stundað þar
kvikmyndagerð. Áður en Bern-
stein lést staðfesti hann tilvist
myndarinnar. Hann greindi frá
því að þeir Alfred Hitchcock
hefðu unnið að henni í sameiningu
en skyndilega hefði þeim verið
gert að hætta. En hvers vegna?
Beinagrindur með lífsmarki
Þegar hermenn bandamanna
héldu innreið sína inn á þýsk yfir-
ráðasvæði í lok heimsstyrjaldar-
innar blasti við þeim fordæmalaus
hryllingur útrýmingarbúðanna.
Kvikmyndadeild breska hers-
ins var með í för þegar fangar
búðanna í Bergen-Belsen voru
frelsaðir 15. apríl 1945. Mynda-
vélarnar fönguðu óhugnaðinn;
60.000 fangar, 13.000 lík sem lágu
eins og hráviði um búðirnar. „Það
var engin leið að sjá muninn á lif-
andi og dauðum nema þegar ein-
staka skjálfti lék um eða andvarp
barst frá beinagrind sem var með
lífsmarki en var of veikburða
til að hreyfa sig,“ sagði Richard
Dimble by, einn fyrstu blaðamann-
anna sem mættu á svæðið.
Sidney Bernstein hélt til búð-
anna viku eftir að þær voru frels-
aðar. Hann óskaði eftir því við
bresk og bandarísk yfirvöld að fá
að gera kvikmynd byggða á upp-
tökum hermannanna. Myndin
átti að vera víti til varnaðar. Sýna
átti hana Þjóðverjum sem margir
vissu ekki af hroðaverkum sem
framin voru í nafni þeirra. Beiðn-
in var samþykkt og var verkefnið
skilgreint sem „aðkallandi“. Bern-
stein fékk Hitchcock með sér í lið.
Þann 4. ágúst 1945 barst Bern-
stein bréf frá utanríkisráðuneyt-
inu. Mynd félaganna þótti ekki
lengur samrýmast þeirri hug-
myndafræði sem lá til grund-
vallar uppbyggingu í Þýskalandi.
Ekki þótti við hæfi að gagnrýna,
núa þeim ósigrinum um nasir.
„Stefna okkar er sú að hvetja
Þjóðverja áfram, örva þá og vekja
þá af sinnuleysi sínu.“ Tekið var
fyrir mynd Bernsteins og Hitch-
cocks.
Minningin um voðaverk
Nú, sjötíu árum síðar, kemur
„týnda Hitchcock-myndin“ fyrir
almenningssjónir í fyrsta sinn.
Sérfræðingar hjá Stríðssögu-
safninu í London luku nýverið við
myndina og studdust við áætl-
anir Bernsteins og Hitchcocks
við verkið. Voru brot úr myndinni
frumsýnd víða um heim síðast-
liðinn þriðjudag þegar þess var
minnst að 70 ár eru liðin síðan
hersveitir Rauða hersins frels-
uðu fanga útrýmingarbúðanna í
Auschwitz.
Af sama tilefni komu saman um
þrjú hundruð eftirlifendur Hel-
fararinnar í Auschwitz. Ein af
áhrifaríkari uppákomum minn-
ingardagskrárinnar var ræða eins
eftirlifandans, Romans Kent. Við
verðum að læra þær lexíur sem
sagan kennir okkur, var inntak
orða Kents. Hann hvatti leiðtoga
heimsins til þess að halda á lofti
minningunni um þau voðaverk
sem framin voru í Auschwitz.
„Við sem eftir lifum viljum ekki
að fortíð okkar verði að framtíð
barnanna okkar.“
Sú pólitíska ákvörðun Breta og
Bandaríkjamanna um að skrúfa
fyrir mynd Bernsteins og Hitch-
cocks þykir nú orka tvímælis.
Það var ekki fyrr en bandaríski
sjónvarpsmyndaflokkurinn Hel-
förin var sýndur í Vestur-Þýska-
landi árið 1979 sem margir Þjóð-
verjar gerðu sér grein fyrir hve
umfangsmikil illvirki Þriðja ríkis
Hitlers voru.
Gagnrýndu gagnrýnina
Söguleg gleymska getur verið
hættuleg. Minnug voðaverka for-
tíðar notaði Angela Merkel, kansl-
ari Þýskalands, áramótaávarp sitt
fyrr í mánuðinum til að gagnrýna
hægrisinnaðar hreyfingar sem
mótmæla stefnu þýskra yfirvalda
í málefnum innflytjenda. Hún
sakaði þá sem stæðu fyrir slíkum
fundum um fordóma, kulda og
hatur.
Hér á Íslandi hefur hins vegar
kveðið nokkuð við annan tón. Í
áramóta- og nýársávörpum töldu
sumir helstu ráðamanna okkar
við hæfi að gagnrýna gagnrýnina
í þjóðfélaginu. Slíkur boðskapur
er ekki fjarri afstöðu Breta og
Bandaríkjamanna sem ákváðu að
sannleikurinn um Helförina væri
best gleymdur og grafinn er þeir
stoppuðu kvikmynd Bernsteins
og Hitchcocks um voðaverkin í
útrýmingarbúðum nasista.
En eins og Roman Kent brýndi
fyrir umheiminum í vikunni er
slíkt ávísun á að drungaleg fortíð
verði framtíð barnanna okkar.
Til að minnast fórnarlamba
eins stórtækasta voðaverks mann-
skepnunnar væri við hæfi að
hunsa á þessum tímamótum óskir
íslenskra leiðtoga og fara heldur
að ráðum Romans Kent. Hann
hvatti til að sett yrði ellefta boð-
orðið og yrði það svo hljóðandi:
„Þú skalt ekki vera aðgerðalaus
sjónarvottur.“
Þeir sem ekki gagnrýna eru
ekkert annað en aðgerðalausir
sjónarvottar.
Það sem Hitchcock sá, myndaði – og faldi
Í DAG
Sif
Sigmarsdóttir
rithöfundur
Nú, sjötíu árum
síðar, kemur „týnda
Hitchcock-myndin“ fyrir al-
menningssjónir í fyrsta sinn.
Sérfræðingar hjá Stríðssögu-
safninu í London luku nýverið
við myndina og studdust
við áætlanir Bernsteins og
Hitchcocks við verkið.
Tilboðin gilda 30. jan - 1. feb 2015
Tilboðin gilda meðan birgðir endast. | Birt með fyrirvara um prentvillur og myndavíxl. | Vöruúrval getur verið breytilegt milli verslana.
Kræsingar & kostakjör
GOÐI
ÞORRABAKKI lítill
1.749 kr/pk

NETTÓ
LAMBATITTLINGAR súrir
1.347 kr/kg

FJALLALAMB
SVIÐ
494 kr/kg
|-10%| 549
www.netto.is | Mjódd · Salavegur · Hverafold · Grandi · Akureyri · Höfn · Grindavík · Reykjanesbær · Borgarnes · Egilsstaðir · Selfoss |
VERKUÐ
Á GAMLA
MÁTANN
NÓG TIL!
Christiansen
og gjaldmiðlamálin
Danski hag-
fræðingurinn Lars
Christiansen er
ekki ýkja þekktur
í heimalandi sínu,
en hér á Íslandi er
hann eins og rokk-
stjarna. Hann er
það sem Danir kalla slagfærdig.
Christiansen spáði fyrir um
íslenska bankahrunið, álit hans
birtist í íslenskum fjölmiðlum
og þá urðu íslenskir banka- og
stjórnmálamenn æfir yfir þess-
ari fásinnu.
Christiansen var á athyglis-
verðum fundi í Reykjavík í gær
og eins og endranær er hann
óhræddur í greiningum sínum.
Eitt er það sem maður
staldrar við. Greinandinn segir
að til álita komi fyrir Íslend-
inga að taka upp gjaldmiðla
Noregs eða Kanada, meðal
annars vegna þess að íslenska
hagkerfið sé líkara því sem
þar er.
Vandinn er samt sá að Norð-
menn hafa engan áhuga á að
leyfa Íslendingum að taka upp
norska krónu– þeim finnst það
fáránleg hugmynd– en Kanada-
menn fara kurteislega undan í
flæmingi þegar minnst er á að
Íslendingar noti Kanadadollar.
Bæði Noregur og Kanada
eru olíuríki sem eiga hag sinn
undir því að verð á olíu sé sem
hæst. Nú hefur það lækkað og
efnahagshorfur eru ekki jafn-
góðar og áður. Fyrir Íslendinga
er hins vegar best að olíuverð
sé sem lægst.
http://eyjan.pressan.is
Egill Helgason
AF NETINU
2
8
-1
2
-2
0
1
5
0
0
:5
6
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
E
C
-1
C
4
8
1
7
E
C
-1
B
0
C
1
7
E
C
-1
9
D
0
1
7
E
C
-1
8
9
4
2
8
0
X
4
0
0
1
B

F
B
0
6
4
s
_
2
9
_
1
_
2
0
1
5
C
M
Y
K