Hagskýrslur um landbúnað - 01.01.1957, Side 66

64*
Búnaðarskýrslur 1954
þremur árum varð skuldaraukningin mest 1954 (enda fjárfestingin mest þá),
og er ekki ólíklegt, að 2/6 skuldaraukningar þessara þriggja ára hafi orðið á því
ári. í Búnaðarbankanum varð skuldaraukning bænda 1954 rúmlega 30 millj. kr.,
og er ekki ólíklegt, að skuldaraukningin alls á árinu hafi numið allt að 40 millj. kr.
Fjárfesting önnur en bústofnsauki er samkv. töflu XXIII talin nema 166 millj. kr.
Þar af er ríkisframlag til jarðabóta 13,6 millj. kr. og til rafvæðingar 11,5 millj. kr.
eða alls um 25 millj. kr., og ættu bændurnir þá að hafa lagt í þessa fjárfestingu,
með vinnu sinni við hana og af tekjum sínum á árinu, allt að 100 millj. kr., ef inn-
stæður hafa ekki lækkað. En þó að svo hafi verið, er þetta einkennilega mikið
framlag, en þess ber að geta, að hér kemur til framlag „búlausra“ aðstandenda,
sem aftur kemur livergi til reiknings, auk vinnu bændanna sjálfra. Reikningslega
er hér um að ræða miklar tekjuupphæðir, en erfitt er að meta þær, auk þess sem
það getur verið mikið álitamál, hve mikið af þeim beri að telja viðhald og hve
mikið eiginlegan eignarauka.
Það kemur glögglega fram á 11. yfirliti, að tekjur bænda voru árið 1954
ærið misjafnar eftir sýslum, og kemur þar ýmislegt til greina. Oft ræður
árferði miklu um það, hvernig afkoma bænda er í einstökum landslilutum, en þess
gætti ekki mikið 1954, þó var árferði betra þá á Suður- og Suðvesturlandi en Norður-
og Norðausturlandi. í annan stað má ekki treysta því, að tölur 11. yfiilits sýni
rétt muninn á afkomu bænda í einstökum sýslum, m. a. vegna þess að framtölin
eru einmitt talsvert misjöfn eftir sýslum, og fer það bæði eftir því, hvernig bú-
skapnum er háttað og hversu inikil alúð er við framtölin og búnaðarskýrslurnar
lögð. Yfirleitt eru búnaðarskýrslur beztar úr þeim sveitum, þar sem nærri ein-
vörðungu er stundaður landbúnaður, og afurðir og tekjur bezt fram taldar, þar
sem landbúnaðarframleiðslan er fyrst og fremst mjólkurframleiðsla. Sauðfjár-
afurðir eru yfirleitt lakar fram taldar, og eru þó ágætar búnaðarskýrslur úr mörgum
sauðfjárræktarsveitum, t. d. úr öllum hreppum Norður-Múlasýslu, þar sem þó
koma fram mjög lágar nettótekjur af búrekstri. Afurðir af hrossum eru lakast fram
taldar, og eru því tekjur bænda í þeim sýslum, er flest liafa hrossin, meira van-
taldar að öðru jöfnu en í öðrum sýslum.
Þó að búnaðarskýrslur sýni ekki háar meðaltekjur bænda 1954, og jafnvel
litlar tekjur í sumum sýslum, er það vafasamt, að raunverulegar tekjur bænda
hafi nokkru sinni verið hærri. Hins vegar hefur bændum varla fundizt afkoman
eins góð og stundum áður, vegna þess hve mikið var lagt í fjárfestingu á árinu,
bæði í bústofnsauka og framkvæmdir. Það á sér oft stað, að bóndi reikni það ekki
sem tekjur, þó að bú lians hafi aukizt, né heldur það, þó að hann hafi aulcið túnið
og liúsakostinn sem svarar til aukningar búsins — og e. t. v. vel það. Hins vegar
fer það ekki fram hjá honum, ef skuldirnar liafa aukizt og hann á erfiðara með
að borga úttekt sína í kaupfélaginu en árið á undan.
Um framtalið á eignum bænda er það fyrst að segja, að framtal tveggja eignar-
liða, fasteigna og sparifjárinnstæðna, er svo að segja algerlega marklaust. Það er
til marks um, hve fjarri sanni fasteignamatið er orðið, að varið var til nýbygg-
inga og jarðabóta á jörðum árið 1954 tvöfaldri þeirri uppliæð, sem fasteignir voru
að matsverði alls í árslokin, og höfðu þá svipaðar umbætur verið gerðar á þeim
á hverju ári 5 ár í röð, að vísu fyrir dálítið minni fjárupphæð 4 fyrri árin, hvert
fyrir sig. Vegna mikilla byggingarframkvæmda, og mjög misjafnra eftir sýslum, og
vegna stórfelldra breytinga á allri aðstöðu við landbúnað hér á landi, er það sam-
ræmi, er uppliaflega var í matinu milli sýslna, að engu orðið. í sumum sýslum má
gera ráð fyrir, að verðmæti fasteignanna sé orðið tvítugfalt fasteignamat þeirra,