Dagblaðið Vísir - DV - 22.08.2008, Síða 23

DV Helgarblað föstudagur 22. ágúst 2008 23
áframhaldandi veru bandarískra or-
rustuþota á Keflavíkurflugvelli. Dav-
íð Oddsson og Halldór Ásgrímsson
gerðu sér vonir um, að afstaða þeirra
um stuðning kæmi þeim að góðu í
samningaviðræðunum við Banda-
ríkjamenn, en þar hafði dregið til
mikilla tíðinda aðeins örfáum mán-
uðum áður þegar íslenskum stjórn-
völdum var greint frá fyrirhuguðu
brotthvarfi orrustuþota frá Keflavík-
urflugvelli. Orðrétt segir í grein Vals:
„Þegar bandarískum stjórnvöldum
var tilkynnt formlega í Washington
18. mars að forsætisráðherra og utan-
ríkisráðherra hefðu ákveðið að styðja
Íraksstríðið var ítrekað að tengsl væru
á milli þeirrar afstöðu og íslenskra
varnarmála.“ Þessi tenging við varnar-
samstarfið undirstrikar alvöru yfirlýs-
ingarinnar um stuðning við hernað-
inn í Írak og því er ekki með nokkrum
hætti unnt að halda því fram, að ekki
hafi verið um „meiriháttar“ mál
að ræða í skilningi þingskapalaga.
Stjórnvöldum var því skylt að hafa ut-
anríkismálanefnd með í ráðum.
Valur Ingimundarson upplýsir í
grein sinni, að Bandaríkjamenn hafi
með afdráttarlausum hætti lýst því
yfir fyrir fulltrúum íslenskra stjórn-
valda í Washington í árslok 2002, að
orrustuþoturnar yrðu kvaddar heim
frá Íslandi vorið 2003. Þetta hafi ver-
ið staðfest gagnvart Íslendingum af
Condoleezzu Rice, Donald Rums-
feld og Colin Powell með formleg-
um hætti í janúar 2003. Ítrekun fylgdi
frá lægra settum bandarískum emb-
ættismanni: Málið væri úr sögunni,
flugvélarnar yrðu fluttar á brott. Orð-
rétt segir í grein Vals. „Íslensk stjórn-
völd gerðu ekkert opinskátt um við-
ræðurnar í Washington...“ Halldór er
sagður hafa viljað samninga og tils-
lakanir en Davíð var því andvígur og
fékk sínu framgengt. Þeir ákváðu að
beita hörðu, hóta uppsögn varnar-
samningsins. Kallað var á bandaríska
sendiherrann, James I. Gadsen, og
honum kynnt þessi afstaða í byrjun
janúar 2003. Þessu útspili var svar-
að af hálfu Bandaríkjamanna í apr-
ílmánuði 2003. Stuðningur íslenskra
stjórnvalda við hernaðinn í Írak hafði
ekki haft nein áhrif á þá ákvörðun
Bandaríkjastjórnar, að kalla orrustu-
þoturnar heim.
Davíð Oddsson reyndi að ná fundi
forseta Bandaríkjanna, George W.
Bush, en þær óskir voru sniðgengn-
ar. Orðrétt segir Valur: „ ...íslenskir
ráðamenn höfðu ekki náð að mynda
náin tengsl við áhrifamenn í banda-
ríska stjórnkerfinu.“ Endanlega varð
ljóst 2. maí 2003, að „vinatengsl“ Dav-
íðs Oddssonar við George W. Bush
gátu ekki komið í veg fyrir hið óum-
flýjanlega því þann dag, rúmri viku
fyrir alþingiskosningarnar 10. maí
2003, tilkynnti bandaríski sendiherr-
ann, James I. Gadsen, Davíð Odds-
syni, að orrustuþoturnar yrðu á brott
frá Íslandi 2. júní 2003. Þótt Íslend-
ingar lokuðu Keflavíkurstöðinni stæði
ákvörðunin óhögguð. Í grein Vals seg-
ir svo um tengsl Davíðs við George W.
Bush að þeir hafi ekki verið í „nánum
eða beinum pólitískum tengslum“.
Bush var Davíð fremur vinsamlegur
en fráleitt að halda fram, að einhver
djúpstæð vinátta væri þeirra á milli
sem gæti skipt sköpum fyrir Íslend-
inga.
Leynimakk fyrir kosningar 2003
Davíð Oddsson og Halldór Ás-
grímsson skýrðu hvorki almenningi
né utanríkismálanefnd Alþingis frá
ákvörðun Bandaríkjastjórnar fyrir
kosningar. Þess í stað hófu þeir tilraun-
ir til að breyta ákvörðuninni. Í grein
Vals er rakið hvernig þeim tókst, ekki
síst fyrir tilhlutan George Robertson,
framkvæmdastjóra Atlantshafsbanda-
lagsins, að ná fram frestun á brottflutn-
ingi orrustuþotanna. Orðrétt segir Val-
ur í grein sinni: „Í áróðursstríðinu við
Bandaríkjamenn eftir kosningar 2003
gerðu þeir Davíð og Halldór mikið úr
undrun sinni og hneykslun á tímasetn-
ingu ákvörðunar Bandaríkjastjórnar
um brottför orrustuþotanna. Banda-
ríkjamenn gerðu mikil mistök með því
að tilkynna hana formlega aðeins viku
fyrir kosningar. En þeir Davíð og Hall-
dór vissu allt frá desember 2002 hvað
til stóð, þótt þeir hafi gert sér vonir um
að koma í veg fyrir brottflutninginn.
Þeim tókst að hindra að deilan yrði
að kosningamáli með því að þegja um
hana á opinberum vettvangi...“
Grein Vals Ingimundarsonar
leiðir í ljós, að hin lýðræðislega að-
ferð við ákvarðanatöku í samskipt-
um við Bandaríkjamenn veturinn
og vorið 2003, sem lýst er í stjórnar-
skrá og þingskapalögum, var huns-
uð af íslenskum ráðamönnum. Ut-
anríkismálanefnd Alþingis var ekki
gerð grein fyrir þeirri tilkynningu og
ákvörðun bandarískra stjórnvalda
seint á árinu 2002 og í ársbyrjun
2003, að til stæði að kalla orrustu-
þotur heim frá Keflavíkurflugvelli.
Nefndin var ekki með í ráðum þeg-
ar hótað var uppsögn varnarsamn-
ingsins í janúar 2003 ef Bandaríkja-
menn stæðu við ákvörðun sína
og heldur ekki þegar þeir Davíð
Oddsson og Halldór Ásgrímsson
settu Ísland á lista hinna „staðföstu
þjóða“ og lýstu yfir stuðningi fyrir
hönd Íslands við hernaðinn í Írak.
Með þeim stuðningi vonuðust þeir
til að Bandaríkjamenn myndu end-
urskoða afstöðu sína til brotthvarfs
orrustuþotanna. Þessi stuðnings-
yfirlýsing hafði ekki tilætluð áhrif.
Enn þögðu þeir Davíð og Halldór
þunnu hljóði gagnvart þingi og
þjóð þegar þeim var tilkynnt 8 dög-
um fyrir alþingiskosningar 2003, að
ákvörðun bandarískra stjórnvalda
stæði óhögguð og orrustuþoturnar
færu frá landinu 2. júní 2003. Eft-
ir kosningar hófu þeir baráttu fyr-
ir breytingu á ákvörðuninni. Davíð
náði loks eyra Bush í stutta stund,
en allt kom fyrir ekki, bandaríski
herinn hvarf frá landinu haustið
2006.
Afturhaldskommatittir
Í áðurnefndri grein gagnrýn-
ir Valur Ingimundarson ráða-
menn fyrir að hafa rekið málið í
skjóli leyndar og fyrir að hafa upp-
lýst aðeins örfáa menn um þróun
þess. Hvers vegna skyldu þeir Dav-
íð Oddsson og Halldór Ásgrímsson
hafa ákveðið að hafa ekkert sam-
ráð við utanríkismálanefnd þótt um
meiriháttar hagsmunamál þjóðar-
innar væri að ræða þar sem varnar-
samstarf Íslands og Bandaríkjanna
var undir? Raunar hefur verið full-
yrt, til dæmis af Steingrími J. Sigfús-
syni í umræðum á Alþingi, að Davíð
Oddsson hafi verið ráðandi um töku
þessara ákvarðana. Ef til vill skýrist
afstaða Davíðs af orðum hans á Al-
þingi í nóvember 2004, þegar til um-
ræðu var hvort Íslendingar ættu að
afturkalla stuðning sinn við stríðið í
Írak og fara af lista hinna staðföstu
þjóða. Þá sagði Davíð slíka ákvörð-
un jafngilda því að hann færi upp á
Landspítala og segði að hann tæki
til baka samþykki sitt fyrir krabba-
meinsaðgerð, sem hann undirgekkst
sumarið áður. „Það yrði bara litið á
mig eins og hvert annað fífl,“ sagði
hann og bætti því svo við, að Sam-
fylkingin væri „eins og gamall aft-
urhaldskommatittsflokkur og ætl-
ar sér aldrei að verða stór og getur
því ekki stutt verðugt verkefni eins
og þetta.“ Er hér að finna dæmi um
sjálfsbirgingshrokann, sem minnst
er á í tilvitnuninni í inngangi þess-
arar greinar? Er ekki sú afstaða, að
sniðganga ríkisstjórn, þingflokka,
utanríkismálanefnd og Alþingi í
mikilvægum ákvörðunum um sam-
skipti Íslands og Bandaríkjanna, af-
leiðing þeirrar þröngsýni, sem leiðir
af slíkri afstöðu gagnvart andstæð-
ingum sínum? Þetta séu allt fífl, sem
ekki sé hægt að treysta?
Íslensk stjórnvöld neituðu að lýsa yfir stríði á hendur Öxul-
veldunum, Japan og Þýskalandi nasismans, með þeim rök-
um að Ísland væri friðsöm smáþjóð sem aldrei myndi fara
með hernaði gegn nokkurri þjóð. Þetta hefur verið lyndis-
einkunn þjóðarinnar allar götur síðan, eða allt til þess að
Ísland var sett á stuðningslista þeirra ríkja sem studdu stríð
Bandaríkjanna og Bretlands gegn Írak. Nýleg rannsókn
gefur til kynna að tveir menn, Davíð Oddsson og Halldór
Ásgrímsson, hafi einir tekið ákvörðun fyrir hönd þjóðar-
innar um stuðning Íslands við stríðið. Hreinn Loftsson
hæstaréttarlögmaður skrifar um aðdraganda þess að Ísland
lýsti yfir stuðningi við stríðsaðgerðir.
„Það yrði bara litið á mig eins og hvert annað fífl,“
sagði hann og bætti því svo við, að Samfylkingin
væri „eins og gamall afturhaldskommatittsflokk-
ur og ætlar sér aldrei að verða stór og getur því
ekki stutt verðugt verkefni eins og þetta.“
Ísland er herlaust land og við stofnun Atlantshafs-
bandalagsins 1949 var því lýst yfir, að Íslendingar
myndu ekki lýsa yfir stríði á hendur annarri þjóð.
Írak faðir hughreystir óttaslegin börn
sín tveimur árum eftir innrásina í Írak.