Lögmannablaðið - 01.06.2014, Blaðsíða 9

LÖgmannaBLaðið TBL 02/14 9
lAGADAGUrinn 2014
tvennu, og að hve miklu leyti á túlkun
stjórnarskrár.
Hvenær verða árekstrar á
milli laga og fjárlaga?
Að sögn fyrirlesara verður árekstur
laga og fjárlaga aðallega í þremur
tilvikum. Í fyrsta lagi er ekki hægt að
áætla allar fjárveitingar nákvæmlega.
Í öðru lagi getur orðið árekstur
þegar sett eru ný lög sem fela í
sér útgjöld, án þess að fjárveiting
fylgi. Í þriðja lagi skapast vandi
þegar ekki er sett fé – eða allt of
lítið – í lögbundna starfsemi, t.d.
rekstur úrskurðarnefnda, sem
geta þá ekki staðið við lögmæltan
málsmeðferðartíma.
Lykilatriði hvort lög komist til
framkvæmda
Huga þarf að réttaröryggi ef staðan er
sú að lög komast ekki til framkvæmda
vegna fjárskorts. Það er slæmt þegar
lög eru sett en eru að hluta eða öllu
leyti óvirk í reynd. Ragnhildur sagði
erfitt að átta sig á raunverulegri
réttarstöðu ef ekki er hægt að sjá hvort
birt lög í lagasafni séu í raun virk.
Huga þarf að verkaskiptingu
Alþingis og stjórnsýslu. Það er tví-
skinn ungur af hálfu þingsins að
leggja fyrir samtímis tvö verkefni
sem ekki eru samrýmanleg, s.s.
rekstur stofnana en án nægilegra fjár-
veitinga. „Hver á að ákveða hvar á að
skera niður, þingið eða viðkomandi
forstöðumaður?“ spurði hún. Loks
þarf að huga að því að raunveruleg
forgangsröðun Alþingis þurfi að vera
skýr fyrir kjósendum. Það sé ótækt að
þingið samþykki lög en standi ekki
með ákvörðun sinni um mikilvægi
málsins þegar kemur að fjárveitingum.
Ragnhildur lagði áherslu á lokaorð
sín: „nema það sé gætt þeim mun
betur að því að lög og fjárlög stangist
ekki á, er það ekki bara tækniatriði
hvernig lög og fjárlög spila saman.
Það hefur áhrif á það hvaða lög eru
aðgengileg og á að okkur kjósendum
sé ljóst hvernig kjörnu fulltrúarnir
forgangsraða í raun. Hvort tveggja er
stórmál.“
er verið að setja lög umfram
tilefni?
Páll Þórhallsson, skrifstofustjóri lög-
gjafar mála í forsætisráðuneytinu,
hélt síðari framsögu málstofunnar.
Hann velti upp þeim álitamálum
hvort verið sé að setja lög umfram
tilefni og hvort við höfum efni á
þeim lögum og reglum sem verið er
að setja. Hann greindi frá áhyggjum
á alþjóðavettvangi af sívaxandi reglu-
væðingu. Flóknar reglur leiði til þess
að sífellt erfiðara verði að átta sig
á réttarstöðu og auk þess leiði af
regluvæðingunni beinn og óbeinn
kostnaður. Vænleg leið til að örva
hagvöxt sé að draga úr kostnaði
regluverks að því marki sem hægt er.
Þá velti Páll upp þeirri spurningu
hvers vegna regluverkið vaxi. Sam-
félagið verði sífellt flóknara og átt
hafi sér stað ákveðið brotthvarf frá
meginreglum, þar sem meginreglurnar
týnast í orðaflóði. Í samfélaginu sé
uppi krafa um að framleiða nýja
löggjöf, óháð greiningu á þörf.
Lagasetning er talin mælikvarði
á árangur ríkisstjórnar og atorku
þingmanna.
Hin nýju kjörorð: „Smarter
regulation, evidence based
policy making“
Páll rakti það sem efst er á baugi í
þessum efnum í ríkjum sem standa
framarlega á þessu sviði; Banda-
ríkjunum, Þýskalandi og Bretlandi.
Lögð er rík áhersla á greiningu,
stefnumörkun og mark_miðssetningu,
auk mats á valkostum og áhrifum
þeirra. Sýna þarf fram á að ávinningur
af reglusetningu sé meiri en kostnaður.
Kastljósinu er beint að endurmati
og einföldun; einnig samráði og
langtímaáætlunum um fyrirhugaða
löggjöf og heildstæða reglustefnu.
Lærdómur
Að mati Páls má draga margvíslegan
lærdóm af nágrönnum okkar. má þar
nefna að mæla ekki einungis skrif-
finnskukostnað atvinnulífsins heldur
einnig allan annan kostnað. einnig
beri að hafa í huga að kostnaður
atvinnulífsins af nýjum reglum getur
verið meiri en kostnaður ríkisins.
Tilhneigingin er sú að reglubyrði
heldur áfram að vaxa en um helm-
ing ur af nýrri reglubyrði stafar frá
evrópu samband inu. Að sögn Páls eru
ofarlega á baugi umræður um hvort
ekki eigi, auk mats á kostnaði, að
meta einnig skipulegan ávinning af
reglusetningu svo skapa megi meira
jafnvægi í mati á áhrifum.
er lagasetning leiðin að
ríkiskassanum?
Páll fór nokkrum orðum um stöðuna
hér á landi. Við stöndum okkur
að mörgu leyti ágætlega og ýmsar
framfarir hafa orðið en betur má ef
duga skal. undirbúningur löggjafar í
ráðuneytum hefur tekið töluverðum
breytingum og er vandaðri. Tíma-
pressa o.fl. veldur því hins vegar að
stefnumótun í aðdraganda löggjafar
og greining valkosta er oft vanrækt.
Páll lagði sérstaka áherslu á að vanda
þyrfti enn betur til mats á áhrifum
lagafrumvarpa og varpaði upp þeirri
spurningu hvort núverandi kerfi
kostnaðarmats feli í sér hvata til
lagasetningar. „er lagasetning leiðin
að ríkiskassanum?“ Vitnaði hann í
ummæli starfssystkina úr ráðuneytum
sem segðu að þörf verkefni fengju
ekki fjárveitingar nema lagt væri fram
lagafrumvarp sem fengi kostnaðarmat
fjármála- og efnahagsráðuneytisins.
Áskoranir
Að mati Páls stöndum við frammi
fyrir ýmsum áskorunum eins og að
halda uppi nútímalegu regluverki
með jafn fámenna stjórnsýslu og
raun ber vitni. Samræma þurfi betur
væntingar til löggjafar og möguleika