Lögmannablaðið - 01.06.2014, Blaðsíða 24

24 LÖgmannaBLaðið TBL 02/14
Aðsent efni
HrÓBJArtUr JÓnAtAnsson Hrl.
SKiPTiR mÁLi Við úrlausn dómsmáls
hver bakgrunnur dómarans er?
nýleg greinarskrif lögmanns með
áratuga reynslu af verjendastörfum
í sakamálum um tiltekið dómsmál,
annars vegar, og nýkjörins formanns
dómarafélags Íslands, hins vegar,
vöktu með mér hugrenningar af þessu
tagi.
Brynjar níelsson, fyrrverandi for-
maður Lögmannafélags Íslands, tjáði
sig nýverið í grein sem hann ritaði
á Pressan.is um dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur í svonefndu Al Thani
máli þar sem fjórir einstaklingar voru
dæmdir til áralangrar fangelsisvistar
vegna markaðsmisnotkunar og
umboðs svika. niðurstaða Brynjars
er sú að héraðsdómurinn sé rangur
og raunar sé sekt ákærðu langt frá
því að vera hafin yfir skynsamlegan
vafa. ég ætla ekki að fjalla efnislega
um grein Brynjars að öðru leyti hér.
Það sem vakti mig til umhugsunar um
bakgrunn dómara og skipan dómstóla
er hversu ólík nálgun Brynjars og
héraðsdóms er varðandi það hvort
að sönnunarfærsla ákæruvaldsins
um ætlaða refsiverða háttsemi hinna
ákærðu teldist hafa fullnægt áskilnaði
um fullnægjandi sönnun í refsimáli.
Brynjar ritaði ekki greinina sem
verjandi tiltekinna sakborninga í
málinu, að því er séð verður, heldur
tjáði sig úr frá þeirri lögfræðilegu sýn
sem hann hafði á málið sem reyndur
lögmaður og verjandi í sakamálum til
áratuga. Hinir löglærðu héraðsdómarar
í fjölskipuðum dómi í málinu hafa
á sínum starfsferli að mestu unnið
við saksókn og lögreglumál auk
dómsstarfa. Annar þeirra stundaði
þó lögmannsstörf um skeið fyrir
alllöngu síðan. Hin ólíku viðhorf
Brynjars og héraðsdómaranna til
þess hvort að háttsemi sakborninga
í Al Thani málinu teljist refsiverð
eður ei veita vísbendingu um að
bakgrunnur dómarans kunni að
skipta máli um niðurstöðu máls.
draga má þá ályktun að það kunni
mögulega að skipta verulegu máli
fyrir sakborning í sakamáli hvort að
dómarinn í málinu hafi langa reynslu
sem sækjandi í sakamálum eða hvort
hann hafi reynslu af verjendastörfum í
sakamálum svo dæmi sé tekið.
Ásýnd hlutleysis mikilvæg
Skúli magnússon, formaður dómara-
félagsins, kastaði því fram í blaðagrein
um daginn að veikir dómstólar og illa
launaðir dómarar væru í hættu að láta
undan þrýstingi frá öflugu ákæruvaldi.
Þessi ummæli hans eru athyglisverð.
Sjálfsagt er það oftúlkun að skilja þau
svo að það sé þekkt að ákæruvaldið
sé að beita dómstóla þrýstingi. Hins
vegar, bera ummæli hans það með
sér að sú hætta sé fyrir hendi að mati
formannsins. Sé það raunin er sjálfsagt
óheppilegt að einstaklingar með
áratuga reynslu sem saksóknarar fái
þau verkefni sem nýskipaðir dómarar
að dæma í sakamálum, að minnsta
kosti, í beinu framhaldi af því að skipta
um starfsvettvang. Slíkt kann að rýra
þá ásýnd hlutleysis og trúverðugleika
sem dómstólar verða að hafa.
Í þessu sambandi er vert að benda
á að velflestir dómarar hafa starfað
lungann úr sinni starfsævi hjá ríkinu.
Fæstir dómarar koma úr röðum lög-
manna eða úr einkageiranum. Í
hópi níu hæstaréttardómara nú eru
einvörðungu tveir dómarar sem hafa
reynslu af almennum lögmannsstörfum
og þá raunar fyrir u.þ.b. 20 árum síðan.
er þeir voru skipaðir í réttinn höfðu
þeir stundað lagakennslu um árabil.
Aðrir núverandi hæstaréttardómarar
hafa stærstan hluta síns starfsferils sinnt
dómsstörfum eða verið við lagakennslu
eða stundað hvort tveggja. Alkunna er
að fólk og fyrirtæki eiga í sífelldum
útistöðum við hið opinbera sem rata
til dómstóla, svo sem vegna skattamála
og íþyngjandi ráðstafana af ýmsu tagi
sem álitamál kann að vera um hvort
brjóti m.a. á stjórnarskrárvörðum
réttindum. Spyrja má hvort að
öruggt sé að hæstaréttardómarar
sem hafa sína starfsreynslu eingöngu
úr dómsstörfum eða stjórnsýslu
geti leitt fram öll sjónarmið sem
skipta máli við úrlausn dómsmáls?
ýmsir hafa dregið þær ályktanir af
dómsniðurstöðum í skattamálum til
dæmis að málstaður ríkisins njóti
meiri samúðar en skattgreiðandans.
ekki skal fullyrt um það hér. myndi
skipta máli við úrlausn skattamála ef
nokkur hluti hæstaréttardómara hefði
víðtæka reynslu af lögmannsþjónustu
við atvinnulífið? Það er ekki útilokað.
Við þekkjum einnig nýlega dóma
Hæstaréttar þar sem ekki er fallist á að
samskipti lögmanns og skjólstæðings
hans sé trúnaðarsamband sem njóti
verndar. Lögmenn hafa gagnrýnt
þær niðurstöður. má ætla að önnur
niðurstaða hefði fengist ef hluti dómara
í þeim málum hefði víðtæka reynslu af
lögmannsstörfum? Það er ekki ólíklegt.
nú situr enginn í Hæstarétti með
„ferska“ lögmannsreynslu. Jón Steinar
gunnlaugsson var lögmaður til áratuga
áður hann settist í Hæstarétt. Hann
Hvaðan kemur dómarinn?