Náttúrufræðingurinn - 2011, Blaðsíða 19

71
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
að tegundaauðgi fugla og smádýra
í mólendi er mikil miðað við aðrar
vistgerðir.19
Fremur fáar rannsóknir hafa
verið gerðar hérlendis á breytingum
á tegundaauðgi eða líffræðilegri
fjölbreytni þegar skóglaust land
er tekið til skógræktar. Mest hefur
verið fjallað um breytingar á
háplöntum20,21,22 en einnig jarðvegs-
dýrum23,24 og fuglum23,24. Nokkuð
hefur einnig verið skrifað um lífríki
birkiskóganna, einkum gróðurfar
þeirra.27,28,29,30,31,32,33
Í verkefninu SKÓGVIST voru
rannsökuð áhrif skógræktar á
tegundaauðgi fimm lífveruhópa:
jarðvegsdýra, hryggleysingja á yfir-
borði, sveppa, plantna og varpfugla.
Tegundaauðgin var rannsökuð í
ólíkum skógargerðum (birki, síberíu-
lerki, stafafuru og sitkagreni) á
mismunandi aldri. Beitt mólendi
var haft til samanburðar. Mark-
miðið var að kanna áhrif skóg-
ræktar og sjálfsáningar birkiskóga
á einstaka lífveruhópa, og hafa þær
niðurstöður verið kynntar áður á
ýmsum vettvangi.34,35,36,37,38,39,40
Í þessari grein eru hins vegar
gögn um tegundaauðgi allra líf-
veruhópa tekin saman. Markmiðið
var að leita svara um það hvort
tegundaauðgi væri háð lands-
hluta, gerð vistkerfis (mólendi eða
skógargerð) eða aldri skóga (fram-
vindustigi). Einnig var markmiðið
að athuga hvort hægt væri að meta
breytingar í tegundaauðgi vistkerfis
út frá einum eða fáum hópum líf-
vera. Með því að rannsaka samtímis
svo marga lífveruhópa gafst færi á
að kanna heildaráhrif skógræktar á
tegundaauðgi, en oftar en ekki hafa
sambærilegar rannsóknir aðeins
beinst að einum eða mjög fáum
lífveruhópum.
Rannsóknasvæði
Rannsóknirnar fóru fram á Fljóts-
dalshéraði á Austurlandi árin 2002–
2005 og í Skorradal, Lundareykjadal
og Norðurárdal á Vesturlandi árin
2004–2006 (2. og 3. mynd). Rannsókna-
svæðið á Austurlandi lá í um 60–90
m y.s. en á Vesturlandi í 60–200 m
y.s. Svæðin voru í eða undir bröttum
hlíðum þar sem basalt er ríkjandi
í berggrunni.48 Á Vesturlandi var
að finna líparítlag sem hafði áhrif
á einn mæliteig en lagið liggur frá
Skessuhorni og inn að Villingadalsá49
3. mynd. Staðsetning mæliteiga í Skorradal á Vesturlandi. Ekki er sýndur mæliteigur í Litla-
Skarði í Norðurárdal. MV=mólendi, BV=birki, G=greni, F=fura. – Study area in Skorra-
dalur, west Iceland. MV=heathland, BV=native birch, G=Sitka spruce, F=Lodgepole pine.
2. mynd. Staðsetning mæliteiga á Fljótsdalshéraði á Austurlandi. MA=mólendi, BA=birki,
L=lerki. – Study area at Fljótsdalshérað, east Iceland. MA=heathland, BA=native birch,
L=Siberian larch.
L4
MA
L1
L3
L5
L2
BA2
BA1
Skeggjastaðir
La
ga
rf
ljó
t
Buðlunga-
vellir
Brekka
Hallormsstaður
Hús
Arnheiðarstaðir Hafursá
Freyshólar
Mjóanes
0 1 2 km
G2
G1F1
MV
F3G3G4
F2
BV1
BV3
Hvammur
Háafell
Vatnshorn Fitjar
Stálpastaðir
0 1 2 km
Skorradalsvatn
81_2#profork070711.indd 71 7/8/11 7:41:30 AM