Peningamál - 01.02.2014, Blaðsíða 27

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
1
27
unnar. Ef launamaður ákveður að auka greiðslur í séreignarlífeyrissjóð
til að nýta skattaafslátt aðgerðarinnar með greiðslu inn á höfuðstól
lána kemur sú greiðsla því til frádráttar við inngreiðslu en þar sem hún
er ekki til frjálsrar ráðstöfunar er henni ekki bætt við þegar hún greiðist
út. Aukið framlag launafólks í séreignarsparnað verður því til þess að
mældar ráðstöfunartekjur lækka sem nemur viðbótarframlaginu.
Við mat á áhrifum séreignarsparnaðarhluta aðgerðarinnar á ráð-
stöfunartekjur er byggt á þeirri forsendu stjórnvalda að heildarumfang
þessa hluta aðgerðarinnar nemi 70 ma.kr. Miðað við að meðalhlut-
fall greiðslu í séreignarsparnað þeirra sem í dag skulda húsnæðislán
og borga í séreignarsjóð hækki um 1½ prósentu á miðju þessu ári og
að aukin þátttaka leiði til um 13 ma.kr. sparnaðar (með mótframlagi
launagreiðanda) mun framlag heimilanna til að auka þennan sparnað
nema 8 ma.kr. á ársgrundvelli. Þar af eru ríflega 3 ma.kr. niðurfelldir
skattar. Mynd 5 sýnir áætluð heildaráhrif aðgerðarinnar á ráðstöfunar-
tekjur eins og þær eru mældar í ráðstöfunaruppgjöri Hagstofunnar.
Áhrifin eru lítil sem engin framan af, þar sem aukið framlag í lífeyris-
sparnað vegur upp léttari vaxtabyrði lána. Frá árinu 2017 eru áhrifin
meiri, en þá fara saman vaxandi áhrif léttari vaxtabyrði og minnkandi
áhrif aukins framlags í séreignarsparnað. Eru áhrif aukins framlags í
séreignarsparnað horfin árið 2018 þegar ráðstöfunartekjur hafa hækk-
að um sem nemur 1% af áætluðum tekjum ársins 2013. Myndin sýnir
einnig áhrif aðgerðarinnar á „handbært fé“ heimilanna en þar bætast
við áhrif minni afborgana af lánum á fjárhag þeirra. Áhrifin á handbært
fé eru því heldur meiri en áhrifin á mældar ráðstöfunartekjur.
Við mat á beinum áhrifum breytingar ráðstöfunartekna á einka-
neysluáform heimila þarf að hafa í huga að áhrifin á ráðstöfunartekjur
fela að hluta í sér aukinn hvata til ákveðinnar tegundar sparnaðar sem
mælist til frádráttar á ráðstöfunartekjum. Ekki er víst að sá hvati leiði
til þess að hreinn sparnaður heimila aukist þar sem þau geta dregið úr
öðrum sparnaði á móti. Því gætu beinu ráðstöfunartekjuáhrifin van-
metið áhrif aðgerðarinnar á útgjaldaáform heimilanna, sérstaklega
framan af.
Að einhverju leyti munu hin endanlegu áhrif ráðast af stöðu
þeirra heimila sem njóta skuldalækkunarinnar. Ekki liggja fyrir nægilega
góðar upplýsingar um það hvernig áhrif aðgerðarinnar dreifast á heim-
ilin eftir tekjum þeirra og eignum. Þó virðist ljóst að nokkur hluti niður-
greiðslunnar mun fara til heimila sem standa ágætlega fjárhagslega,
hafa greiðan aðgang að lánsfé og geta boðið traust veð. Þessi heimili
eru því óháðari breytingum á tekjum og handbæru fé á hverjum tíma
en þau heimili sem skulda mjög mikið (sjá t.d. niðurstöður rannsóknar
Þorvarðar Tjörva Ólafssonar og Karenar Á. Vignisdóttur, 2012). Fjár-
hæðartakmörk séreignarsparnaðarhluta aðgerðarinnar eru einnig þess
eðlis að heimili þurfa að auka séreignarsparnað mismikið til þess að
fullnýta skattahagræðið sem þeim stendur til boða í þessari leið. Þessu
til viðbótar eru vísbendingar um að heimili hafi beðið með ýmis neyslu-
útgjöld, sérstaklega tengd stærri útgjöldum, á meðan óvissa var um
boðaðar aðgerðir stjórnvalda til lækkunar húsnæðisskulda. Nú þegar
þessar aðgerðir liggja fyrir og óvissa um efnahagsreikninga heimila
hefur minnkað, má ætla að einhver hluti heimila ráðist í neysluútgjöld
sem beðið hafði verið með. Það kæmi fram í uppsöfnuðum áhrifum á
Heimildir: Analytica (2013), Forsætisráðuneytið (2013), Seðlabanki Íslands.
% af áætluðum ráðstöfunartekjum 2013
Mynd 5
Áhrif skuldalækkunaraðgerða á ráðstöfunar-
tekjur og handbært fé heimilanna
Minni greiðslubyrði vegna minni vaxtabyrði
Minni greiðslubyrði vegna lægri höfuðstólsgreiðslu
Lækkun ráðstöfunartekna vegna hækkunar á
framlagi launþega í séreignarsparnað
Heildaráhrif á ráðstöfunartekjur
Heildaráhrif á handbært fé
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
20182017201620152014