Peningamál - 01.02.2014, Blaðsíða 29

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
1
29
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Ma.kr. Prósentur
Mynd 6
Áhrif skuldalækkunaraðgerða á laust fé
í umferð og langtíma markaðsvexti
Aukning virks peningamagns vegna bankaskatts (v. ás)
Áhrif lausafjáraukningar á markaðsvexti (h. ás)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
-0,26
-0,24
-0,22
-0,20
-0,18
-0,16
-0,14
-0,12
-0,10
-0,08
2017201620152014
aukning M3 um 0,23 prósentna lækkun markaðsvaxta á tímabilinu.8
Samkvæmt einkaneyslujöfnu þjóðhagslíkansins ætti þessi vaxtalækkun
að auka einkaneyslu að öðru óbreyttu um ¼ úr prósentu. Innstæður
búanna sem eru með fulla bindingu duga þó eingöngu fyrir skattinum
fyrstu árin og því eru áhrifin á laust fé í umferð tiltölulega framhlaðin,
eins og sjá má á mynd 6.
Við mat á efri og neðri mörkum þessara lausafjáráhrifa er horft
til staðalfráviks stikamats vaxtaáhrifa í peningaeftirspurnarjöfnu þjóð-
hagslíkansins. Samkvæmt því nema efri mörk lausafjáráhrifanna 0,37
prósentna lækkun en neðri mörkin 0,17 prósentna lækkun vaxta.
Stærð þeirra er hins vegar háð töluverðri óvissu, m.a. vegna óvissu um
hve rúm útlánageta lánastofnana er nú þegar.
Áhrif á launakostnað atvinnurekenda
Við það að fleira launafólk leggur hluta launa sinna í séreignarsparnað
hækkar mótframlag launagreiðenda. Miðað við fyrrgreindar forsendur
um aukna þátttöku í séreignarsparnaði má ætla að aukið mótframlag
hækki heildarlaunakostnað fyrirtækja um 1,3 ma.kr. á ári í þrjú ár eða
sem svarar 0,2% af heildarlaunakostnaði. Launakostnaður á fram-
leidda einingu hækkar því sem þessu nemur og ætti að auka verðbólgu
lítillega að öðru óbreyttu. Fyrirtæki gætu þó einnig brugðist við hærri
launakostnaði með því að hægja á ráðningum sem vega myndu á móti
áhrifum á eftirspurn og verðbólgu.9 Gert er ráð fyrir að efri og neðri
mörk þessara áhrif liggi á bilinu 0,16-0,23% miðað við mismunandi for-
sendur um áhrif aðgerðarinnar á þátttöku launafólks í séreignarsparnaði.
Efnahagsleg áhrif aðgerðarinnar: heildaráhrif
Mynd 7 sýnir mat á heildaráhrifum skuldalækkunaraðgerðarinnar á
innlenda eftirspurn (einkaneyslu, fjárfestingu og þjóðarútgjöld), hag-
vöxt og framleiðsluspennu. Einnig eru sýnd áhrif á viðskiptajöfnuð,
gengi krónunnar og verðbólgu. Loks eru sýnd áhrif aðgerðarinnar á
vexti Seðlabankans, en áhrifin á þjóðarbúskapinn byggjast á þeirri for-
sendu að vextir bankans bregðist við í samræmi við peningastefnu-
reglu þjóðhagslíkansins.10 Án þessara viðbragða yrðu áhrifin á eftir-
spurn og verðbólgu enn meiri. Til að draga fram þá óvissu sem ríkir
um áhrif aðgerðarinnar sýna myndirnar þrjú dæmi, þ.e. það dæmi sem
talið er líklegast, auk bils tveggja fráviksdæma þar sem gert er ráð fyrir
meiri og minni áhrifum af aðgerðinni. Myndirnar sýna í öllum tilvikum
frávik frá grunndæmi án skuldalækkunaraðgerðar stjórnvalda.
Eins og sjá má á mynd 7-a er talið að skuldalækkunaraðgerðin
muni valda því að einkaneysla aukist töluvert hraðar á næstu árum
8. Sjá Ásgeir Daníelsson o.fl. (2009). Notast er við langtímajafnvægi uppfærðs mats peninga-
eftirspurnarjöfnunnar sem er hluti af útgáfu 3,0 af þjóðhagslíkaninu sem gefin verður út
fljótlega.
9. Vinnuframboð gæti einnig aukist ef fleiri fara á vinnumarkað til að nýta sér tímabundið
skattahagræði séreignarsparnaðar. Erfitt er að leggja mat á mögulega stærðargráðu þessara
áhrifa en lág fjárhæð skattahagræðisins gefur þó varla tilefni til að ætla að þessi áhrif séu
stórvægileg.
10. Peningastefnuregla þjóðhagslíkansins er einföld, framsýn Taylor-regla þar sem vextir bank-
ans ráðast af væntri þróun verðbólgu og framleiðsluspennu, auk þess sem sögulegir vextir
vega nokkuð þungt og endurspegla hefðbundna tregðu í vaxtabreytingum seðlabanka.
Rétt er að hafa í huga að í mati á áhrifum skuldalækkunarinnar er ekki gert ráð fyrir að
þau hafi áhrif á verðbólguvæntingar til mjög langs tíma (sem ráðast af verðbólgumarkmiði
bankans).